Βυζαντινή τέχνη και πολιτισμός, μεσαιωνικός δυτικός πολιτισμός, βυζαντινή παράδοση στα Βαλκάνια και τη Ρωσία, αραβικός πολιτισμός. (σελίδες 93- 113)

Το άκρον άωτον της πολυσυλλεκτικότητας  η σημερινή ανάρτησημ θέμα της είναι όλα εκείνα που αναφέρονται στο πέμπτο κεφάλαιο του βιβλίου της Ιστορίας Β΄Λυκείου.

Και η μόνη κούραση για μένα  είναι που την κάνω... 

Τις παρουσιάσεις τις βρήκα στο Διαδίκτυο και οι σημειώσεις δεν είναι δικές μου. (Αν δεν βλέπετε τις παρουσιάσεις ενεργοποιήστε τον flash player. Αν συνεχίσετε να μην τις βλέπετε ακολουθήστε το λινκ και δείτε τες στο slideshare).  Πράγμα που με επηρεάζει μόνο στο γεγονός ότι  τυχόν εικόνες, μουσικές, αναφορές  σε ταινίες κ.λ.π., θα τις βάλω όλες στο τέλος πιθανότατα διότι δεν μου το επιτρέπει η μοροφοποίηση. Λίγες θα είναι προβλέπω,περισσότερα δείτε στις δημοσιεύσεις  στις οποίες παλιότερα είχε ασχοληθεί με τα ίδια ή παρόμοια  θέματα το ιστολόγιο: 

1)Βυζάντιο. Λογοτεχνία, επιστήμη και τέχνη...

2)Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο. Μέρος Α΄

3)Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο, μέρος Β΄

4)Περίληψη των σχετικών με την ύστερη μεσαιωνική Ευρώπη.

5) Μετανάστευση λαών - Ο Κάρολος ο Μέγας και η εποχή του.

Ως εισαγωγή, θα μου επιτρέψετε να ξεκινήσω με ένα βίντεο που είχα φτιάξει σε ανύποπτο χρόνο για μια σχολική γιορτή. Μια βιντεομονογραφία του θέματος του Ευαγγελισμού. Στο πρώτο μισό περιέχονται πίνακες βυζαντινής τεχνοτροπίας και στο δεύτερο  μισό δυτικής 

5.1. Ο Βυζαντινός πολιτισμός (σελ. 93-102)

α. Γράμματα, επιστήμες, τεχνολογία

Η Φιλοσοφία

·         Η κυριαρχία της χριστιανικής σκέψης δεν ευνοεί τη συνέχιση των φιλοσοφικών αναζητήσεων της αρχαιότητας Ø  Πάντως, πολλοί βυζαντινοί  λόγιοι επηρεάζονται από Πλάτωνα και Αριστοτέλη στην επιχειρηματολογία τους για θεολογικά ζητήματα.
v  Περίοδος εικονομαχίας		Ø  Ιωάννης Δαμασκηνός
v  Περίοδος Μακεδόνων αυτοκρατόρων (9ος-11ος αι.)			Ø  πνευματική αναγέννηση Ø  ενδιαφέρον για την κλασική αρχαιότητα από τους διανοούμενους της αυλής. Ø  Μιχαήλ Ψελλός: σημαντικός λόγιος ü  Διηύθυνε το Πανδιδακτήριο της Κωνσταντινούπολης.
v  Ύστερη βυζαντινή περίοδος, λίγες δεκαετίες πριν την Άλωση	Ø  Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων ü  πλατωνιστής Ø  Γεννάδιος Σχολάριος ü  αριστοτελικός ü  ανθενωτικός ü  ο πρώτος πατριάρχης μετά την Άλωση

