afterschool bar: Κωνσταντίνος Καβάφης

Σάββατο 15 Ιανουαρίου 2011

Κωνσταντίνος Καβάφης

Ο καλύτερος έλληνας ποιητής και ο πιο αναγνωρισμένος διεθνώς, καθώς θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερος ποιητές του 20^ου αιώνα.

Έζησε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.

Ξεκίνησε να γράφει παρνασσιακά ποιήματα μέχρι το 1896, οπότε αποκήρυξε ότι είχε γράψει ως τότε και

άρχισε να γράφει με μια δική του ποιητική τεχνοτροπία, που τον έκανε να θεωρείται ένα είδος πρόδρομου της σχολής της μυθικής αντιστοιχίας.

Η ποίηση του μετά το 1900 είναι προσωπική και έχει και παρνασσιακά αλλά και συμβολιστικά στοιχεία.

· Χαρακτηριστική είναι η υπαινικτικότητα των ποιημάτων του (στοιχείο που δανείστηκε από τον συμβολισμό), που δημιουργεί παράλληλα σύμπαντα, στα οποία υπο/προβάλλεται το νόημα του ποιήματος .

· Ο ρεαλισμός είναι ένα άλλο χαρακτηριστικό, με έμμονη στη λεπτομέρεια και στη λεπτή παρατήρηση. Στο υπόβαθρο πολλές φορές διακρίνεται σαρκασμός και λεπτή ειρωνεία.

· Τα ποιήματα του είναι γραμμένα σε ιαμβικό ρυθμό, με υποτυπώδη ομοιοκαταληξία (όπου υπάρχει).

· Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του Καβάφη είναι η δραματικότητα και η θεατρικότητα του ποιημάτων του. Χρησιμοποιεί προσωπεία για να σκηνοθετήσει τα ποιήματα του.

· Ιδιαίτερη είναι η σχέση του με την ιστορία και ιδιαίτερα με τις λεπτομέρειες αυτής και με τις μεταβατικές της περιόδους. Τα αρχαία ιστορικά πρόσωπα που χρησιμοποιούνται για προσωπεία, εκτός από την θεατρική διάσταση που εξυπηρετούν, συνήθως αντιστοιχούν σε μια σύγχρονη ή διαχρονική κατάσταση, λειτουργούν με λίγα λόγια σαν σύμβολα.( Εξ ου και η σχέση με τη τεχνοτροπία της «μυθικής αντιστοιχίας»). Από το γεγονός αυτό προκύπτει και ο έντονος διδακτισμός των ποιημάτων του.

· Χρησιμοποίησε ιδιότυπη γλώσσα με στοιχεία από την αλεξανδρινή δημοτική της εποχής, από τη καθαρεύουσα και από την αρχαία γλώσσα. Χρησιμοποιεί συχνά αντιποιητικές λέξεις από το καθημερινό λεξιλόγιο και ο λόγος είναι απαλλαγμένος από περιττά διακοσμητικά στοιχεία και ωραιολογίες. Δίδεται ενδιαφέρον για την διάταξη των λέξεων και χρησιμοποιείται ένα διακριτικό αλλά ακριβές επίθετο σε καίριο σημείο.

· Έτσι το ύφος του είναι αντιρητορικό, με σαφήνεια και επιγραμματική λιτότητα.


του Νίκου Εγγονόπουλου

· Λόγω των παραπάνω γνωρισμάτων στη στιχουργία, το λεξιλόγιο και το ύφος, η ποίηση του Καβάφη έχει πεζολογικό χαρακτήρα, αλλά με άψογη αίσθηση του ρυθμού και ακρίβεια στην έκφραση.

Τα 154 αναγνωρισμένα ποιήματα εκδόθηκαν πρώτη φορά μετά το θάνατο του, το 1935, με τίτλο «Ποιήματα». Όσο ήταν εν ζωή, ο ίδιος κυκλοφορούσε φυλλάδια με επιλογές του.

Από άποψη περιεχομένου τα ποιήματα του χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες.

§ α)Φιλοσοφικά. Η βιοθεωρία που περιέχουν είναι πλήρης και βιωμένη ως εμπειρία από τον ίδιο.

§ β)Ερωτικά. Με διακριτικό, αλλά διάχυτο, ερωτισμό και αισθησιασμό.

§ γ)Ιστορικά. Χωρίζονται στα

o ιστορικά, αυτά που έχουν θέμα αντλημένο από πραγματικό περιστατικό ή πρόσωπο, και

o ψευδοϊστορικά, αυτά που βασίζονται σε πλαστά πρόσωπα η περιστατικά.
Απηχούν σύγχρονες καταστάσεις.

