Good Bye, ...Eleni. Θεοκλύμενος: Βίος και πολιτεία (Γ΄και Δ' Επεισόδια της "Ελένης")

 Στην γερμανική ταινία "Goodbye, Lenin", το 1989, λίγο πριν το πέσιμο του τείχους και την ένωση της Γερμανίας, μια γυναίκα, ιδεαλίστρια και πιστή στο καθεστώς της τότε Ανατολικής Γερμανίας, παθαίνει έμφραγμα και μένει σε κώμα.

  Στους 8 μήνες που ακολουθούν μέχρι να ξυπνήσει όλα όσα γνώριζε έχουν αλλάξει.  Το Τείχος του Βερολίνου έχει γκρεμιστεί, το καθεστώς της Ανατολικής Γερμανίας έχει καταρρεύσει, η κόρη της έχει παρατήσει το Πανεπιστήμιο και δουλεύει σε ένα Μακ Ντόναλντς και στα γραφεία του Κόμματος τώρα έχει τα γραφεία της η Coca Cola. Έτσι ο γιος της, γνωρίζοντας πως η παραμικρή στεναχώρια θα επιφέρει το δεύτερο και μοιραίο έμφραγμα, στήνει μια μικρή απάτη. Όλη η Γερμανία βαδίζει σε μια νέα εποχή, εκτός από το διαμέρισμα της γυναίκας. Εκεί ο γιος της, χρησιμοποιώντας ψεύτικές ειδήσεις, κατασκευασμένες τηλεοπτικές εκπομπές, παλιά έπιπλα και τοποθετώντας σε παλιές συσκευασίες τα νέα "δυτικά" αγαθά που έχουν κατακλύσει την αγορά,   έχει σκηνοθετήσει ένα σύμπαν, όπου βασιλεύει ένα "φαίνεσθαι" - πλέον- όμοιο με το "είναι" των εμπειριών και των επιθυμιών της μητέρας του.

    Και τι σχέση έχει αυτό με την "Ελένη" θα μου πείτε; Ο Θεοκλύμενος (κι αυτή είναι η μεγάλη ειρωνεία για αυτόν) ως τώρα ήταν σε προνομιακή θέση.  Υπήρξε γνώστης της διαφοράς ανάμεσα στο "φαίνεσθαι" και στο "είναι" και  να που γίνεται θύμα τελικά της γνώσης του αυτής...  Ήταν εκείνος που ήξερε αυτό που όλοι οι Έλληνες και Τρώες αγνοούσαν. Ποια ήταν και πού ήταν η αληθινή Ελένη. Και αυτός το ξέρει πως είναι σε προνομιακή θέση και αισθάνεται ασφαλής. Αυτό που δεν ξέρει είναι ότι - όπως για την ηρωίδα της ταινίας άλλαξαν τα πράγματα, ενώ αυτή κοιμόταν - η ιστορία εξελίχθηκε όση ώρα αυτός ήταν στο κυνήγι. Και η Ελένη και ο  Μενέλαος (θύματα της διάστασης του "φαίνεσθαι" και του "είναι") στήνουν αυτή τη φορά τη δική τους απάτη, όπως ακριβώς ο γιος της ταινίας (Και μάλιστα, με τις νέες συνθήκες, τα κουρέλια που φοράει  ο Μενέλαος και του έφερναν τόση ντροπή τώρα εξελίσσονται σε πολύτιμο εργαλείο). Ο Μενέλαος έχει τάχα πεθάνει και  η Ελένη μπορεί πια να τον παντρευτεί τον Θεοκλύμενο. Μένει μόνο να θάψει το νεκρό της άντρα ανοιχτά στη θάλασσα με την βοήθεια του ναύτη του που της έφερε την είδηση. Τα κίνητρα του γιου στην ταινία είναι αγαθά. Προσπαθεί να προστατέψει τη μάνα του. Ισχύει το ίδιο και για την Ελένη και το Μενέλαο; Αναμφίβολα. Κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει δυο ανθρώπους που έχασαν την μισή τους ζωή εξαιτίας μιας απάτης, βρίσκονται ακόμα σε μεγάλο κίνδυνο και προσπαθούν να γλυτώσουν εξαπατώντας αυτόν που τους απειλεί. 

(Από το Γ΄ Επεισόδιο)

 Ο Θεοκλύμενος εμφανίζεται στη σκηνή αντάξιος όλων των φημών και των πληροφοριών που μας έχουν δοθεί (και φορέας όλων τον συμπλεγμάτων που θα θίξω παρακάτω). Είναι ο απειλητικός τύραννος που με το δίκιο του ισχυρού επιβάλλει τη θέλησή του. Ο μεθοδικός βασιλιάς που θέλει να ελέγχει τα πάντα και παίρνει γρήγορες αποφάσεις, ώστε  να προασπίσει τα συμφέροντά του. Ο φιλύποπτος και ζηλιάρης wanna be εραστής που βλέπει παντού φαντάσματα αντιζήλων. Ο ερωτευμένος άνδρας που αφήνεται να  ξελογιαστεί ακριβώς τη στιγμή που δεν πρέπει ( Όπως και στην ταινία "Good Bye, Lenin" υπάρχουν πολλές νύξεις  ότι η μητέρα έχει αντιληφθεί την απάτη, αλλά δεν μιλάει είτε για την την εξυπηρετεί η ψευδαίσθηση είτε για να μην κακοκαρδίσει το γιο της, σεβόμενη την προσπάθεια του, ο Θεοκλύμενος φαίνεται να  ξέρει πολύ καλά ότι η Ελένη τον χειρίζεται σα μαριονέτα.  Για αυτό και τη ρωτάει τόσες φορές, επαναλαμβάνεται, φανερώνεται δύσπιστος και καχύποπτος, την ανακρίνει, ζητάει αποδείξεις και διαβεβαιώσεις. Το ξέρει, αλλά δεν μπορεί, δεν θέλει να το αποφύγει. Τον μεθάει η ελπίδα του, η επιθυμία του. Στο σημείο αυτό ο Ευριπίδης συμπορεύεται με την παράδοση, παρουσιάζοντας μια Ελένη που με την δαιμονική σχεδόν ομορφιά της γητεύει και υπνωτίζει τους παριστάμενους... ). Είναι, τέλος, ο  γιος του μεγάλου βασιλιά και ο αδερφός της ονομαστής μάντισσας με ό,τι αυτό, θα δούμε, συνεπάγεται!

  Αναμφίβολα η μητέρα της ταινίας είναι συμπαθής χαρακτήρας. Μια άρρωστη γυναίκα, πλανημένη και η ίδια από μια προσπάθεια που ξαστόχησε συγκρότησης μια τέλειας κοινωνίας, που κινδυνεύει τις τελευταίες μέρες της ζωής της να τη δει να μην δικαιώνεται από την Ιστορία. Ισχύει το ίδιο για τον Θεοκλύμενο, άραγε; Άμα δεν σε θέλει, ε!  Τι δράμα, κι αυτό το παιδί, ο Θεοκλύμενος! "Χρυσάφι πιάνει, κάρβουνο γίνεται" λέμε στο χωριό μου για τέτοιες περιπτώσεις.  Να' χεις ένα όνομα που να σημαίνει ότι υπακούς στους θεούς και συ να (θέλεις να) κάνεις του κεφαλιού σου. Να 'χεις μέσα στα πόδια σου την ομορφότερη γυναίκα του κόσμου, αυτή που όλοι θεωρούν βασίλισσα των ερωτικών επιθυμιών και να σου προκύπτει πεισματικά και αμετάπειστα πιστή στο στεφάνι της. Να είσαι βασιλιάς της Αιγύπτου κι όλοι, όταν ρωτάει κάποιος ποιος είναι ο βασιλιάς (θυμάστε την Γρια;), να δείχνουνε το τάφο του πατέρα σου... Να έχεις καθαρίσει όποιον Έλληνα είχε ξεβράσει η θάλασσα στις ακτές σου και να σου ξεφεύγει ο ένας, αυτός ακριβώς που ήθελες μόνο να σκοτώσεις. Να είσαι εκείνος ο ένας που γνωρίζει την αλήθεια για το "φαίνεσθαι' και το 'είναι" και να την πατάς ακριβώς για αυτό... Να είσαι φιλύποπτος και  δύσπιστος και να αφήνεσαι  να φανείς ευκολόπιστος εκεί και τότε που (και συ το ξέρεις)  θα σε πιάσουνε κορόιδο... Να αισθάνεσαι ασφαλής που έχεις στο παλάτι την καλύτερη μάντισσα του κόσμου, για την οποία έρχονται από τα πέρατα του κόσμου, κι αυτή να σε αφήνει ξεκρέμαστο την πιο κρίσιμη στιγμή της ζωής σου...

(Από  το Δ' Επεισόδιο. Ας το δούμε και  σε μια πιο ... αλλέγκρα εκδοχή, συνεπή με την ερμηνεία τους δράματος ως τραγικοκωμωδία... 

)

 Ο Θεοκλύμενος φαίνεται να εξελίσσεται σε τραγικό πρόσωπο έτσι που μεταβάλλεται η ζωή του προς το χειρότερο και θα μεταβεί σε λίγο κι αυτός από την άγνοια στην γνώση, όταν θα μάθει την αλήθεια, πως η Ελένη όχι μόνο δεν θα τον παντρευτεί , αλλά ήδη ταξιδεύει στην Ελλάδα με τον  ολοζώντανο άντρα της. Κι αιτιολογείται με όλα αυτά η συμπεριφορά του Θεοκλύμενου, αλλά δεν θα έλεγα ότι δικαιώνεται ή ότι συμπάσχουμε και μαζί του. Ίσως σε μια άλλη ιστορία να ζούσε κι αυτός ένα happy end. Σε αυτή όμως είναι ο κακός. Κι μοίρα του, όπως και η στάση μας απέναντί του, είναι προδιαγεγραμμένες.  Κι όσο για την τραγικότητα του; Κι αυτή αμφισβητήσιμη είναι. Όντως η ζωή του παίρνει μια δυσάρεστη τροπή, καθώς η Ελένη και ο Μενέλαος διαφεύγουν, αλλά, απ΄την άλλη,  δεν μας στεναχωρεί καθόλου αυτό, εφόσον, είπαμε, έχει τον ρολο του "κακού". Και είναι αλήθεια ότι μετέβη από άγνοια σε γνώση, καθώς μοιραία ενημερώθηκε για τα καθέκαστα από τον αγγελιαφόρο στην "Έξοδο" (θα μιλήσουμε πιο αναλυτικά όταν φτάσουμε εκεί). Αλλά αυτό καθόλου δεν άλλαξε την συμπεριφορά και το χαρακτήρα του. Κι αν υποχωρεί και δεν σκοτώνει την Θεονόη, όπως είναι η πρώτη του σκέψη, δεν το κάνει επειδή φρονηματιστηκε, αλλά επειδή φοβάται από τη παρέμβαση των Διόσκουρων. Άλλωστε ένας άνθρωπος που βασίζεται στην ισχύ και όχι στην δικαιοσύνη και την ηθική του, μόνο μπροστά σ΄έναν ισχυρότερο μπορεί να υποχωρήσει. 

 Αλλά,  απλά και μόνο επειδή κι αυτός υπήρξε θύμα ενός έρωτα που τον έκαιγε και τον έκαψε, ας του αφιερώσουμε ένα τραγουδάκι που τον φάγανε τα παλομισοφόρια,  δυο μέτρα παλληκάρι...