Η Θεολογία

v  7ος αι.	Ø  Μάξιμος ο Ομολογητής: για τις δύο φύσεις του Ιησού Ø  Ιωάννης της Κλίμακος: «Περί Παραδείσου» ü  έργο που μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες
v  Περίοδος Εικονομαχίας			Ø  Ιωάννης Δαμασκηνός
v  Περίοδος Μακεδόνων αυτοκρατόρων (9ος – 11ος αι.)				Ø  Πατριάρχης Φώτιος è  Βιβλιοθήκη ή Μυριόβιβλος Ø  Κύριλλος και Μεθόδιος Ø  Συμεών ο Νέος Θεολόγος
v  14ος αι.		Ø  Κίνημα Ησυχασμού è Γρηγόριος Παλαμάς ü  Επικοινωνία με το Θεό με τον ασκητισμό, τη μοναξιά, τη σιωπή και την καρδιά (όχι τη νόηση) ü  Μεγάλη επίδραση στην ορθόδοξη θεολογία και τον μοναχισμό.
·         «Ησυχαστικές έριδες»: Θρηκευτικοπολιτική διαμάχη μεταξύ οπαδών Γρηγορίου Παλαμά (ησυχαστών) και Βαρλαάμ («ορθολογιστών»)

Η Χρονογραφία

·         Χρονικά: ü  Απλή γλώσσα ü  Οι συγγραφείς τους δεν ενδιαφέρονται για την αντικειμενική παρουσίαση των γεγονότων ü  Ξεκινούν τη διήγηση «από κτίσεως κόσμου» ü  Απευθύνονται σε αναγνώστες χαμηλής μόρφωσης ü  Σε πολλές περιπτώσεις αποτελούν μοναδικές πηγές για την εποχή τους
·         Χρονογράφοι:	ü  Θεοφάνης ο Ομολογητής (3ος – 9ος αι.) ü  Γεώργιος Μοναχός (ως το 842)

Η Ιστοριογραφία

·         Προσπάθεια «επιστημονικής» καταγραφής των γεγονότων. ·         Ιστοριογράφοι: Μέλη της αυτοκρατορικής οικογένειας ή της αυτοκρατορικής αυλής.
v  10ος αιώνας	Ø  Μιχαήλ Ψελλός: «Χρονογραφία» ü  αφηγείται σύγχρονά του γεγονότα
v  12ος αιώνας	Ø  Άννα Κομνηνή (κόρη Αλεξίου Α΄ Κομνηνού): «Αλεξιάς»
v  13ος αιώνας	Ø  Νικήτας Χωνιάτης, Γεώργιος Ακροπολίτης
v  15ος αιώνας	Ø  Μιχαήλ Κριτόβουλος, Γεώργιος Σφραντζής, Λαόνικος Χαλκοκονδύλης

Η Λογοτεχνία

·         Εκκλησιαστική ποίηση – Υμνογραφία ü  Ιωάννης Δαμασκηνός (7ος – 8ος αιώνας) ü  Κοσμάς Μελωδός ü  Θεόδωρος Στουδίτης ü  Κασσία ή Κασσιανή («τροπάριο Κασσιανής», Μεγάλη Τρίτη)

·         Οι απαρχές της νεοελληνικής λογοτεχνίας v  10ος αι.   Ø Ακριτικά τραγούδια: τα πρώτα δημοτικά τραγούδια v  11ος αι.   Ø «Το έπος του Βασιλείου Διγενή Ακρίτα» v  12ος αι.   Ø Θεόδωρος Πρόδρομος («Πτωχοπρόδρομος»)   ·         Λατινοκρατία - Παλαιολόγεια περίοδος v  Ιπποτικά μυθιστορήματα (ελληνιστική και δυτική επίδραση) v  «Χρονικόν του Μωρέως» ü  Έμμετρο χρονικό σε δημώδη γλώσσα, γραμμένο από εξελληνισμένο Φράγκο.