Αυτό πάντως που, κατά την δήλωση/ προφητεία του ίδιου, κάνει τον Καβάφη "ποιητή των ερχόμενων γενεών"

(Δεν υπάρχει τέτοιος φόβος, κύριε Καβάφη) είναι πέρα από τεχνοτροπίες, θεματολογίες και περιεχόμενα... Είναι ο βαθύς ανθρωπισμός του έργου του, η -περίκλειστη έστω κάτω έναν μανδύα ειρωνείας- ανθρωπιά του, η ικανότητα του να μας παρουσιάζει - άγνωστα ή γνωστά, ανύπαρκτα ή υπαρκτά- ιστορικά πρόσωπα με την οικειότητα του καθημερινού και η επιτυχής μετατροπής του ιστορικού γεγονότος σε περιστατικό της "μικρής" μας ζωής. Η με "λύπη κιόλας κι ευσπλαχνία" παρουσίαση της ανθρώπινης φύσης κι η περιγραφή της τραγικότητας της με συγκίνηση ,αλλά χωρίς βερμπαλιστική συναισθηματολογία. Και το γεγονός ότι η στάση ζωής , η ηθική αντιμετώπιση ακόμα και της ήττας, η άγρυπνη -αλλά όχι ξαγρυπνισμένη- υπεράσπιση της αξιοπρέπειας που προκρίνονται και προκύπτουν στην ποίηση απευθύνονται σε ολοκληρωμένες προσωπικότητας που γνωρίζουν ότι μπορεί να ηττηθούν, αλλά ποτέ να εξευτελιστούν ή να υποταχθούν. Και εξελίσσεται σε ένα κώδικα ηθικής όμοια αυστηρό με αυτόν τον Σπαρτιατών ή των Σαμουράι,

αλλά καθόλου μονοκόμματο ή καταπιεστικό. Και όταν θέλει να μας διδάξει, το κάνει όπως ένα παππούς που λέει ιστορίες από τον πόλεμο και όχι σαν παλιός δάσκαλος που, με την βίτσα και το χάρακα, καρφώνει γενικές αντικειμενικές και εξισώσεις στα μυαλά των μαθητών του ή σαν φανατικός καλόγερος που εμποτίζει το "ποίμνιο" του με ενοχές για ανύπαρκτες αμαρτίες ή το τρομοκρατεί με φοβερές απειλές για φρικιαστικές τιμωρίες μετά θάνατο. Γιατί αυτή η αντίληψη για τη ζωή είναι μια εμπειρία βιωμένη από τον ίδιο, πράξη και εμπειρία, και όχι λόγια κούφια. Και πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο τρόπος που η ερωτική/σεξουαλική του ταυτότητα -ως γνωστόν ήταν ομοφυλόφιλος- εμφανίζεται στην ποίηση του. Στέκεται τολμηρός και αποφασιστικός υπερασπιστής της επιθυμίας του

ενάντια στην καλογερίστικη ηθική της εποχής, χωρίς όμως να την κάνει σημαία του και να εξελίσσεται σε "σταυροφόρο" ή "μάρτυρα" υπερασπιστή της . Και πετυχαίνει η ερωτική ποίηση του είναι να ένας ύμνος στον έρωτα εν όλω και να απευθύνεται σε και να χωράει όλους τους ανθρώπους κι όχι μόνο όσους μοιράζονται παρόμοια με τον ποιητή κλίση.
Ο Καβάφης σε ένα αυτοσχόλιο του είχε γράψει ότι δεν θα μπορούσε παρά να γίνει ποιητής ή ιστορικός. Τελικά τον κέρδισε η Ποίηση και μέσα σ' αυτή έβαλε την Ιστορία. Κι εγώ που μισώ την Ιστορία, στην εκπαιδευτική τουλάχιστον εκδοχή της , σας ευχαριστώ πολύ, κύριε Καβάφη...

Το ιστολόγιο έχει ασχοληθεί με τον Καβάφη εδώ , εδώ , εδώ και εδώ .
Ο Γιάννης Σμαραγδής σκηνοθέτησε την ταινία "Καβάφης", βασισμένη στην ζωή του...

Ακολουθούν μελοποιήσεις, οπτικοποιήσεις και αναγνώσεις ποιημάτων του...
Για αρχή ο Καβάφης 100 χρόνια πριν σχολιάζει την επέμβαση στη χώρα του αποικιακής φιλοσοφίας Δ.Ν.Τ. (Συγνώμη για την άκοσμη και άσεμνη γλώσσα)