Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο, μέρος Β΄

Σχεδιάγραμμα της ενότητας

Ενδυμασία και μόδα

Ιδιαίτερο το ενδιαφέρον τον Βυζαντινών για τη μόδα και τα κοσμήματα.

Αστοί: Προσεγμένα χιτώνες (στιχάρια) μακριοί,  με πολλές πτυχώσεις. Μπότες το χειμώνα, ανατολίτικα παπούτσια το καλοκαίρι.

Χωρικοί: Αμάνικοι χιτώνες (στιχάρια), πάντα ζωσμένοι στη μέση. Βράκες. Ξυπόλητοι ή με εξώφτερνα  παπούτσια.

Γυναίκες:  Πάνω από το στιχάρι  φορούσαν το ιμάτιο, ένα μανδύα με πολλές πτυχώσεις που κάλυπτε και το κεφάλι.  Οι πλούσιες φορούν μεταξωτά και λίνα. Ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για το μακιγιάρισμα και το χτένισμα τους.

Διατροφή

Ρόδος

Τηρούν τους κανόνες της νηστείας με ευλάβεια, αλλά εκτός νηστείας είναι ιδιαίτερα καλοφαγάδες, με αδυναμία στα κρεατικά, τα ψάρια , τα γλυκά και το κρασί.  

Ωστόσο, οι περισσότεροι δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να επιλέγουν τη διατροφή τους (ένδεια λόγω θεομηνιών, φορολογίας, αυθαιρεσίες αξιωματούχων, εχθρικές επιδρομές)

Ψυχαγωγία

Ποικίλες τελετές και γιορτές, θρησκευτικές και κοσμικές, ψυχαγωγούν τους Βυζαντινούς. Αγαπημένη ασχολία των κατοίκων της Πόλης τα τεκταινόμενα στον Ιππόδρομο (Αρματοδρομίες, δραματικές παραστάσεις, θρησκευτικές πομπές και τελετές).

Απόκριες: Αγαπημένη γιορτή. Μεταμφιέσεις και παρελάσεις.

Νέα Σελήνη: Το καινούριο φεγγάρι ήταν η αφορμή για να ανάβουν φωτιές τους δρόμους και να πηδούν επάνω τους (Κάτι σαν τα μεταγενέστερα Αναστενάρια).

Ταβέρνες:  Άφθονο φαΐ, μουσική και κρασί.

Στην επαρχία: Αναμονή για τις ετήσιες γιορτές. Ξεκινούσαν σαν θρησκευτικές τελετές και κατέληγαν σε ξέφρενα πανηγύρια  -παρά τις αντιδράσεις της Εκκλησίας- με μάγους, αστρολόγους, θαυματοποιούς κτλ.

Μοναχισμός

[Αγαπημένη ασχολία των Βυζαντινών, καθώς εκτός από αυτούς που επέλεγαν την ασκητική ζωή για να πλησιάσουν το θεό, υπήρχαν αρκετοί οι οποίοι χρησιμοποιούσαν το μοναχικό σχήμα για εκμεταλλεύονται τις δεισιδαιμονίες και τις προκαταλήψεις του λαού, ώστε  να πλουτίζουν εκμεταλλευόμενοι «ιερά κειμήλια», και  αρκετοί ακόμα που  γίνονταν μοναχοί για να αποφύγουν τη στράτευση. ]

Ο μοναχισμός ήταν ένα κίνημα που ξεκίνησε από την Αίγυπτο τον 4o αιώνα, όταν διάφοροι χριστιανοί άρχισαν , κατά μίμηση των 40 ημερών που πέρασε στην έρημο ο Χριστός ή της ζωής του Προδρόμου, να αναχωρούν προς κάποιο ακατοίκητο μέρος , απαρνούμενοι τα εγκόσμια. Για αυτό ονομάστηκαν και αναχωρητές ,  μοναχοί, ερημίτες ή ασκητές (υπερέβαιναν  το σώμα τους εξασκώντας το με νηστείες, προσευχές και άλλες δοκιμασίες).

Μορφές μοναχικού κινήματος:

•   Μοναχική, με πρότυπο τον Άγιο Αντώνιο. Οι μοναχοί ζούσαν μόνοι τους , απομονωμένοι σε ερημικές τοποθεσίες και επέβαλλαν διάφορες δοκιμασίες στους εαυτούς τους.

• κοινοβιακή, με πρότυπο τον Άγιο Παχώμιο.  Διάφοροι μοναχοί συγκεντρώνονταν σε ένα μέρος (μονή) και ζούσαν μαζί. 

Εξάπλωση του  κινήματος σε  όλο το χριστιανικό κόσμο.

Μοναστήρια: Αποτέλεσμα της προσπάθειας να οργανωθεί καλύτερα ο κοινοβιακός μοναχισμός. Επικεφαλής ήταν ο ηγούμενος, υπεύθυνος για την ευλαβική τήρηση των κανόνων από τους μοναχούς.

Ιδιαίτερη εξάπλωση των μοναστηριών (σε σημείο που ολόκληρες περιοχές -όπως η Καππαδοκία και ο Όλυμπος Βιθυνίας -  να γίνουν αμιγώς σχεδόν μοναστικές περιοχές ) μετά την αναστήλωση των εικόνων και τη λήξη των διώξεων εις βάρος των μοναχών.

Το Άγιο Όρος ήταν το σημαντικότερο μοναστικό κέντρο.  Τα πρώτα μοναστήρια ιδρύθηκαν τον ΄9^ο αιώνα και η περιοχή γνώρισε μεγάλη ακμή, εξαιτίας των προνομίων που παραχωρούσαν οι βυζαντινοί αυτοκράτορες και , αργότερα, ο σουλτάνος.  Η μοναστική πολιτεία του Αγίου Όρους ακμάζει μέχρι σήμερα (παρά τους, προφανώς, εξαιρετικά χαμηλούς …δείκτες  γεννητικότητας που υπάρχουν στην περιοχή, για να κάνω και ένα κρύο αστείο, μιας και έρχεται το καλοκαίρι…)  και αποτελεί την μοναδική αυτόνομη περιοχή του ελληνικού κράτους.

Συμεών, ο Στυλίτης

Χαρακτηριστικότεροι ασκητές του μοναχισμού  ήταν οι στυλίτες.  Μοναχοί οι οποίοι προσεύχονταν  και υπέβαλλαν τον εαυτό τους σε επώδυνες δοκιμασίες , ζώντας επί χρόνια στην κορφή μιας κολώνας.  Επιφανέστερος αυτών θεωρείται ο Συμεών ο Στυλίτης, ο οποίος έζησε  πάνω σε μια κολώνα επί 35 χρόνια. 

Ο Συμεών ο Στυλίτης είχε την τιμή να είναι το θέμα ενός , έστω ανεκδότου,  ποιήματος του Καβάφη. Ένας νέος λογοτεχνίζων ξεχνάει, για λίγο,  της ... στιχουργίας τη βιοπάλη, θαυμάζοντας τη δύναμη ψυχής, την αντοχή, την αφοσίωση και τη επιμονή του Συμεών... 

Τα ίδια συστατικά των στυλιτών κάνουν τον Θανάση Παπακωνσταντίνου να ενδυθεί το ρόλο του στυλίτη, για να εκφράσει την αφοσίωση του, όχι στο  Θεό, αλλά στην αγαπημένη του , καθώς στο παρακάτω τραγούδι

δηλώνει διατεθειμένος να "μονάσει" πάνω στα λυτά της τα μαλλιά...