Η αναφορά στον αμοραλιστή, τέως μεγαλοπαράγοντα του ελληνικού ποδοσφαίρου είναι άσχετη αυτή καθαυτή με την "Αντιγόνη". Αλλά το νόημα της φράσης (το δεύτερο σκέλος της οποίας παρέλειψα για λόγους ευγενείας, καλής ανατροφής κι ένεκα της εκπαιδευτικής φύσης του ιστολογίου) ταιριάζει γάντι στο ήθος του φύλακα (εκείνου που έλεγε ότι άμα τον ξαναδούμε να σφυρίξουμε κλέφτικα... Πάμε να σφυρίξουμε όλοι μαζί, καλά μου παιδιά, κι εσείς πού έχετε και μουσική παιδεία βάλτε και καμιά αρμονία μέσα), καθώς επανακάμπτει θριαμβευτικά στη σκηνή με την αιχμάλωτη Αντιγόνη.
Η άφιξή του διακόπτει τις υπαρξιακές αναζητήσεις του Χορού στο προηγούμενο στάσιμο περί του "ποιοι είμαστε, τι είμαστε, πού πάμε " (το ανθρώπινο γένος ντε...) Μένει ενεός βλέποντας τον (κι έτσι καταλαβαίνει και τι έγινε) να φέρνει την Αντιγόνη δέσμια. Μυστήριο ακατανόητο το χαρακτηρίζει και απευθυνόμενος (με κάποια τρυφερότητα) στην επιδεικτικά σιωπηλή Αντιγόνη , τη ρωτάει αν τρελάθηκε και παραβίασε την εντολή του βασιλιά, δείγμα του πως αντιλαμβάνεται τα πράγματα. Η Αντιγόνη δεν μιλάει αλλά και να ήθελε δεν προλαβαίνει γιατί αρχίζει το σόου ο φύλακας. Ξεχάστε το φοβισμένο ανθρωπάκι που είδαμε και σε κάποιες περιπτώσεις κέρδιζε τη συμπάθειά μας. Εδώ παρουσιάζεται εγωιστής, παρτάκιας, φιλοτομαριστής, ό,τι άλλο συνώνυμο σκεφτείτε...
Θα τον παρομοίαζα με σκυλί που φέρνει χαρούμενο το ξύλο που του πέταξε το αφεντικό του, πλην ο σκυλί δεν έχει λογική κι έχει και καλά αισθήματα... Θέλω να πω κανείς δεν θα τον κατηγορούσε αν έκανε απλά το καθήκον του, περισσότερο ή λιγότερο δύσθυμα, αλλά αυτός ο πανηγυρικός τόνος μας ξενίζει. Γιατί αφού έρχεται και αναγγέλλει ότι "αυτή " είναι η δράστης, ψάχνει το φιλαράκι του, τον Κρέοντα. Ανακουφισμένος από την αποκάλυψη ότι δεν φταίει, επιδιώκει τώρα να δει τον Κρέοντα, τον οποίο ζητάει με το όνομά του κι όχι με τον τίτλο του, για να ξεμπερδεύει. Εκείνη την ώρα "τυχαίνει" να βγαίνει ο Κρέοντας (με την ακολουθία του όπως θα καταλάβουμε παρακάτω) από το παλάτι (θεατρική σύμπτωση) και ζητάει να μάθει τι συμβαίνει. Ο φλύαρος φύλακας είναι σε τέτοιο τσακίρ κέφι που σχεδόν χλευάζει τον εαυτό του που πριν ορκιζόταν ότι δεν θα ξανάρθει καθυστερώντας να απαντήσει κι επιβραδύνοντας την σύγκρουση Κρέοντα και Αντιγόνης. Τέλος, λέει τι έκανε η Αντιγόνη και ζητάει επιτακτικά τον αθωώσει ο Κρέοντας να σηκωθεί να φύγει (τώρα που είναι ήρεμα τα πράγματα), μια ώρα αρχύτερα. Ο Κρέοντας όμως - που έχει δει τον ουρανό με τ' άστρα, τη θάλασσα με τα κύματα και τον κάμπο με τα λουλούδια , κοινώς του ήρθε ο ουρανός σφοντύλι, τα είδε όλα κωλυόμενα κ.τ.λ.,γιατί βλέπει ότι υπαίτιος δεν είναι κάποιος από τους πολιτικούς του αντιπάλους αλλά μέλος της οικογένειάς του και μάλιστα γυναίκα - προσπαθεί να παρατείνει την κουβέντα με αλλεπάλληλες ερωτήσεις (επαφική συζήτηση) . Στην πρώτη που είναι γεμάτη απορία, ο φύλακας απαντάει ότι η Αντιγόνη είναι ο ένοχος. Στην δεύτερη που είναι γεμάτη έκπληξη, απαντάει ότι είναι αυτόπτης- άρα αξιόπιστος- μάρτυρας του περιστατικού και αναρωτιέται ρητορικά μήπως δεν είναι αρκετά σαφής; Στην τρίτη ερώτηση, που είναι γεμάτη δυσπιστία, το παίρνει απόφαση πια και λειτουργεί ως αγγελιαφόρος. Απαλλαγμένος δε από τον φόβο, δίνει ρέστα με τρόπο αναντίστοιχο του ήθους του ως θεατρικός ήρωας.