Η Επιστήμη και η Τεχνολογία

·         Ιατρική
v  6ος αι.	Αλέξανδρος Τραλλιανός ü  ο σημαντικότερος γιατρός στην ιστορία του Βυζαντίου
·         Μαθηματικά – Φυσικές επιστήμες ü  Ανάμειξη στοιχείων αστρολογίας
v  7ος αι.	Ø  Στέφανος ο Αλεξανδρινός ü  μαθηματικός, φιλόσοφος, μουσικός
v  9ος αι.	Ø  Λέων Φιλόσοφος ή Μαθηματικός ü  επινόησε ένα είδος οπτικού τηλεγράφου
ü  Φιλόσοφοι και λόγιοι που ασχολήθηκαν με τις επιστήμες è  Μιχαήλ Ψελλός,  Θεόδωρος Μετοχίτης, Γεώργιος Ακροπολίτης, Γεώργιος Παχυμέρης, κ.α.
·         Τεχνολογία ü  Γενικά δεν υπήρξαν σημαντικά επιτεύγματα ü  Κατασκευάζονταν αστρολάβοι, ηλιακά ρολόγια, βαλλίστριες
ü  Αξιοσημείωτο: Υγρόν πυρ		Ø  Μίγμα από εύφλεκτα υλικά που δεν έσβηνε με το νερό

Ο βυζαντινός πολιτισμός from Akis Ampelas

β. Η Βυζαντινή Τέχνη

·         Θρησκευτικός χαρακτήρας ·         Ανωνυμία καλλιτεχνών
v  Εικονομαχία	Ø  Περιορισμός καλλιτεχνικής δημιουργίας
v  Περίοδος Μακεδόνων		Ø  Σημαντική ανάπτυξη της τέχνης ü  «Μακεδονική Αναγέννηση»
v  Υστεροβυζαντινή Περίοδος			Ø  «Παλαιολόγεια Αναγέννηση»

Η Αρχιτεκτονική

·         Κοσμική	Ø  Κάστρα Ø  Πυργόσπιτα
·         Εκκλησιαστική		Ø  Τύποι ναών: ü  Βασιλική ü  Τρουλαία βασιλική ü  Εγγεγραμμένος σταυροειδής και παραλλαγές

Η Ζωγραφική

·         Κυρίως εκκλησιαστική ü  9ος 10ος αι. Ø Διαμόρφωση εικονογραφικού προγράμματος ναών
v  Μνημειακή	Ø  Ψηφιδωτά Ø  Τοιχογραφίες (κυρίως την Παλαιολόγεια περίοδο)
v  Φορητές εικόνες (κυρίως από Παλαιολόγεια περίοδο και μετά)

Μικρογραφία-Μικροτεχνία-Μικρογλυπτική

·         Μικρογραφίες Ø  εικονογραφήσεις στα βυζαντινά χειρόγραφα (κυρίως σε όσα προέρχονταν από τα αυτοκρατορικά εργαστήρια) και στα ψαλτήρια ·         Μικροτεχνία-μικρογλυπτική ü  Εντυπωσιακές συνθέσεις από πολύτιμα μέταλλα

Η βυζαντινή τέχνη from Akis Ampelas

5.2. Ο Μεσαιωνικός Δυτικός πολιτισμός (σελ. 103-109)

α. Γράμματα, επιστήμες, τεχνολογία

Τα μοναστήρια ως πνευματικά κέντρα

·         Μοναδικοί χώροι καλλιέργειας των γραμμάτων μέχρι μέσα 9ου αιώνα: ü  Βασιλικές αυλές
ü  Μοναστήρια	è  Βιβλιοθήκες è  Αντιγραφή συγγραμμάτων è  Μοναστικά σχολεία
Ø  Πολλοί μοναχοί προέρχονταν από οικογένειες ευγενών Ø  Κληρικοί οι περισσότεροι εκπρόσωποι της πνευματικής ζωής

Η «Καρολίδεια Αναγέννηση» (9^ος αι.)

·         Καρλομάγνος: Ø  ιδρύει Ακαδημία στο Άαχεν (τότε πρωτεύουσα φραγκικού κράτους)

ü  Κέντρο λογίων και καλλιτεχνών ü  Μελέτη κειμένων λατινικής γραμματείας ü  Διδασκαλία αρχαίων γλωσσών, μαθηματικών, μουσικής κ.α. ü  Αντιγραφή βιβλίων è Καρολίδεια μικρογράμματη γραφή

Η Λογοτεχνία

v  Πρώτοι αιώνες Μεσαίωνα				Ø  Όλα τα  συγγράμματα στα λατινικά
v  7ος – 9ος αι.		Ø  Σποραδικά κείμενα στις «εθνικές» γλώσσες ü  Αγγλικά: Έπος Μπέογουλφ ü  Γαλλικά: βίοι αγίων
v  12ος αι.	Ø  Απαρχές εθνικών λογοτεχνιών ü  Γαλλική: Άσμα του Ρολάνδου ü  Γερμανική: Έπος των Νιμπελούγκεν
v  13ος -14ος αι.			Ø  Ιπποτικά μυθιστορήματα
Ø  Άνθηση στις ιταλικές πόλεις §  Φλωρεντία: το μεγαλύτερο πνευματικό κέντρο ü  Δάντης (Ντάντε Αλιγκιέρι): «Θεία Κωμωδία» ü  Πετράρχης: Λυρικά ü  Βοκκάκιος: «Το Δεκαήμερο»

Η Επιστήμη και η Τεχνολογία

Τέλη 12ου αι.		Ø  Τα πρώτα πανεπιστήμια (υπό τον έλεγχο της Εκκλησίας)
		ü  Μπολόνια ü  Οξφόρδη ü  Παρίσι
Πρώτες έρευνες για το φυσικό κόσμο
13ος αι.	Ø  Θωμάς Ακινάτης ü  θεολόγος, σχολαστικός φιλόσοφος ü  προσαρμόζει τον Αριστοτέλη στο χριστιανικό δόγμα
	Ø  Ρογήρος Βάκων ü  Άγγλος φιλόσοφος ü  Πρωτοπόρος στην εφαρμογή επιστημονικών μεθόδων ü  Προάγγελος της νέας εποχής

Τεχνολογία Ø  Λίγα τεχνολογικά επιτεύγματα ü  Γεωργική παραγωγή: ανεμόμυλοι, νερόμυλοι ü  14ος αι. Ø εφεύρεση του πυροβόλου όπλου ü  Ελαιογραφία ü  Υαλογραφία (βιτρό)

β. Η Τέχνη

v  Ως τον 11ο αι.	Ø  Περίοδος αναζητήσεων Ø  Σύνθεση της τέχνης των ευρωπαϊκών λαών με ελληνορωμαϊκά, βυζαντινά και αραβικά στοιχεία
Σταδιακά η δυτικοευρωπαϊκή τέχνη αποκτά τη δική της ταυτότητα

Αρχιτεκτονική – Γλυπτική

v  Από τον 12ο αι.

Ø  Ρομανική τέχνη Ø  Γοτθική τέχνη

Ζωγραφική

v  Αρχικά Ø Βυζαντινή επιρροή
v  13ος -14ος αι.	Ø  Διεθνής γοτθικός ρυθμός ü  Πιο «φυσικές» μορφές ü  Κοσμικά στοιχεία Ø  Τζιόττο: ζωγράφος από τη Φλωρεντία ü  Ένας από τους μεγαλύτερους ζωγράφους στην ιστορία της τέχνης ü  Προαναγγέλλει την Αναγέννηση

Ο μεσαιωνικός δυτικός πολιτισμός from Akis Ampelas

5.3. Η Βυζαντινή πολιτισμική παράδοση στους Βαλκανικούς λαούς και τη Ρωσία (σελ. 110-111)

·         9ος-10ος αι.

Ø  Βούλγαροι, Σέρβοι και Ρώσοι επηρεάζονται από το Βυζαντινό πολιτισμό Ø  Βυζαντινοί ύμνοι και νομικά κείμενα μεταφράζονται στη σλαβική και τη βουλγαρική γλώσσα Ø  Ρώσοι: διαμορφωμένη ιδιαίτερη πολιτισμική ταυτότητα

Τέχνη

·         Πολλά αξιόλογα έργα v  Σέρβοι, Βούλγαροι: Ø  Διασταύρωση ιδιαίτερων πολιτισμικών στοιχείων με βυζαντινά και δυτικά v  Ρώσοι: Ø  Διασταύρωση ιδιαίτερων πολιτισμικών στοιχείων με βυζαντινά και ανατολικά ü  Αντρέι Ρουμπλιώφ: κορυφαίος Ρώσος ζωγράφος

5.4. Ο Αραβικός πολιτισμός (σελ. 112-113)

α. Η πόλη κέντρο του αραβικού πολιτισμού

Πολυάνθρωπες αραβικές πόλεις Κέντρα οικονομικής και πολιτιστικής ζωής Μετά τον 9ο αιώνα, στις πόλεις: Ερευνητικά κέντρα Ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα Νοσοκομεία

β. Οι επιστημονικές επιδόσεις των Αράβων

Χαλιφάτο Αβασσιδών, 9ος αιώνας Χαλίφης Αλ Μαμούν Οίκος της Σοφίας στη Βαγδάτη Άνθηση φιλοσοφίας  Σπουδαίοι μουσουλμάνοι διανοούμενοι Μετάφραση αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων Σημαντικοί Άραβες φιλόσοφοι (αριστοτελικοί)  Γιακούρ Αλκένδι (9ος αι.) Αβικένας (11ος αι.) Αβερρόης (12ος αι.) Επιστημονικές επιδόσεις Αράβων σε Ιατρική Μαθηματικά Οικονομία Ιμπν Χαλντούν (13ος αι.): σπουδαίος θεωρητικός της οικονομίας και ιστορικός 12ος αι: διωγμός ελεύθερης σκέψης και φιλοσόφων από τους Άραβες ηγεμόνες

γ. Η αραβική τέχνη

Η αραβική τέχνη: ·         ανεικονική επειδή  είναι κατά βάσιν  θρησκευτική (ανεικονικές αντιλήψεις του Ισλάμ ) ·         Επιρροές από την Βυζαντινή και την Ανατολή Αραβουργήματα: λεπτές δαντελωτές  διακοσμητικές συνθέσεις με απεριόριστη ποικιλία Αρχιτεκτονική Ομοιομορφία για θρησκευτικούς λόγους Παραλλαγές: προσωπικό γούστο χαλίφηδων, Κτίσματα: α)τζαμιά (τετράγωνο κεντρικό κτίσμα και στην κορφή τρούλος) β) ανάκτορα (περίπλοκα συγκροτήματα με εσωτερικές αυλές, κρήνες, κήπους, εξώστες) Συχνότατη η χρήση τεθλασμένων και οξύκορφων τόξων Για διακόσμηση χρήση αραβουργημάτων. Ονομαστά μνημεία της αραβικής αρχιτεκτονικής: Τέμενος του Ομάν (Ιεροσόλυμα) Μεγάλο Τζαμί της Κόρδοβας (Ισπανία) Μεγάλο Τζαμί του Καΐρου Ανάκτορα της Αλάμπρας στην Γρανάδα (Ισπανία)

το Ισλάμ και η αραβική τέχνη from Spyros

Αντρέι Ρουμπλιόφ 

Μανουήλ Πανσέληνος 

Τζότο: "Το κήρυγμα στα πουλιά "

Θεοφάνης ο Έλληνας 

Ρομανικός  Ρυθμός 

Παναγία των Παρισίων. Χαρακτηριστικό δείγμα γοτθικού ρυθμού 

Αλάμπρα 

Αραβουργήματα 

Φραγκίσκος Πετράρχης 

Δάντης Αλιγκέρι