Το ...τραγουδάκι που ακολουθεί δεν έχει καμιά σχέση με την υπόλοιπη ανάρτηση, παρά μόνο με το όνομα του θέματος της ...
Γιατί "σονέτο" σημαίνει τραγουδάκι στα ιταλικά. Το σονέτο προέρχεται από μια μορφή λαϊκών τραγουδιών, γεννήθηκε στην Σικελία τον 13ο αιώνα, ήταν παιδί της Αναγέννησης και έκτοτε δεν σταμάτησε ποτέ μας να μας απασχολεί, καθώς πάρα την αυστηρότητα στη μορφή του, εμφάνισε μεγάλη ελαστικότητα και προσαρμοστικότητα. Καθώς πάντα αποτελείται από 14 στίχους, ονομάζεται και "δεκατετράστιχο" Χωρίζεται σε δυο κατηγορίες. Το ελισαβετιανό ή αγγλοσαξονικό, με επιφανέστερο εκπρόσωπο τον Σαιξπηρ, αποτελείται από τρεις τετράστιχες και μια δίστιχη στροφή. Το ιταλικό αποτελείται από δυο τετράστιχες και δυο τρίστιχες στροφές και μ' αυτό θα ασχοληθούμε εκτενέστερα. Και γιατί είναι ευρύτερα διαδεδομένο και γιατί από αυτό επηρεάστηκαν οι Έλληνες σονετογράφοι.
Τα πρώτα σονέτα σε ελληνική γλώσσα προέρχονται από την συλλογή ερωτικών ποιημάτων που γράφτηκαν στη Κύπρο, σε κυπριακή διάλεκτο, από άγνωστο ή αγνώστους ποιητές, μεταξύ 1546 κι 1570. Στη συνέχεια εμφανίστηκε σε όλες τις περιόδους της νεοελληνικής λογοτεχνίας, και επιβιώνει ακόμα και σήμερα, πάρα την υποχώρηση της παραδοσιακής ποίησης. Τη μεγαλύτερη διάδοση πάντως στην Ελλάδα ττη γνώρισε επί των παρνασσιστών ποιητών της Νέας Αθηναϊκής Σχολής (1880-1920).
Και για να κλείσω αναφερόμενος και πάλι στην προσαρμοστικότητα του αυστηρου μορφικά σονέτου, δείτε πως σε "ανταποκρίνεται" το ποιητικό είδος στο ποιητικό παιχνίδι του Νααπολέοντα Λαππαθιώτη με τίτλο...
Και πως ο Κώστας Καρυωτάκης, χωρίς να εγκαταλείψει την αυστηρή και τυπική δομή του σονέτου, το αποσαθρώνει, για να εκφράσει το κατακερματισμένο της ύπαρξης μας .
Ο Λορέντζος Μαβίλης, ο οποίος έγραψε το ποίημα που κάναμε, καλλιέργησε αποκλειστικά το σονέτο και θεωρείται ο καλύτερος Έλληνας σονετογράφος. Αν και επηρεάστηκε από τα λογοτεχνικά κινήματα του καιρού του και κυρίως τον παρνασσισμό, ανήκει εξίσου στην επτανησιακή λογοτεχνική παράδοση, όπως αυτή διαμορφώθηκε από τον Σολωμό σε σχέση με τη γλώσσα και το ύφος, όντας ο νεώτερος και τελευταίος της εκπρόσωπος . Τα σονέτα του είχαν άρτια μορφή και εξαίρετο περιεχόμενο, και συνήθως διακρίνονται από ολοφάνερη απαισιοδοξία ("Καλότυχοι οι νεκροί που λησμονάνε τη πίκρα της ζωής... ") Είναι πολύ πιο επεξεργασμένα και περίτεχνα από των συγχρόνων του, ωστόσο κατηγορήθηκε από κάποιους ότι η άψογη τεχνική των σονέτων του τα έκανε να μοιάζουν "τόσο ζωντανά όσο μια βαλσαμωμένη πεταλούδα". Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Μαβίλης εισάγει νέα στοιχεία, όπως το να αρχίζει η πρόταση στην μέση του στίχου, να υπάρχει διάλογος, κλπ. Ήταν υπέρμαχος της δημοτικής και παροιμιώδης έχει μείνει η φράση που είπε στη Βουλή των Ελλήνων, υπερασπιζόμενος την ευγένεια της δημοτικής γλώσσας: «Χυδαία γλώσσα δεν υπάρχει, υπάρχουσι χυδαίοι άνθρωποι». Σκοτώθηκε το 1912 πολεμώντας στους Βαλκανικούς πολέμους. Τα ποιήματα του τα δημοσίευε σε εφημερίδες και πρωτοεκδόθηκαν μετά το θάνατο του, το 1915. Εκτός από ποιητής, ήταν και μεταφραστής ακολουθώντας τη συνήθεια της επτανησιακής σχολής ("Μαχαμπαράτα"). Δημοσίευσε, τέλος, πολλά άρθρα και κριτικά δοκίμια. Υπήρξε δεινός σκακιστής και ένας από τους πρώτους και σημαντικότερους Έλληνες σκακιστικούς αναλυτές και συνθέτες σκακιστικών προβλημάτων.
Για τη σχέση της Ρόδου με τους Ολυμπιακούς αγώνες διαβάστε αυτό.
 | |
| Πετράρχης. |
 |
| Σαίξπηρ |
Τα πρώτα σονέτα σε ελληνική γλώσσα προέρχονται από την συλλογή ερωτικών ποιημάτων που γράφτηκαν στη Κύπρο, σε κυπριακή διάλεκτο, από άγνωστο ή αγνώστους ποιητές, μεταξύ 1546 κι 1570. Στη συνέχεια εμφανίστηκε σε όλες τις περιόδους της νεοελληνικής λογοτεχνίας, και επιβιώνει ακόμα και σήμερα, πάρα την υποχώρηση της παραδοσιακής ποίησης. Τη μεγαλύτερη διάδοση πάντως στην Ελλάδα ττη γνώρισε επί των παρνασσιστών ποιητών της Νέας Αθηναϊκής Σχολής (1880-1920).
Χαρακτηριστικά
- Το σονέτο είναι ένα είδος ποιημάτων με σταθερή τυπική δομή.
- Έχει πάντα 14 στίχους και για αυτό ονομάζεται δεκατετράστιχο.
- Αποτελείται από δυο τετράστιχες και δυο τρίστιχες στροφές.
- Η πρώτοι οχτώ στίχοι (οχτάβα) εισάγουν ένα πρόβλημα ή θίγουν ένα θέμα και οι επόμενοι έξι εισάγουν τη λύση του προβλήματος ή επαναλαμβάνουν το θέμα που θίγεται επεκτείνοντας το. Ο ένατος στίχος είναι πάντα μεταβατικός, από το πρόβλημα στη λύση. Ο τελευταίος στίχος συνήθως είναι η κορύφωση του ποιήματος.
- Η ομοιοκαταληξία είναι διαφόρων ειδών, αν και η σταυρωτή χρησιμοποιείται συχνότερα από κάποια στιγμή και μετά. Εμφανίζεται σε ποικίλους συνδυασμούς και είναι πάντα πλούσια και φροντισμένη.
- Τα ελληνικά σονέτα, κατά μίμηση των ιταλικών, είναι γραμμένα σε ιαμβικό ενδεκασύλλαβο στίχο.
Και για να κλείσω αναφερόμενος και πάλι στην προσαρμοστικότητα του αυστηρου μορφικά σονέτου, δείτε πως σε "ανταποκρίνεται" το ποιητικό είδος στο ποιητικό παιχνίδι του Νααπολέοντα Λαππαθιώτη με τίτλο...
ΒΑΟ, ΓΑΟ , ΔΑΟ
Ζινώντας παβίδονο σαβίνι,
Κι απονιβώντας ερομιδαλιό
Κουμάνισα το βίρο του λαβίνι
Με σάβανο γιδένι του Θαλιό.
Κι ανέδοντας έν΄άκονο λαβίνι
Που ραδαγοσαλιούσε τον αλιό
Σινέρωσα τον άβο του ραβίνι
Σ΄ένα άφαρο δαμένικο ραλιό!
Σουβέροδα στ΄αλίκοπα σουνέκια
Μες΄στ΄ άλινα που δεν εσιβονεί
Βαρίλωσα τα΄ακίμορα κουνέκια
Και λαδαμποσαλώντας την ονή
Καράμπωσα το βούλινο διράνι
Σαν άλιφο τουρένι που κιράνει
Ζινώντας παβίδονο σαβίνι,
Κι απονιβώντας ερομιδαλιό
Κουμάνισα το βίρο του λαβίνι
Με σάβανο γιδένι του Θαλιό.
Κι ανέδοντας έν΄άκονο λαβίνι
Που ραδαγοσαλιούσε τον αλιό
Σινέρωσα τον άβο του ραβίνι
Σ΄ένα άφαρο δαμένικο ραλιό!
Σουβέροδα στ΄αλίκοπα σουνέκια
Μες΄στ΄ άλινα που δεν εσιβονεί
Βαρίλωσα τα΄ακίμορα κουνέκια
Και λαδαμποσαλώντας την ονή
Καράμπωσα το βούλινο διράνι
Σαν άλιφο τουρένι που κιράνει
Και πως ο Κώστας Καρυωτάκης, χωρίς να εγκαταλείψει την αυστηρή και τυπική δομή του σονέτου, το αποσαθρώνει, για να εκφράσει το κατακερματισμένο της ύπαρξης μας .
Ο ποιητής
Ο Λορέντζος Μαβίλης, ο οποίος έγραψε το ποίημα που κάναμε, καλλιέργησε αποκλειστικά το σονέτο και θεωρείται ο καλύτερος Έλληνας σονετογράφος. Αν και επηρεάστηκε από τα λογοτεχνικά κινήματα του καιρού του και κυρίως τον παρνασσισμό, ανήκει εξίσου στην επτανησιακή λογοτεχνική παράδοση, όπως αυτή διαμορφώθηκε από τον Σολωμό σε σχέση με τη γλώσσα και το ύφος, όντας ο νεώτερος και τελευταίος της εκπρόσωπος . Τα σονέτα του είχαν άρτια μορφή και εξαίρετο περιεχόμενο, και συνήθως διακρίνονται από ολοφάνερη απαισιοδοξία ("Καλότυχοι οι νεκροί που λησμονάνε τη πίκρα της ζωής... ") Είναι πολύ πιο επεξεργασμένα και περίτεχνα από των συγχρόνων του, ωστόσο κατηγορήθηκε από κάποιους ότι η άψογη τεχνική των σονέτων του τα έκανε να μοιάζουν "τόσο ζωντανά όσο μια βαλσαμωμένη πεταλούδα". Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Μαβίλης εισάγει νέα στοιχεία, όπως το να αρχίζει η πρόταση στην μέση του στίχου, να υπάρχει διάλογος, κλπ. Ήταν υπέρμαχος της δημοτικής και παροιμιώδης έχει μείνει η φράση που είπε στη Βουλή των Ελλήνων, υπερασπιζόμενος την ευγένεια της δημοτικής γλώσσας: «Χυδαία γλώσσα δεν υπάρχει, υπάρχουσι χυδαίοι άνθρωποι». Σκοτώθηκε το 1912 πολεμώντας στους Βαλκανικούς πολέμους. Τα ποιήματα του τα δημοσίευε σε εφημερίδες και πρωτοεκδόθηκαν μετά το θάνατο του, το 1915. Εκτός από ποιητής, ήταν και μεταφραστής ακολουθώντας τη συνήθεια της επτανησιακής σχολής ("Μαχαμπαράτα"). Δημοσίευσε, τέλος, πολλά άρθρα και κριτικά δοκίμια. Υπήρξε δεινός σκακιστής και ένας από τους πρώτους και σημαντικότερους Έλληνες σκακιστικούς αναλυτές και συνθέτες σκακιστικών προβλημάτων.
Το ποίημα
Το ποίημα του Λορέντζου Μαβίλη "Καλλιπάτειρα " είναι αυτό που θα κάνουμε στη τάξη. Ήδη (με αφορμή την επικείμενη (τότε) διδασκαλία της ενότητας 9 των Αρχαίων και της ενότητας της σχετική με τους Ολυμπιακούς αγώνες της Αρχαίας Ιστορίας ) ήταν το θέμα ενός από τους γρίφους του ιστολογίου . Εκτεταμένη ανάλυση του ποιήματος θα ακολουθήσει σύντομα εδώ. Για τη σχέση της Ρόδου με τους Ολυμπιακούς αγώνες διαβάστε αυτό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου