Μπορεί να έχουν κλείσει τα σχολεία αλλά αυτό δεν συμβαίνει ότι σταματάει η εκπαιδευτική δραστηριότητα. Οι μαθήτριες και οι μαθητές της Β΄Λυκείου έχουν αναλάβει διάφορες δημιουργικές εργασίες στα μαθήματα της Ιστορίας της Λογοτεχνίας και της Φιλοσοφίας και σιγά σιγά αρχίζουν να μου τις στέλνουν.
Κανονικά θα περίμενα να τις μαζέψω όλες και θα τους έκανα μια συνολική ανάρτηση. Τώρα όμως δεν είμαστε "κανονικά", οπότε θα αρχίσω να τις δημοσιεύω λίγες λίγες ανάλογα με το θέμα τους, αρχής γενομένης από την εργασία της Γαβριέλας από το Ε1 η οποία στο μάθημα της Λογοτεχνίας επέλεξε να σχολιάσει ένα ποίημα του Καβάφη, το "Πρώτο Σκαλί".
Το πρώτο σκαλί
Εις τον Θεόκριτο παραπονιούνταν
μιά μέρα ο νέος ποιητής Ευμένης·
«Τώρα δυό χρόνια πέρασαν που γράφω
κ' ένα ειδύλιο έκαμα μονάχα.
Το μόνον άρτιόν μου έργον είναι.
Αλλοίμονον, είν' υψηλή το βλέπω,
πολύ υψηλή της Ποιήσεως η σκάλα·
και απ' το σκαλί το πρώτο εδώ που είμαι
ποτέ δεν θ' αναιβώ ο δυστυχισμένος».
Ειπ' ο Θεόκριτος· «Αυτά τα λόγια
ανάρμοστα και βλασφημίες είναι.
Κι αν είσαι στο σκαλί το πρώτο, πρέπει
νάσαι υπερήφανος κ' ευτυχισμένος.
Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι·
τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα.
Κι αυτό ακόμη το σκαλί το πρώτο
πολύ από τον κοινό τον κόσμο απέχει.
Εις το σκαλί για να πατήσεις τούτο
πρέπει με το δικαίωμά σου νάσαι
πολίτης εις των ιδεών την πόλι.
Και δύσκολο στην πόλι εκείνην είναι
και σπάνιο να σε πολιτογραφήσουν.
Στην αγορά της βρίσκεις Νομοθέτας
που δεν γελά κανένας τυχοδιώκτης.
Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι·
τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα».
Εις τον Θεόκριτο παραπονιούνταν
μιά μέρα ο νέος ποιητής Ευμένης·
«Τώρα δυό χρόνια πέρασαν που γράφω
κ' ένα ειδύλιο έκαμα μονάχα.
Το μόνον άρτιόν μου έργον είναι.
Αλλοίμονον, είν' υψηλή το βλέπω,
πολύ υψηλή της Ποιήσεως η σκάλα·
και απ' το σκαλί το πρώτο εδώ που είμαι
ποτέ δεν θ' αναιβώ ο δυστυχισμένος».
Ειπ' ο Θεόκριτος· «Αυτά τα λόγια
ανάρμοστα και βλασφημίες είναι.
Κι αν είσαι στο σκαλί το πρώτο, πρέπει
νάσαι υπερήφανος κ' ευτυχισμένος.
Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι·
τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα.
Κι αυτό ακόμη το σκαλί το πρώτο
πολύ από τον κοινό τον κόσμο απέχει.
Εις το σκαλί για να πατήσεις τούτο
πρέπει με το δικαίωμά σου νάσαι
πολίτης εις των ιδεών την πόλι.
Και δύσκολο στην πόλι εκείνην είναι
και σπάνιο να σε πολιτογραφήσουν.
Στην αγορά της βρίσκεις Νομοθέτας
που δεν γελά κανένας τυχοδιώκτης.
Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι·
τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα».
Ας δούμε τι έγραψε.
"Το Πρώτο Σκαλί" (Της Γαβριελας Δ. )
Το 1899 σε ηλικία 36 ετών ο Καβάφης δημοσιεύει “Το Πρώτο Σκαλί”, ένα ποίημα που σε πρώτη μορφή είχε γράψει 4 χρόνια πριν. Καθρεφτίζεται εδώ τόσο η ανησυχία του Καβάφη από το γεγονός ότι έχει γράψει λίγα ποιήματα όσο και την πεποίθηση του πως η αξία της Ποιητικής Τέχνης είναι πολύ σημαντική, γεγονός άλλωστε που αποδεικνύει το γεγονός ότι παραιτήθηκε από τη δουλειά του αργότερα και ασχολιόταν μόνο με την ποίηση.
Πιο αναλυτικά, ο Καβάφης δημιουργεί έναν πλαστό διάλογο ανάμεσα στον διάσημο ποιητή Θεόκριτο που έζησε στην ελληνιστική και στον νεαρό ποιητή Ευμένη ο οποίος είναι φανταστικό πρόσωπο. Μέσω αυτών των δυο προσώπων, ο Καβάφης εκφράζει σκέψεις και προβληματισμούς δικούς του και την ελπίδα του ότι, αν και στην αρχή της ποιητικής του καριέρας, η ικανότητά του και η αφοσίωση του στην ποιητική τέχνη θα άξιζε κάθε κόπο και θυσία και μέσω αυτών θα έφτανε σε καθολική αναγνώριση και καταξίωση.
Στην αρχή, ο Ευμένης παραπονιέται στον Θεόκριτο ότι αν και έχουν περάσει δύο ολόκληρα χρόνια ασχολίας με την ποίηση, έχει γράψει ένα ειδύλλιο και τίποτα άλλο. Δηλαδή συνειδητοποιεί πως στη σκάλα της ποιήσεως έχει ανεβεί μόλις ένα σκαλί αλλά και πόσο δύσκολη είναι η διαδικασία. Οι ανησυχίες του Ευμένη υποδηλώνουν ουσιαστικά ότι μέσω του Ευμένη μιλάει ο ίδιο ο Καβάφης. Γιατί και έχει κρίνει μεγάλη με αυστηρότητα τα νεανικά του ποιήματα και τα έχει αποκηρύξει και αφετέρου αντιλαμβάνεται πως το γεγονός ότι αφιερώνει πολύ χρόνο για να γράψει κάθε νέο ποίημα του θα έχει ως αποτέλεσμα το ποιητικό του έργο να είναι μικρό.
Η απάντηση του Θεόκριτου είναι ενδεικτική της αξίας που αποδίδει ο Καβάφης στην Ποιητική Τέχνη και αντικατοπτρίζει αυτό που ελπίζει να πετύχει ο Καβάφης ως νεαρός ποιητής: Ακόμα και το να πατήσει έστω κάποιος στο πρώτο σκαλί της Ποιήσεως πρέπει να πετύχει με την αξία του έργου του και αυτό είναι κάτι πάρα πολύ δύσκολο που δεν μπορεί να καταφέρει ο καθένας. Δεν μπορεί Γιατί τους Νομοθέτες (δηλαδή τους αναγνώστες και τους κριτικούς οι οποίοι ασχολούνται συνεχώς με την ποίηση) της πόλης των ιδεών (δηλαδή τον τόπο όπου βρίσκονται οι επιφανείς ποιητές) δεν μπορεί να τους ξεγελάσει κανένας τυχοδιώκτης, κάποιος δηλαδή που ασχολείται ευκαιριακά με την ποίηση και δεν έχει αφιερώσει την ψυχή του σε αυτή. Κι άλλωστε η ποιητική παραγωγή δεν κρίνεται από την ποσότητα της αλλά από την ποιότητα της.
Ένα χαρακτηριστικό των ποιημάτων του Καβάφη που παρατηρείται και εδώ είναι η επανάληψη στίχων ώστε να δώσει έμφαση σε κάποια σημεία πολύ σημαντικά . Εδώ η επανάληψη εντοπίζεται στους δύο τελευταίους στίχους του ποιήματος οι οποίοι είναι επανάληψη των στίχων 14-15.
“Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι
τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα.”
Το μήνυμα πώς αν μια τέχνη, εδώ η ποιητική, είναι δύσκολη και απαιτητική, το να κατορθώσει κάποιος να δημιουργήσει έστω και ένα μικρό σε έκταση έργο αποτελεί μεγάλο κατόρθωμα και του αξίζει η αναγνώριση. Παράλληλα ο ισχυρισμός ότι το πρώτο σκαλί της σκάλας της ποίησης είναι μεγάλο επίτευγμα κάνει τον αναγνώστη να καταλάβει πόσο μεγάλη είναι η αξία της ποιητικής τέχνης, οπότε μπορεί εύκολα να καταλάβει και πόσο σημαντικός θα είναι εκείνος ο ποιητής που καταφέρνει να φτάσει ψηλά, όπως έλπιζε και τελικά κατάφερε ο Καβάφης.
Συνοψίζοντας, ο Καβάφης μέσα από αυτό το υπέροχο ποίημα χρησιμοποιεί τον Θεόκριτο και τον Ευμένη για εκφράσει προσωπικές του ανησυχίες και τις ελπίδες του για το μέλλον του ως ποιητής και κατορθώνει παράλληλα να εξυμνήσει την ποιητική τέχνη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου