Είναι η δεύτερη φορά που ασχολείται το ιστολόγιο με τον "Διάλογο Πεζόστρατου και ρήγα Ηράκλη" από τον "Ερωτόκριτο" του Βιτσέτζου Κορνάρου. Αυτή τη φορά στα πλαίσια της ενότητας "Τα φύλα στη λογοτεχνία" και αξιοποιώντας τις σχετικές σημειώσεις των μαθητών/τριών του Δ2 του Μουσικού Σχολείου Ρόδου Αναστασίας, Βάσως, Κωνσταντίνας, Καλλιόπης και Δημήτρη.
Στο ανθολογημένο απόσπασμα ο πατέρας του Ερωτόκριτου και σύμβουλος του βασιλιά Ηράκλη, ο Πεζόστρατος, μετά από ώριμη σκέψη αποφασίζει να πάει στον βασιλιά, τον πατέρα της Αρετούσας, και να ζητήσει το χέρι της κόρης του σε γάμο για λογαριασμό του γιου του. Κι αυτό παρά τους κινδύνους που είναι εμφανές ότι ενέχει η πράξη του αυτή. Αφού τον προετοιμάζει με μια σειρά επιχειρημάτων περί της σχετικότητας των κοινωνικών τάξεων και του ασαφούς της τύχης, βρίσκει τελικά το θάρρος να ζητήσει το χέρι της Αρετούσας. Και αυτό που τον περιμένει είναι το αναμενόμενο. Ο βασιλιάς τον βρίζει σκαιότατα, θεωρεί προσβολή το ότι τόλμησε να του προτείνει κάτι τόσο αδιανόητο, εφόσον ο Ερωτόκριτος είναι κατώτερος κοινωνικά, θεωρεί την κόρη του άξια μόνο για ένα βασιλόπουλο και διατάζει μέσα σε τέσσερις μέρες να έχει φύγει από το βασίλειο ο Ερωτόκριτος.
Πριν πούμε οτιδήποτε άλλο, ας ακούσουμε το απόσπασμα σε μια απαγγελία του λυράρη Αλέξανδρου Παπαδάκη μέσα από ένα βίντεο που έφτιαξα για την προηγούμενη ανάρτηση.
Ο τόπος στον οποίο διαδραματίζονται τα γεγονότα είναι το παλάτι του βασιλιά και κύρια πρόσωπα σ' αυτό το απόσπασμα είναι τα ομιλούντα πρόσωπα, δηλαδή ο Πεζόστρατος και ο βασιλιάς. Οι δυο ερωτευμένοι νέοι, ο Ερωτόκριτος και η Αρετούσα, αποτελούν δευτερεύοντα πρόσωπα εδώ, εφόσον είναι στο παρασκήνιο, απλά αναφέρονται και δεν συμμετέχουν ενεργά. Η αφήγηση είναι μεικτή. Άλλες φορές αφηγείται ένας παντογνώστης,τριτοπρόσωπος, αυτοσυνείδητος- αφού δηλώνεται όταν παίρνει το λόγο ως "ποιητής"- αφηγητής από μηδενική οπτική γωνία. Και άλλες φορές έχουμε διάλογο καθώς τα πρόσωπα μιλούν σε ευθύ λόγο και σε πρώτο πρόσωπο μεταξύ τους. Συγκεκριμένος χρόνος δεν αναφέρεται στο απόσπασμα και η αναφορά του Πεζόστρατου "στους παλιούς καιρούς", δεν είναι απαραίτητο να αποτελεί κυριολεκτική αναφορά σε συγκεκριμένο παρελθόν. Είναι περισσότερο μια αόριστη αναφορά η οποία ενισχύει την επιχειρηματολογία του Πεζόστρατου. Μέσα από τα λόγια του Πεζόστρατου στο απόσπασμα αυτό "μαθαίνουμε" ότι υπήρχαν παλιές συνήθειες με βάση τις οποίες οι σχέσεις των ανθρώπων δεν βασίζονταν στα χρήματα ή στην κοινωνική τάξη, όπως γίνεται στο "τώρα" της αφήγησης. Αυτό το επιχείρημα ο Πεζόστρατος το χρησιμοποιεί ως παράδειγμα για να δείξει πως το να παντρευτούν τα παιδιά τους ήταν τελικά πολύ λογικό. Όμως τελικά, παρ' όλες τις προσπάθειες του Πεζόστρατου, ό,τι παράδειγμα και επιχείρημα και να χρησιμοποίησε πήγε στράφι, εφόσον ο βασιλιάς τα απορρίπτει όλα και δεν δέχεται την πρόταση γάμου του Ερωτόκριτου για την κόρη του και τον εξορίζει.
Η αναφορά και μόνο του Πεζόστρατου στο υποτιθέμενο παρελθόν στο οποίο οι κοινωνικές τάξεις δεν μετρούσαν αποτελεί περισσότερο απόδειξη ότι στο σύμπαν του Ερωτόκριτου αποτυπώνεται η παραδοσιακή οργάνωση της κοινωνίας. Επειδή ακριβώς ο Πεζόστρατος γνωρίζει τι συμβαίνει στην εποχή του και πόσο αταίριαστο κοινωνικά είναι αυτό το οποίο πάει να ζητήσει, στρέφεται στο
υποτιθέμενο αταξικό παρελθόν για να αποδυναμώσει το συγκεκριμένο και αυστηρό κοινωνικό πλαίσιο. Εμφανώς πρόκειται μια κλειστή κοινωνία καθορισμένων ρόλων. Μπορεί ο έρωτας, το "αμάχανον όρπετον" που λέει κι η Σαπφώ, να ταρακούνησε λιγάκι την καθεστηκυία τάξη (περισσότερα στην ανάρτηση αυτή) αλλά κατά τα λοιπά οι ήρωες κινούνται σε παραδοσιακά πλαίσια. Ο Ερωτόκριτος δεν ζητάει μόνος του την Αρετούσα σε γάμο ή ακόμα περισσότερο, δεν τον ανακοινώνουν μαζί στους γονείς τους ότι θα παντρευτούν όπως θα γινόταν σήμερα. Αντ' αυτού στέλνει προξενητή τον πατέρα του, ακολουθώντας τις κοινωνικές συμβάσεις που καθόριζαν ότι για να συμφωνηθεί ένας γάμος θα έπρεπε ένας εκπρόσωπος της οικογένειας του γαμπρού, συγγενικό πρόσωπο ή ένας "προξενητής/τρα" (δηλαδή ένα πρόσωπο που εξειδικευόταν στην ανάληψη τέτοιων αποστολών, ενίοτε δύσκολων), να ζητήσει την κοπέλα από τον πατέρα της.
Ομοίως και η δομή της οικογένειας όπως παρουσιάζεται στο απόσπασμα είναι παραδοσιακή. Ο πατέρας και στις δυο οικογένειες, του βασιλιά και του Πεζόστρατου, είναι ο αρχηγός και είναι επιφορτισμένος με την τελική απόφαση για ότι σχετίζεται με την ζωή της οικογένειας του και τις υποθέσεις που την απασχολούν. Στο απόσπασμα όμως παρατηρούμε δυο εντελώς διαφορετικά μοντέλα οικογένειας. Από την μια έχουμε την οικογένεια του Πεζόστρατου η οποία χαρακτηρίζεται από ισχυρούς και αρραγείς συναισθηματικούς δεσμούς και στην οποία ο ένας νοιάζεται και εμπιστεύεται τον άλλο και φροντίζει για αυτόν. Ο Ερωτόκριτος νοιώθει εμπιστοσύνη στον πατέρα του, ώστε να του εξομολογηθεί τον αταίριαστο έρωτα του και έχει το θάρρος να ζητήσει την βοήθεια του. Και ο Πεζόστρατος ανταποκρίνεται. Παρ' όλο που γνωρίζει με το μυαλό και τη λογική τους κινδύνους που συνεπάγεται το να ζητήσει την Αρετούσα από τον πατέρα της, εφόσον είναι κατώτεροι κοινωνικά, υπερισχύει τελικά η αγάπη για το γιο του ο οποίος τυραννιέται από τον έρωτά του. Κι έτσι αψηφά τους κινδύνους και αποτολμά να ζητήσει από τον βασιλιά την κόρη του. Συνεπώς, το κύριο μέλημα του Πεζόστρατου ως αρχηγόυ της οικογένειας είναι η ευτυχία των μελών της και όχι η απόκτση δύναμης ή πλούτου και η διατήρηση της κοινωνικής του θέσης (λογικά η θέση του ως συμβούλου του βασιλιά θα κινδύνευε) η ή βελτιωσή της (δεν ζητάει την κόρη του βασιλια για να ανέλθει κοινωνικά, αλλά για να ικανοποιήσει την επιθυμία του γιου του που την ερωτεύτηκε).
Αντίθετα ο ρήγας Ηράκλης είναι το πρότυπο του πατέρα- αφέντη. Εννοείται ότι δεν γνωρίζει τίποτα για τον έρωτα της κόρης του γιατί προφανώς δεν τολμάει να του το εξομολογηθεί. Και προκρίνει το δικό του προσωπικό όφελος ως προς τον γάμο της. Αδιαφορεί ολωσδιόλου για τα αισθήματά της και για την μελλοντική της ευτυχία. Θεωρεί αυτονόητο ότι εκείνος θα διαλέξει το σύζυγό της και μάλιστα με κριτήρια τα οποία θα καθορίσει εκείνος και θα σχετίζονται με την εξυπηρέτηση των δικών του συμφερόντων, ως βασιλιά ή ως πατέρα, και θα ανταποκρίνονται σε ότι θεωρεί εκείνος σημαντικό, να είναι δηλαδή γιος βασιλιά. Θεωρεί δε την πρόταση γάμου από τον άνδρα που αγαπάει βαθιά η ίδια του η κόρη τόσο προσβλητική που όχι απλά την αρνείται αλλά απειλεί τον Πεζόστρατο μην τυχόν και το μάθει κάποιος άλλος.Άρα αυτό θεωρεί ως ευτυχία για την οικογένειά του ο βασιλιάς ταυτίζεται με την εξυπηρέτηση των βασιλικών του καθηκόντων τα οποία στο νου του συναρτώνται άμεσα με την διατήρηση της δύναμης και της εξουσίας του μέσω του γάμου της Αρετούσας με ένα άλλο βασιλόπουλο. Ο γάμος της με τον Ερωτόκριτο θεωρείται επιζήμιος γιατί ο Ερωτόκριτος όχι μονο δεν έχει την εξουσία και τον πλουτο στον οποίο αποσκοπεί ο βασιλίας αλλά ταυτόχρονα στερεί και έναν γαμπρό ο οποίος τα διαθέτει. Μπροστά σε όλα αυτά η προσωπική ευτυχία της κόρης του τού είναι αδιάφορη.
Επειδή όμως πίσω έχει αχλάδα την ουρά και από κακό κόρακα βγαίνει κακό αυγό, βρίσκει τον μάστορή του από την ίδια του την κόρη... (εδώ κι εδώ)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου