Για το "μπαρ"

Όποιος μπήκε γιατί νομίζει ότι είναι υποχρεωτικό...
Να την "κάνει"!
ΤΩΡΑ!!!!!!!!!!!!!!!

(Εκτός από όταν δεν έχουμε βιβλία... Τότε είναι υποχρεωτικό... Για γκελ μπουρντά, καμάρια μου!)

Εκείνη. Η γυναίκα στο ελληνικό τραγούδι.

  Η σελίδα αυτή δημιουργήθηκε στα πλαίσια της θεματικής ενότητας "Τα φύλα στη λογοτεχνία" της Λογοτεχνίας Α΄Λυκείου. Σκέφτηκα λοιπόν, να κάνω μια συλλογή ενδεικτική - και σε καμιά περίπτωση πλήρη ή αντιπροσωπευτική- τραγουδιών που αναφέρονται στο ρόλο της γυναίκας σήμερα. Για περισσότερες λεπτομέρεις δείτε την ανάρτηση εδώ.
Επίσης, να σημειωθεί ότι κάποια από τα τραγούδια που ακολουθούν έχουν σχολιαστεί  εκτενέστερα απο μένα (εδώ) ή από τους μαθητές μου (εδώ κι εδώ).
 Πάμε λοιπόν,  εκκινώντας με μερικά  τραγούδια από την πρώτη ελληνίδα τραγουδοποιό (η Αρλέττα και η Δανάη είναι ειδικές περιπτώσεις), την Αφροδίτη Μάνου,  παραβλέποντας τον κίνδυνο  να γίνει η σελίδας μονογραφία της στιχουργίας της. Τι φταίω εγώ που είναι εξαίρετη ηθογράφος γυναικείων χαρακτήρων?
 Στο πρώτο τραγούδι, η Μάνου τραγουδάει μόνο (οι στίχοι είναι του Κηλαηδόνη)  την "Μέρα μιας  Μαίρης": η Μαίρη Παναγιωταρά, "μια εργαζόμενη γυναίκα", μια καλή νοικοκυρά" αφηγείται την καθημερινότητά της και ανάγεται σε σύμβολο όλων εκείνων των γυναικών τις οποίες η, πρόσφατη όταν παίχθηκε η επιθεώρηση από την οποία προέρχεται το τραγούδι, ανακήρυξη της ισότητας και η συνεπαγόμενη έξοδός τους στην αγορά εργασίας δεν απάλλαξε στο ελάχιστο από τον παραδοσιακό τους ρόλο ...
Σε ένα άλλο τραγούδι, "Το μήλο", η ηρωίδα αφήνεται ακάλυπτη συναισθηματικά από τον σύντροφό της, οραματίζεται πως τον απατάει,  πηγαίνει  να φάει ένα μήλο στην κουζίνα και με το μαχαίρι που κρατάει τον σφάζει και κοιμάται ευτυχισμένη, για να ξυπνήσει τον πρωί να τον ετοιμάσει να πάει στη δουλειά, μια "κι όπως η έλεγε κι η μάνα της παλιά., το μήλο πέφτει πάντα κάτω από την μηλιά".

"Δεμένη" καθώς είναι απο γεννησιμιού της σε μια ατελείωτη αλυσίδα υποταγής σε άλλών όνειρα και κοινωνικές συμβάσεις , όπως η ηρωίδα του τραγουδιού της Νατάσας Μποφίλιου

Και νάτην,  την άλλη μέρα, (ίσως επειδή δεν άκουγε Τσιτσάνη... )

νάτην, λοιπόν, την άλλη μέρα  που πάνω σε ένα "σίδερο μ' ατμό"  και με "λίγο ιδρώτα στο λαιμό" (για να θυμηθούμε και την Μεθανίτισσα Νικολακοπούλου) συνειδητοποιεί πικρά πως "πάει κι αυτός ο μήνας", κι ο χρόνος και η δεκαετία, και η ζωή...


Πώς να μην πει κανείς λοιπόν, πως  δεν έχει δίκιο ο Διονύσης Σαββόπουλος που βλέποντας  "Τα κορίτσια" να περνούνε δυο-δυο παρατηρεί πικρά ότι κάποια μέρα, αφού βρεθούν στην εκκλησια "τα κορίτσια τα καημένα, ούτε λέξη πια για αυτά... "
Μπορεί να  κατηγορήσει κανείς, λοιπόν,  έτσι που έχασαν τον εαυτό τους,  όποια τυχόν δηλώνει ότι "θέλει να τα ξέρει όλα, όχι επειδή είναι κουτσομπόλα" κι αναλώνει όλο της την δύναμη για ζωή στο να μάθει "Ποιος πήγε κι άπλωσε τα ρούχα στη ταράτσα, ε? "

Πάντως στο σύμπαν  των γυναικείων χαρακτήρων της Μάνου, έχει θέση και για ανεξάρτητες, ερωτευμένες γυναίκες που δε διστάζουν να γίνουνε, όπως στο ομώνυμο τραγούδι, "Παλιοκατίνες"  για να εκδικηθούν το άστατο αντικείμενο του πόθου τους....

 Με τη "Μαίρη Παναγιωταρά" ξεκινήσαμε και μια άλλη Μαρία γίνεται το όχημα του  Βασίλη Νικολαΐδη με το οποίο να διατρέχει 20 χρόνια ελληνικής ιστορίας στο τραγούδι του "Η ιστορία της Μαρίας" στο οποίο η καπάτσα ηρωίδα, εκμεταλλευόμενη τη θηλυκότητά της και τα γυναικεία της θέλγητρα,  επιβιώνει στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου αλλάζοντας στρατόπεδα και παρατάξεις,  παντρεύεται ένα καλό παιδί και εξελίσσεται σε εξέχουσα προσωπικότητα της αθηναϊκής ζωής,
μέχρι που, στην "Ιστορία της Μαρίας Νο 2", βρίσκει τον μαστορή  της από τη φιλιππινέζα οικιακή βοηθό, (αι οικιακοί βοηθοί ήτο δείγμα του νεοπλουτισμού τη δεκαετίας του '80, καθότι οι ροδοκόκκινες χωριατοπούλες  θεωρούνταν πια μπασκλάς.   ... 

Στην οποία οικιακή βοηθό ό,τι κι αν έκανε η εν λόγω Μαρία δε συγκρίνεται με όσα συνέβησαν στην ηρωίδα του τραγουδιού των "Ενδελέχεια" με τίτλο "Εδώ, μωρή, θα λέγεσαι Μαρία" το οποίο αναφέρεται στα θύματα του τραφικινγκ, του εμπορίου λευκής σαρκός, που "ευδοκίμησε" ιδιαίτερα την δεκαετία του '90 στη χώρα μας, ως απόρροια της κατάρρευσης του "ανατολικού μπλοκ" και του πολέμου στη Γιουγκοσλαβία.

Όχι, δηλαδή πως και για όλες τις Ελληνίδες ηταν ρόδινα τα πράγματα... Ρωτήστε και την "Ζωζώ" του Διονύση Σαββόπουλου
  και δείτε και τον "Νταβατζή" από τις Τρύπες, ένα τραγούδι που ο Αγγελάκας έχει αποκηρύξει, γιατί υπάρχουν και κάποιοι που δεν κατάλαβαν ότι σκοπός του τραγουδιού είναι να στηλιτεύσει κι όχι να ηρωοποιήσει τέτοιες τακτικές....
< κι  ο κόσμος δεν κερδίζεται με προσευχές

Στη συνέχεια εμφανίζεται, για πολλοστή φορά σ΄αυτό το ιστολόγιο, η ηρωίδα του τραγουδιού "Συνταγές Μαγειρικής" , γνήσια απόγονο των 700 Θεσπιέων, που απέτυχε να κάνει το γάμο που ονειρεύοτανε κι όλη την αγάπη που δεν είχε πού να δώσει, τη διοχέτευε στη μαγειρική της. Μέχρι που έγινε παρανάλωμα πυρός και κάηκε αναγόμενη σε θλιμμένο και τρυφερό σύμβολο όλων αυτών που δεν γίνανε ποτέ.
 
Την παραπάνω ηρωίδα έχοντας στο νου της -αλλά και τις "Ομολογίες" που είδαμε σε προηγούμενη ανάρτηση-   η  κάτωθι νεαρή κοπέλα  ρωτάει αγχωμένη από την πεντάχρονη μνηστεία της :  "Χωρίς δεκάρα πώς θα παντρευτούμε, Μανολιό μου;" Φαίνεται όμως ότι έχει κι άλλη εναλλακτική σε περίπτωση που δεν παντρευτούνε κι άλλο δεν θ΄αντέξει, μ' άλλον θα τα μπλέξει...
Εναλλακτικές που μάλλον δεν είχε η καραβιά από "Νύφες" της ομώνυμης ταινίας του Παντελή Βουλγαρη που εκπατρίζονται άκουσες-εκούσες για να παντρευτούν στην Αμερική ένα άντρα που ούτε καν απο φωτογραφία δεν γνωρίζουν, υποταγμένες σε οικογενειακές συμφωνίες ή στην αδήριτη ανάγκη της φτώχειας...

Την οποία φτώχεια δεν φαίνεται να φοβάται η γυναίκα του παρακάτω τραγουδιού που παρακαλά την μάνα της να μη τη στείλει στην Αμερική, καθώς προτιμά ψωμί, κρεμμύδι κι εκείνον π' αγαπά...

Ούτε κι οι λαικές γυναίκες είναι διαφορετικές. Δεν διστάζουν,  την μια στιγμή, να κάνουν θεό τον άντρα που αγαπάνε ή να παραπονιούνται,
 ρωτώντας ποια θυσία έχει κάνει για αυτόν η ερωτική τους αντίζηλος

και την άλλη στίγμη να διακηρύττουν πως ειναι γυναίκες, φίνες, ντερμπεντέρισσες που παίζουν τους άντρες σα μπεγλέρι....

Πως μετά από όλα αυτά να μην εύχεται ο ήρωας του παρακάτω τραγουδιού "να πεθάνουν οι γυναίκες, να πεθάνουνε", μη παραλείποντας ωστόσο να προσθέσει πώς "άμα λείπανε όμως,  πες μου τι θα κάναμε.."

(Πάντως, ως γνωστόν,  σ΄αυτές τις περιπτώσεις "Σερσέ λα φαμ...")

 Τα επόμενα δυο ντουέτα αφηγούνται τον λεγόμενο "πόλεμο των φύλων". Στα "Δίδυμα φεγγάρια" η Αλέκα Κανελλίδου υποδύεται το δαιμονικά ερωτικό θηλυκό που παγιδεύεται και παγιδεύει το αρσενικό σε ένα αέναο και αδιάκοπο παιχνίδι...

 Αντίθετα, στο "Ροζ" του Γιάννη Μηλιώκα, τα πράγματα είναι πιο καθημερινά και ρεαλιστικότερα... Αμφότερα τα μέρη του ζευγαριού υποχωρούν και συμβιβάζονται, αμφότερα πληγώνουν και πληγώνονται, αμφότερα εξαναγκάζονται να αλλάξουν. Κι όμως, είναι ακόμα μαζί...

Μη φεύγετε, δεν τελειώσαμε, έχει μείνει το "supergirl",  όχι των Reamonn... αλλά η "Γυναίκα του Πατώκου", πραγματική σούπερ γυναίκα και πραγματική γυναίκα, φίλη ενός φίλου του Φοίβου Δεληβοριά, του Πατώκου, που, όπως αφηγείται ο Δεληβοριάς, είχε ξετρελάνει όλους τους άντρες της παρέας, εκτός από τον ... Πατώκο.

Και να μην παραλείψουμε την εξωτική γυναίκα - μάγισσα, την ονειρική,  που χορεύει πάνω στο φτερό του καρχαρία,  όχι μόνο στο ομώνυμο ποίημα του Καββαδία...

 και την γυναίκα  - νεράιδα, τη γυναίκα βάλσαμο, που μαγεύει τους έφεδρους ( και μόνο) στρατιώτες ενός προκεχωρημένου φυλακίου στο "Ύψωμα 33" 

 και κάνει τους καλογέρους να πέφτουν σε παγίδες...

Ή την συνολική, θα λέγαμε, γυναίκα, με την καθολική της έννοια, αυτή που ο Χρηστός Θηβαιος παρακαλεί να τον συγχωρέσει για όσα λάθη έκανε.

Μια και μιλάμε για συνολικότητα, μάλλον ξέχασα το μητρικό της ρόλο... Κι ο Κώστας Βάρναλης, φαινομενικά μιλά για τους "Πόνους της  Παναγίας" όταν γράφει  "Που να σε κρύψω,  γιόκα μου, να μη σε φτάνουν οι κακοί". Στην πραγματικότητα, μιλάει η μάνα  του νεκρού από τις μεταξικές σφαίρες,  η μάνα του του νεκρού της Κατοχής, της Αντίστασης, των Δεκεμβριανών, η μάνα του νεκρού του εμφυλίου, η μάνα του Πέτρουλα, η μάνα του αγνοούμενου στην Κύπρο, η μάνα του Καλτεζα, η μάνα της Κανελλοπούλου, η μάνα του Γρηγορόπουλου, η μάνα αυτού που δεν ξέρει ακόμα πως θα τον κλάψει...
(πράγμα που κάνει και η μάνα στον "Επιτάφιο" του Ρίτσου)

Ή η μάνα, η μετανάστισσα, που δουλεύει στη Γερμανία κι έχει την έννοια στα παιδιά της που   μεγαλώνουν στους παππούδες στην Ελλάδα,

 και να μη μιλήσω για την μάνα του  μετανάστη 

 ή  η μάνα αιώνιο αποκούμπι στην παραμένουσα αδιαλείπτως "νέα, ωραία, κι ατυχής" κόρη της που αντιλαμβάνεται ότι γερνάει...

 Πάντως, το παραπάνω δεν είναι το μοναδικό μοντέλο σχέσης μεταξύ μάνας και κόρης, όπως φανερώνει η αυτοβιογραφική "Μπαλάντα της Ιφιγένειας"...

Η πιο υποψιασμένη πάντως περί τα κοινωνικοπολιτικά Ελένη Βιτάλη, βλέπει το μητρικό της ρόλο ως ένα εξάρτημα του συστήματος 

και  κατηγορεί την  πεταχτούλα "Μαρία με τα κίτρινα" που, ενώ  ο κόσμος χάνεται, αυτή δηλώνει πως τον αγαπά τον άντρα της αλλά αγαπά καλύτερα τον γείτονα

με αποτέλεσμα ο σκύλος του άντρα της, μη αντέχοντας τα ρεζιλίκια του αφεντικού του,  να φύγει  "από ντροπή και πόνο"

παρέα ίσως με την "Σερενάτα" της Μαριανίνας Κριεζή,

ένα φευγιό (που συνοδεύτηκε ίσως σε μια αμήχανη συνάντηση  σε ένα "Καφενείο")  

 κι εξώθησε την ηρωίδα στην απόφαση να πάει πίσω στη μαμά της τη καμαρά της την παιδική για να ξαναβρεί το ξανθό πριγκηπά της που του αρέσει το  "Τσάι Γιασεμιού".

Το Φροσί,  θα μπορούσε να έχει τον πρίγκηπα της , τον "Γιάννη το φονιά" από το τραγούδι του Νίκου Γκάτσου, αλλά, σαν την Ρήνη από την "Τιμή και το χρήμα" θέλει ακέρια της αγάπη της κι αποχωρεί κλαίγοντας βουβά...

Τέτοια προβλήματα δεν είχε η "Παναγία των Πατησίων" του Νίκου Γκάτσου, η οποία  "έπαιρνε και κύπελλο ουέφα" με τις λαχταριστές της καμπύλες... 

Τον κομφορμισμό της δε ζήλεψε η "Μαριάνθη των ανέμων" του Μάνου Χατζιδάκι. Κι αν δε μπόρεσε να γίνει ούτε γυναίκα ούτε ευτυχής, έζησε τουλάχιστον ... Μην γελάτε. Δεν το κάνουν πολλοί...
Το κάνουνε όμως οι δυο "Ρόζες" που ακολουθούνε... Η πρώτη, του Άλκη Αλκαίου, ενδύεται την μορφή της Ρόζας Λούξεμπουργκ και ταυτίζεται με την  παθιασμένη κι ασυμβίβαστη, την ελεύθερη και την ανεξάρτητη , την ανυπότακτη γυναίκα..

Η δεύτερη Ρόζα, "η ναζιάρα με τα σγουρά μαλλιά", σύμβολο αξιοπρέπειας αρνείται να γίνει καρφί για να βρει δουλειά κι αυτοκτονεί ντυμένη Γενοβέφα

και κάπου εδώ θα μου επιτρέψετε να παρασπονδήσω λίγο, για χάρη της ξενογλωσσης- μα  αγαπημένης- "Nancy",  του Λέοναρντ Κοέν, της αγαπημένης όλων των αντρών που αυτοκτόνησε από μοναξιά...

Και τώρα, ενός λεπτού σιγή και πολλών χρόνων κραυγή για την "Ελένη, την κάθε Ελένη, της επαρχίας της Αθήνας κοιμωμένη" που η ζωή της, να το ξέρετε είναι υποθηκευμένη. Γιατί "να πεθαίνεις για την Ελλάδα είναι άλλο, κι άλλο εκείνη να σε πεθαίνει... "

Και για το τέλος ας αφήσουμε μια γυναίκα, την ποιήτρια Μυρτιώτισσα, να μιλήσει η ίδια, ως μάνα ή ως ερωμένη δεν έχει σημασία, και ας δούμε τι θα μας πει... 

Μάνα, σύζυγος, ονειρο, νεράιδα, κόρη, ερωμένη, αθώα, άπιστη, υποταγμένη, γατούλα, φίλη, αδερφή, μαινάδα ( με λίγα λόγια "Εκείνη")

κάθε γυναίκα είναι "Πριγκηπέσσα"

και  ποιος τολμάει να αμφισβητήσει ότι " της γυναίκας η καρδιά είναι μια άβυσσος. Πότε κόλαση και πότε ο παράδεισος"...

και για αυτό ας της αφιερώσω κι εγώ ένα τραγουδάκι, μιας και είναι το "Δώρο του κόσμου"

(30/03/20): Χρειάστηκε να περάσουν, κυρία Αναστασία Μουτσάτσου, πέντε χρόνια, αλλά ιδού που πρόσθεσα τελικά τις "Γυναίκες μόνες" σας



Υ.Γ. Μ' έπιασε μια νοσταλγία για την πρώτη φάση του ιστολογίου! Καιρό είχα να κάνω ανάρτηση -ραδιοφωνική εκπομπή.  Κοντά δυο χρόνια, από τις  "Γάτες των φορτηγών"...

Υ.Γ. 2 και καλύτερο: Ευχαριστώ την gia-des για την βοήθεια στην επιλογή των τραγουδιών...

6 σχόλια:

Asim είπε...

Εξαιρετικό! Αν επιτρέπετε, θα κάνω ανάρτηση με τον σύνδεσμό σας για τους μαθητές μου. http://mathainw-ellinika.blogspot.be/2012/11/blog-post_27.html

Kakos Lykos είπε...

Σ΄ευχαριστούμε για τα καλά σου λόγια...
Όσο για τα υπόλοιπα, ελεύθερα. Πάντα ήμουν υπέρμαχος της ελεύθερης διακίνησης της πληροφορίας ή της γνώσης.

Ifigenia είπε...

το καλύτερο πολυσυλλεκτικό αφιέρωμα στο θέμα! θα ήθελα κι εγώ να προσθέσω συνδέσμους από τη δουλειά σας σε ένα ηλεκτρονικό βιβλίο που ετοιμάζω για την εκμάθηση της ελληνικής ως ξένης γλώσσας. Θα σας στείλω αντίτυπο μόλις εκδοθεί. Καλή συνέχεια!

Kakos Lykos είπε...

Ευχαριστούμε για τα καλά σου λόγια κι εκτιμούμε το ενδιαφέρον σου. Για τα υπόλοιπα ισχύουν ό,τι ανέφερα στην άλλη συνάδελφο που σχολιάσε τη σελίδα. Θα περιμένουμε να σε διαβάσουμε...

Unknown είπε...

www.youtube.com/watch?v=I6BKebsm9WQ
Κι αυτό απο μένα. Ευχαριτώ.

Kakos Lykos είπε...

Πολύ ενδιαφέρον το τραγούδι σας... Θα το έχω υπόψιν για διδακτική αξιοποίηση στο μέλλον. Σας ευχαριστώ.