Οικονομικές εξελίξεις:Οι απαρχές της βιομηχανικής επανάστασης και οι οικονομικές θεωρίες

 Ο μικρός Τζέιμς Βατ, έλεγε μια μυθιστορηματική βιογραφία στο αναγνωστικό της 6ης Δημοτικού που διδάχτηκα μαθητής,

ξύπνησε μια μέρα γύρω στο 1740κάτι  να πάει στο σχολείο κι εκεί που περίμενε αγουροξυπνημένος να ζεσταθεί το νερό πάνω στη  ξυλόσομπα για να του φτιάξει η μαμά Βατ το τσάι του παρατήρησε ότι καθώς κόχλαζε το νερό σήκωνε ψηλά το καπάκι της τσαγιέρας και το έκανε να αναπηδάει.  Ο Βατ ωστόσο δεν ήταν ο πρώτος ούτε ο μόνος που παρατήρησε ότι η δύναμη του ατμού μπορεί να εξελιχθεί σε κίνηση, ούτε καν στην εποχή του.  Ο Ήρωνας ο Αλεξανδρέας (κάπου μεταξύ 1ου π.Χ. και 1ου μ.Χ. αιώνα) ήδη είχε παρατηρήσει την ιδιότητα αυτή.  Μόνο που ο Ήρωνας αξιοποίησε την εφεύρεση του για να φτιάξει την αιολόσφαιρα, την πρώτη μηχανή που δούλευε με ατμό,, αλλά δεν ξαναασχολήθηκε γιατί προτίμησε να ασχοληθεί με άλλα πρότζεκτ όπως  να φτιάξει έναν υδραυλικό  μηχανισμό αυτόματου ανοίγματος της πόρτας του ναού για να ψαρώνουν οι πιστοί.  Ο Βατ, αντίθετα, όταν μεγάλωσε  έφτιαξε τον ατμοκινητήρα , την ατμομηχανή δηλαδή, που έβαλε τις βάσεις για την βιομηχανική επανάσταση (και για τον ιμπεριαλισμό,  την αποικιοκρατία,  την δημιουργία της εργατικής τάξης και, συνακόλουθα, του συνδικαλιστικού κινήματος...  ). Οπότε το ερώτημα που αβίαστα τίθεται είναι τι οδήγησε την μια κοινωνία να διαχειριστεί την ίδια εφεύρεση με τον έναν τρόπο και την άλλη κοινωνία μες τον άλλο.  Οι ιστορικές συνθήκες, οι συγκυρίες και τα διαφορετικά αιτήματα της εποχής, είναι η απάντηση,. Και το γεγονός βέβαια, πως τη ρωμαϊκή εποχή υπήρχε πληθώρα σκλάβων...  (Αυτό βέβαια είναι στοιχείο των ιστορικών συνθηκών, αλλά είπα να το αναφέρω για έμφαση).  Βοήθησε και το γεγονός ότι ο Ήρωνας ήταν κάτι σαν φωτοβολίδα, ενώ ο Βατ κρίκος μιας αλυσίδας εφευρετών που έβαλαν πριν από αυτόν τις βάσεις για τη χρήση του ατμού ως πηγή ενέργειας.   Αλλά κι αυτό βέβαια, με την εποχή και τις ανάγκες της σχετίζεται.  Πάντως σήμερα ο Ήρωνας εκθειάζεται μόνο από κάτι ελληνοβαρεμένους, ενώ ο Βατ ο θεωρείται ο πατέρας της ατμομηχανής και άρα της βιομηχανικής επανάστασης, κι έχει και μονάδα μέτρησης στο όνομά του... 

   Τι είναι η βιομηχανική επανάσταση;  Να ένας ορισμός, γιατί δεν έχει το βιβλίο σας: Βιομηχανική επανάσταση ονομάζονται οι ραγδαίες κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές και πολιτισμικές μεταβολές που προκλήθηκαν από τις αρχές του 19^ου αιώνα στον κόσμο ως αποτέλεσμα της εκβιομηχάνισης, της δημιουργίας δηλαδή εργοστασίων και της συστηματικής χρήσης μηχανών, απόρροια αμφότερα της  αλματώδους ανάπτυξης των επιστημών και της τεχνολογίας

"Τι θα γίνει, ρε μάνα, με το τσάι; Κόκαλα έχει;"

Αιολόσφαιρα. (Ανακατασκευή)

Ακολουθεί το σχεδιάγραμμα της ενότητας, αφού δούμε όμως πρώτα ένα θρύλο. Την ατμομηχανή "Ρουκέτα" του Τζόρτζ Στεφενσον (1829) που πήγε την έννοια του σιδηροδρόμου σε άλλα επίπεδα... Είχε ανώτερη ταχύτητα 48Kmh,  μπορούσε να σύρει ένα συρμό βάρους 13 τόνων. 

Οι οικονομικές εξελίξεις: Οι απαρχές της βιομηχανικής  επανάστασης οι οικονομικές θεωρίες

α. Οι απαρχές της βιομηχανικής επανάστασης

Στην Δυτική Ευρώπη του 18^ου αιώνα παρατηρούνται:

·         αύξηση νομισματικής κυκλοφορίας, άρα

·         πρόοδος τραπεζικού συστήματος, άρα

·         ανάπτυξη εμπορίου και βιοτεχνίας

Αποτελέσματα

·         συσσώρευση κεφαλαίου λόγω κερδών και άρα δυνατότητα επενδύσεων στη βιοτεχνία

·         άνοδος βιοτικού επιπέδου-δημογραφική ανάκαμψη

·         συγκέντρωση αγροτικών πληθυσμών στις πόλεις, άρα

·         αύξηση προσφοράς και ζήτησης και ανάγκη ικανοποίησης  των αυξημένων καταναλωτικών αναγκών

·          από όλα τα παραπάνω: μετεξέλιξη βιοτεχνίας σε βιομηχανία που οδηγεί

·          Στην εισαγωγή  της νέας τεχνολογίας (ατμομηχανή, σιδηρόδρομος, ατμόπλοιο και άρα

·         Στη χρησιμοποίηση των νέων ενεργειακών πηγών  (ατμός, γαιάνθρακας)

·          Τελειοποίηση της ατμομηχανής από τον Βατ

·         στην κατακόρυφη αύξηση του ρυθμού και της ποσότητας παραγωγής

·         στην έναρξη της βιομηχανικής επανάστασης στην Αγγλία

Εκβιομηχάνιση και ανάπτυξη υφαντουργίας και μεταλλουργία κατά τον 19ο αι, και αργότερα στις χερσαίες και θαλάσσιες μεταφορές (ατμόπλοια, σιδηρόδρομος) .

Ακολουθούν: Γαλλία, Βέλγιο, Γερμανία και Ηνωμένες Πολιτείες

Καθυστέρηση στις μεσογειακές χώρες λόγω ιστορικών συγκυριών

β. Οι οικονομικές θεωρίες

Επικρατούσα ως τότε οικονομική αντίληψη: ο μερκαντιλισμός ( προστατευτισμός-κολμπερισμός κρατικός παρεμβατισμός): περιορισμός  ελεύθερης οικονομικής δραστηριότητας

Αντιτίθενται:

ι)οι φυσιοκράτες (18ος αι) Κεναί, Γκουρναί, Τυργκό):

·         Βασική πηγή πλούτου η γεωργία

·         Εφαρμογή των νόμων την φύσης στην οικονομία

·         Προετοιμασία του εδάφους για την  θεωρία του  οικονομικού φιλελευθερισμού

ιι)Οικονομικός Φιλελευθερισμός

·         Πρωτεργάτης ο Άνταμ  Σμιθ  στο έργο  «Έρευνα για τα αίτια του πλούτου των Εθνών» 1776

·         Διατύπωση νόμου προσφοράς και ζήτησης (ρύθμιση παραγωγής, διακίνησης και τιμών αγαθών)

·         Πηγή πλούτου  θεωρούνται το εμπόριο και η βιομηχανία

·         Οικονομικό σύνθημα: Laissez-faire,Laissez-passer (αφήστε τους ανθρώπους να δρούν ελεύθεροι στην οικονομική ζωή, αφήστε τα αγαθά να διακινούνται ελεύθερα)

·         Έκφραση θέσεων αστικής τάξης (κυρίως της αγγλικής) –Διαμόρφωση καπιταλιστικού-κεφαλαιοκρατικού συστήματος και εδραίωση του, όμως η οικονομική ανάπτυξη  που προξενεί οδηγεί ταυτόχρονα σε

Ø  Μονόπλευρο καταμερισμό του πλούτου

Ø  Κοινωνικά  αδιέξοδα

Ø  Ιδεολογικές συγκρούσεις

Συνέπειες της βιομηχανικής επανάστασης και του  καπιταλιστικού συστήματος

v  Αύξηση παραγωγής

v  Ανάπτυξη χερσαίων και θαλάσσιων συγκοινωνιών  

v  Συνεχής αναζήτηση νέων αγορών και πρώτων υλών

v  Οποτε παρατηρούνται ανταγωνισμοί και επεκτατικές βλέψεις

v  Οπότε  καλλιέργεια του ιμπεριαλισμού

v  και θεμελίωση της  αποικιοκρατίας

v  η οικονομική ανάπτυξη της μητρόπολης εξαρτιόταν από το μέγεθος και τη δύναμη των αποικιών

v  Εντάσεις στις σχέσεις των κρατών, ιδιαίτερα Αγγλίας (μέγιστη αποικιακή δύναμη) -Γαλλίας

"Κλώστρια Τζένη" (1764). Θεμελίωσε την βιομηχανική επανάσταση 

Ο προγραμματιζόμενος αργαλειός του Ζακάρ θεωρείται  ο πρώτος υπολογιστής 

  Η steampunk είναι μια ρετροφουτουριστική τεχνοτροπία που δανείζεται στοιχεία από την βιομηχανική επανάσταση.