Τι κρατάμε από την αγγελική ρήση:
1)Την επιμέλεια και τη φροντίδα με την οποία οι φύλακες υπάκουσαν στις εντολές του Κρέοντα.
2)Τη μείξη ρεαλιστικών στοιχείων (η οσμή των σωμάτων που αποσυντίθενται) με εικόνες ποιητικής μεγαλοπρέπειας (η περιγραφή της θύελλας, η εμφάνιση και οι πράξεις της Αντιγόνης).
3) Το δραματικό εύρημα της θύελλας: α) Γίνεται αφορμή να δηλωθεί ο χρόνος (το μεσημέρι, δείγμα δραματικής πύκνωσης, όλα έπρεπε να γίνουν σε μια μέρα). β) Δίνει την ευκαιρία στην Αντιγόνη να
παρακάμψει τους φύλακες και να φτάσει στον νεκρό Πολυνείκη. γ)Παρουσιάζει έκδηλα το ήθος και την αποφασιστικότητα της Αντιγόνης, η οποία την αψηφά για να ολοκληρώσει τον σκοπό της, την ίδια ώρα που οι φύλακες φοβισμένοι λουφάζουν σε μια απάνεμη γωνία. δ) Λειτουργεί ως υπαινιγμός του φύλακα ότι πρόκειται για θεομηνία και και ... "θεομηνύα" [sic], τουτέστιν έκφραση της οργής των θεών για το γεγονός της μη ταφής νεκρών ή/και μήνυμα που στέλνουν στους ανθρώπους, τον Κρέοντα δηλαδή, ότι δεν συμφωνούν.
4) Την ομηρικού τύπου παρομοίωση με την οποία περιγράφεται η αντίδραση της Αντιγόνης μπροστά στον Πολυνείκη. Αποδίδει εύγλωττα την ψυχολογική κατάσταση της Αντιγόνης και εξομοιώνει την αδελφική αγάπη της Αντιγόνης με την μητρική αγάπη, η οποία θεωρείται ως η αγάπη με την μεγαλύτερη ένταση.
5) Την απάθεια με την οποία αντιδρά η Αντιγόνη κατά τη διάρκεια της σύλληψής της και την άνεση με την οποία αναλαμβάνει την ευθύνη της πρώτης ταφής.
Τι δεν κρατάμε, αλλά εγώ πρέπει να σας τα πω ούτως ή άλλως.
1) Ποιος έκανε την πρώτη ταφή.
α) Οι θεοί για να αποφευχθεί το άγος. Εικασία που δεν προκύπτει πουθενά από το κείμενο. Άλλωστε δεδομένου ότι όλοι οι Αργείτες έμεινα άταφοι, όπως μαθαίνουμε στο επεισόδιο με τον Τειρεσία, η εύνοια της ταφής μόνο στον Πολυνείκη δεν θα τους έδειχνε και τόσο δίκαιους.
β) Η Ισμήνη η οποία είχε μετανοιώσει για την άρνηση της να βοηθήσει. Εικασία, που δεν προκύπτει πουθενά από το κείμενο.
γ) Οι πολιτικοί αντίπαλοι του Κρέοντα ή άλλοι Θηβαίοι που δεν συμφωνούσαν με το διάταγμα. Εικασία που δεν προκύπτει πουθενά από το κείμενο.
δ) Η Αντιγόνη η στην αρχή έκανε μια συμβολική ταφή και επανήλθε για να αποτίσει όλες τις πρέπουσες τιμές. Σε αυτό συνηγορούν η έλλειψη οποιουδήποτε μέσου προφύλαξης (δεν ήξερε για την εγκατάσταση των φυλάκων γιατί την πρώτη φορά δεν ήταν κανένας εκεί), οι κατάρες με τις οποίες αντιδρά όταν βλέπει το σώμα του νεκρού απογυμωμένο από τη σκόνη που είχε ρίξει πριν, μια ενέργεια στην οποία προέβησαν οι φύλακες, και η ανάληψη της ευθύνης στις ερωτήσεις των φυλάκων. Αυτή η εκδοχή φαίνεται η επικρατέστερη αλλά κι εδώ προκύπτουν κάποιες εύλογες ενστάσεις. Η Αντιγόνη δεν νοιαζόταν ή ήθελε να συλληφεί. Θυμηθείτε τα λόγια στην Ισμήνη: "Θα σε μισήσω περισσότερο αν σιωπήσεις, αν δεν το μαρτυρήσεις σε όλους". Έπειτα, ακόμα κι αν έβλεπε για πρώτη φορά το πτώμα του αδελφού της εύλογο είναι καταραστεί όσους το άφησαν άταφο. Και τέλος, η ομολογία της δεν σημαίνει κατ΄αναγκη ότι διέπραξε και την πράξη, αλλά ανέλαβε την "πολιτική ευθύνη" ή το έκανε για λόγους αρχής ή γιατί δεν την ένοιαζε...
2) Γιατί η Αντιγόνη ξανάρθε για να κάνει την δεύτερη ταφή;
α) Γιατί αν δεν ερχόταν δεν θα τη συνελάμβαναν και δεν προχωρούσε η τραγωδία... (Προφανώς!)
β) Γιατί την πρώτη φορά πήγε βιαστικά, δεν είχε τα απαραίτητα και προχώρησε μόνο σε μια συμβολική ταφή. Οπότε επέστρεψε για να θάψει τον Πολυνείκη με τον πρέποντα τρόπο.
γ) Γιατί ήθελε να συλληφθεί ώστε να γίνει γνωστό σε όλους ότι έπραξε το καθήκον της ως αδερφή και για να δείξει την αντίθεσή της στον Κρεόντα.
Και λέω πως δεν μας νοιάζουν τα παραπάνω γιατί το ουσιαστικό ερώτημα είναι γιατί ο Σοφοκλής επέλεξε να γίνουν δυο ταφές. Η απάντηση σε αυτό είναι εύκολη.
α) Εμπλουτίζεται το δράμα με την πρώτη σκηνή του φύλακα με ότι είπαμε στην άλλη ανάρτηση ότι συνεπάγεται αυτό.
β) Διαγράφεται ο πραγματικός χαρακτήρας του Κρέοντα όταν δεν γνωρίζει ποιος είναι ο δράστης, δημιουργούνται αρκετές τραγικές ειρωνείες και δεσμεύεται για το πως θα αντιδράσει χωρίς να ξέρει ότι δράστης είναι συγγενικό του πρόσωπο.
γ) Δημιουργείται σασπένς, καθώς το μακραίνει το διάστημα μεταξύ της ταφής και της αποκάλυψης του δράστη.
δ) Ο Χορός βρίσκει ευκαιρία να σχολιάσει αντικειμενικά και όχι υπό τον φόβο του Κρέοντα την πράξη της ταφής.
ε) Τονίζεται η αδελφική αγάπη της Αντιγόνης.
Εν πάση περιπτώσει, για να γυρίσουμε στο φύλακα, αφού επιτέλεσε το καθήκον του, όλος αφέλεια, τονίζει το δίλημμα του. Μισεί που οδηγεί στην καταστροφή φίλους (Ναι, για την Αντιγόνη το λέει), αλλά ο Ολυμπιακός και το Αιγάλεω να κερδάνε και οι άλλοι, σόρρυ, προκρίνει την προσωπική του ωφέλεια... Λογικά, στην επόμενη σκηνή που θα το αποδεσμεύσει ο Κρέοντας, θα πάει Facebook να κάνει like στη σελίδα "Free Antigone now"... (Αλήθεια λέω. Εδώ είναι η σελίδα...)
Για το τέλος, επέλεξα να δούμε και αυτή τη σκηνή του φύλακα από απόσπασμα της βασισμένης στο έργο του Σοφοκλή ομώνυμης ταινίας του Γιώργου Τζαβέλλα.
Η άφιξή του διακόπτει τις υπαρξιακές αναζητήσεις του Χορού στο προηγούμενο στάσιμο περί του "ποιοι είμαστε, τι είμαστε, πού πάμε " (το ανθρώπινο γένος ντε...) Μένει ενεός βλέποντας τον (κι έτσι καταλαβαίνει και τι έγινε) να φέρνει την Αντιγόνη δέσμια. Μυστήριο ακατανόητο το χαρακτηρίζει και απευθυνόμενος (με κάποια τρυφερότητα) στην επιδεικτικά σιωπηλή Αντιγόνη , τη ρωτάει αν τρελάθηκε και παραβίασε την εντολή του βασιλιά, δείγμα του πως αντιλαμβάνεται τα πράγματα. Η Αντιγόνη δεν μιλάει αλλά και να ήθελε δεν προλαβαίνει γιατί αρχίζει το σόου ο φύλακας. Ξεχάστε το φοβισμένο ανθρωπάκι που είδαμε και σε κάποιες περιπτώσεις κέρδιζε τη συμπάθειά μας. Εδώ παρουσιάζεται εγωιστής, παρτάκιας, φιλοτομαριστής, ό,τι άλλο συνώνυμο σκεφτείτε...
Θα τον παρομοίαζα με σκυλί που φέρνει χαρούμενο το ξύλο που του πέταξε το αφεντικό του, πλην ο σκυλί δεν έχει λογική κι έχει και καλά αισθήματα... Θέλω να πω κανείς δεν θα τον κατηγορούσε αν έκανε απλά το καθήκον του, περισσότερο ή λιγότερο δύσθυμα, αλλά αυτός ο πανηγυρικός τόνος μας ξενίζει. Γιατί αφού έρχεται και αναγγέλλει ότι "αυτή " είναι η δράστης, ψάχνει το φιλαράκι του, τον Κρέοντα. Ανακουφισμένος από την αποκάλυψη ότι δεν φταίει, επιδιώκει τώρα να δει τον Κρέοντα, τον οποίο ζητάει με το όνομά του κι όχι με τον τίτλο του, για να ξεμπερδεύει. Εκείνη την ώρα "τυχαίνει" να βγαίνει ο Κρέοντας (με την ακολουθία του όπως θα καταλάβουμε παρακάτω) από το παλάτι (θεατρική σύμπτωση) και ζητάει να μάθει τι συμβαίνει. Ο φλύαρος φύλακας είναι σε τέτοιο τσακίρ κέφι που σχεδόν χλευάζει τον εαυτό του που πριν ορκιζόταν ότι δεν θα ξανάρθει καθυστερώντας να απαντήσει κι επιβραδύνοντας την σύγκρουση Κρέοντα και Αντιγόνης. Τέλος, λέει τι έκανε η Αντιγόνη και ζητάει επιτακτικά τον αθωώσει ο Κρέοντας να σηκωθεί να φύγει (τώρα που είναι ήρεμα τα πράγματα), μια ώρα αρχύτερα. Ο Κρέοντας όμως - που έχει δει τον ουρανό με τ' άστρα, τη θάλασσα με τα κύματα και τον κάμπο με τα λουλούδια , κοινώς του ήρθε ο ουρανός σφοντύλι, τα είδε όλα κωλυόμενα κ.τ.λ.,γιατί βλέπει ότι υπαίτιος δεν είναι κάποιος από τους πολιτικούς του αντιπάλους αλλά μέλος της οικογένειάς του και μάλιστα γυναίκα - προσπαθεί να παρατείνει την κουβέντα με αλλεπάλληλες ερωτήσεις (επαφική συζήτηση) . Στην πρώτη που είναι γεμάτη απορία, ο φύλακας απαντάει ότι η Αντιγόνη είναι ο ένοχος. Στην δεύτερη που είναι γεμάτη έκπληξη, απαντάει ότι είναι αυτόπτης- άρα αξιόπιστος- μάρτυρας του περιστατικού και αναρωτιέται ρητορικά μήπως δεν είναι αρκετά σαφής; Στην τρίτη ερώτηση, που είναι γεμάτη δυσπιστία, το παίρνει απόφαση πια και λειτουργεί ως αγγελιαφόρος. Απαλλαγμένος δε από τον φόβο, δίνει ρέστα με τρόπο αναντίστοιχο του ήθους του ως θεατρικός ήρωας.
Τι κρατάμε από την αγγελική ρήση:
1)Την επιμέλεια και τη φροντίδα με την οποία οι φύλακες υπάκουσαν στις εντολές του Κρέοντα.
2)Τη μείξη ρεαλιστικών στοιχείων (η οσμή των σωμάτων που αποσυντίθενται) με εικόνες ποιητικής μεγαλοπρέπειας (η περιγραφή της θύελλας, η εμφάνιση και οι πράξεις της Αντιγόνης).
3) Το δραματικό εύρημα της θύελλας: α) Γίνεται αφορμή να δηλωθεί ο χρόνος (το μεσημέρι, δείγμα δραματικής πύκνωσης, όλα έπρεπε να γίνουν σε μια μέρα). β) Δίνει την ευκαιρία στην Αντιγόνη να
4) Την ομηρικού τύπου παρομοίωση με την οποία περιγράφεται η αντίδραση της Αντιγόνης μπροστά στον Πολυνείκη. Αποδίδει εύγλωττα την ψυχολογική κατάσταση της Αντιγόνης και εξομοιώνει την αδελφική αγάπη της Αντιγόνης με την μητρική αγάπη, η οποία θεωρείται ως η αγάπη με την μεγαλύτερη ένταση.
5) Την απάθεια με την οποία αντιδρά η Αντιγόνη κατά τη διάρκεια της σύλληψής της και την άνεση με την οποία αναλαμβάνει την ευθύνη της πρώτης ταφής.
Τι δεν κρατάμε, αλλά εγώ πρέπει να σας τα πω ούτως ή άλλως.
1) Ποιος έκανε την πρώτη ταφή.
α) Οι θεοί για να αποφευχθεί το άγος. Εικασία που δεν προκύπτει πουθενά από το κείμενο. Άλλωστε δεδομένου ότι όλοι οι Αργείτες έμεινα άταφοι, όπως μαθαίνουμε στο επεισόδιο με τον Τειρεσία, η εύνοια της ταφής μόνο στον Πολυνείκη δεν θα τους έδειχνε και τόσο δίκαιους.
β) Η Ισμήνη η οποία είχε μετανοιώσει για την άρνηση της να βοηθήσει. Εικασία, που δεν προκύπτει πουθενά από το κείμενο.
γ) Οι πολιτικοί αντίπαλοι του Κρέοντα ή άλλοι Θηβαίοι που δεν συμφωνούσαν με το διάταγμα. Εικασία που δεν προκύπτει πουθενά από το κείμενο.
δ) Η Αντιγόνη η στην αρχή έκανε μια συμβολική ταφή και επανήλθε για να αποτίσει όλες τις πρέπουσες τιμές. Σε αυτό συνηγορούν η έλλειψη οποιουδήποτε μέσου προφύλαξης (δεν ήξερε για την εγκατάσταση των φυλάκων γιατί την πρώτη φορά δεν ήταν κανένας εκεί), οι κατάρες με τις οποίες αντιδρά όταν βλέπει το σώμα του νεκρού απογυμωμένο από τη σκόνη που είχε ρίξει πριν, μια ενέργεια στην οποία προέβησαν οι φύλακες, και η ανάληψη της ευθύνης στις ερωτήσεις των φυλάκων. Αυτή η εκδοχή φαίνεται η επικρατέστερη αλλά κι εδώ προκύπτουν κάποιες εύλογες ενστάσεις. Η Αντιγόνη δεν νοιαζόταν ή ήθελε να συλληφεί. Θυμηθείτε τα λόγια στην Ισμήνη: "Θα σε μισήσω περισσότερο αν σιωπήσεις, αν δεν το μαρτυρήσεις σε όλους". Έπειτα, ακόμα κι αν έβλεπε για πρώτη φορά το πτώμα του αδελφού της εύλογο είναι καταραστεί όσους το άφησαν άταφο. Και τέλος, η ομολογία της δεν σημαίνει κατ΄αναγκη ότι διέπραξε και την πράξη, αλλά ανέλαβε την "πολιτική ευθύνη" ή το έκανε για λόγους αρχής ή γιατί δεν την ένοιαζε...
2) Γιατί η Αντιγόνη ξανάρθε για να κάνει την δεύτερη ταφή;
α) Γιατί αν δεν ερχόταν δεν θα τη συνελάμβαναν και δεν προχωρούσε η τραγωδία... (Προφανώς!)
β) Γιατί την πρώτη φορά πήγε βιαστικά, δεν είχε τα απαραίτητα και προχώρησε μόνο σε μια συμβολική ταφή. Οπότε επέστρεψε για να θάψει τον Πολυνείκη με τον πρέποντα τρόπο.
γ) Γιατί ήθελε να συλληφθεί ώστε να γίνει γνωστό σε όλους ότι έπραξε το καθήκον της ως αδερφή και για να δείξει την αντίθεσή της στον Κρεόντα.
Και λέω πως δεν μας νοιάζουν τα παραπάνω γιατί το ουσιαστικό ερώτημα είναι γιατί ο Σοφοκλής επέλεξε να γίνουν δυο ταφές. Η απάντηση σε αυτό είναι εύκολη.
α) Εμπλουτίζεται το δράμα με την πρώτη σκηνή του φύλακα με ότι είπαμε στην άλλη ανάρτηση ότι συνεπάγεται αυτό.
β) Διαγράφεται ο πραγματικός χαρακτήρας του Κρέοντα όταν δεν γνωρίζει ποιος είναι ο δράστης, δημιουργούνται αρκετές τραγικές ειρωνείες και δεσμεύεται για το πως θα αντιδράσει χωρίς να ξέρει ότι δράστης είναι συγγενικό του πρόσωπο.
γ) Δημιουργείται σασπένς, καθώς το μακραίνει το διάστημα μεταξύ της ταφής και της αποκάλυψης του δράστη.
δ) Ο Χορός βρίσκει ευκαιρία να σχολιάσει αντικειμενικά και όχι υπό τον φόβο του Κρέοντα την πράξη της ταφής.
ε) Τονίζεται η αδελφική αγάπη της Αντιγόνης.
Εν πάση περιπτώσει, για να γυρίσουμε στο φύλακα, αφού επιτέλεσε το καθήκον του, όλος αφέλεια, τονίζει το δίλημμα του. Μισεί που οδηγεί στην καταστροφή φίλους (Ναι, για την Αντιγόνη το λέει), αλλά ο Ολυμπιακός και το Αιγάλεω να κερδάνε και οι άλλοι, σόρρυ, προκρίνει την προσωπική του ωφέλεια... Λογικά, στην επόμενη σκηνή που θα το αποδεσμεύσει ο Κρέοντας, θα πάει Facebook να κάνει like στη σελίδα "Free Antigone now"... (Αλήθεια λέω. Εδώ είναι η σελίδα...)
Για το τέλος, επέλεξα να δούμε και αυτή τη σκηνή του φύλακα από απόσπασμα της βασισμένης στο έργο του Σοφοκλή ομώνυμης ταινίας του Γιώργου Τζαβέλλα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου