Λουίς Σεπούλβεδα - Το μαύρο κύμα

Νομίζω ότι φέτος, που ανέλαβα ξανά το μάθημα της Λογοτεχνίας στην Α' Γυμνασίου, απέφυγα μεν τον σκόπελο του να επεξεργαστώ τα ίδια κείμενα (αν και με άλλους μαθητές, έτσι κι αλλιώς δε θα ήταν ίδιο το μάθημα) αλλά δημιούργησα μόνη μου -ή και με τη βοήθεια των παιδιών... δεν ξέρω τι πραγματικά έχει γίνει- ένα "λογοτεχνικό σύμπαν" γεμάτο από μελαγχολικά κατά κύριο λόγο πεζά ή ποιήματα με πρωταγωνιστές ζώα και μητέρες -ενίοτε και τα δύο, όπως η γαϊδουρίτσα στο "Μνήμα της μάνας" του Καρκαβίτσα και τώρα στο "Μαύρο κύμα" του χιλιανού Λ. Σεπούλβεδα.

Ακτιβιστής ο συγγραφέας και συχνά-πυκνά περνάει μέσα από τα έργα του οικολογικά μηνύματα καταγγέλλοντας την κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στο περιβάλλον. Στην "ιστορία ενός γάτου που έμαθε σ' έναν γλάρο να πετάει", η γλαροπούλα Κενγκά μολύνεται από μια πετρελαιοκηλίδα και εμπιστεύεται το αβγό της στον γάτο Ζορμπά (το όνομα ως φόρος τιμής στον διάσημο ήρωα του Καζαντζάκη) για να το φροντίσει μετά τον θάνατό της και να μάθει στο μικρό της κάποια στιγμή να πετάει. Μέσα από την σαν παραμύθι ιστορία, υπογραμμίζεται από τη μια το ζήτημα της ρύπανσης των θαλασσών στο όνομα του κέρδους και του αντίκτυπου που έχει αυτό στην ισορροπία της φύσης και από την άλλη, κρύβεται η ελπίδα πως η συλλογική προσπάθεια μπορεί να νικήσει το συμφέρον (καθώς το γλαρόνι προσπαθεί να εκπαιδεύσει σύσσωμη η γατοπαρέα του Ζορμπά αλλά και ένας -χωρίς να είναι τυχαία η ιδιότητα- ποιητής). Λόγω του ευαίσθητου περιεχομένου του, το βιβλίο έγινε ταινία κινουμένων σχεδίων αλλά και παιδικό θεατρικό.

Το απόσπασμα του σχολικού βιβλίου εστιάζει στον τρόπο με το οποίο η Κενγκά καλύφθηκε από το πετρέλαιο αλλά δεν έχασε την αγωνιστικότητά της και κατάφερε να κάνει την τελευταία της πτήση προς το Αμβούργο. Εδώ μπορείτε να δείτε το αντίστοιχο απόσπασμα από την ταινία κινουμένων σχεδίων υποτιτλισμένο στα ελληνικά:

Η Κενγκά συγκέντρωσε όλες τις δυνάμεις της για χάρη του αγέννητου ακόμα μικρού της -υπηρετώντας στο πανάρχαιο ένστικτο της διαιώνισης του είδους που υπαγορεύει στους γονείς να προστατεύουν με οποιονδήποτε τρόπο και οποιοδήποτε κόστος τα παιδιά τους. Κι είναι αυτά τα ένστικτα που ατονούν στον άνθρωπο, κάθε που απαρνιέται τη ζωική του φύση για να ασπαστεί τη ζωώδη, κάθε που για να επιτύχει και να προοδεύσει ως ον, καταλήγει απών από το πόστο που του έχει ορίσει η φύση: του οργανικού στοιχείου, όχι του καταπατητή. Ευτυχώς, δηλαδή, που υπάρχουν και οι γάτοι να μας θυμίζουν πώς είναι να φέρεσαι σαν άνθρωπος...

Γιατί, πολλές φορές κλεινόμαστε στον εαυτό μας, στα προσωπικά μας μικρά ή μεγάλα συμφέροντα, στην περίφημη μοναξιά μας κι έχουμε την ανάγκη από τον Άλλο να μας ξεκουνήσει- ακόμα και μια γάτα μπορεί να μας δώσει το παράδειγμα κι ένας γλάρος να μας δώσει το έναυσμα να πετάξουμε παντού χωρίς να φοβόμαστε τη μπόρα...

Πάντως, πολλοί συγγραφείς όπως ο Τσέχωφ ή ο Μπαχ και στιχουργοί: πάρτε για παράδειγμα αυτό ή αυτό ή το άντλησαν την έμπνευσή τους από τους γλάρους, μάλλον εξαιτίας της θαλασσινής τους φύσης: η αίσθηση της ανεξαρτησίας που δίνει η απεραντοσύνη της θάλασσας εύκολα ρέπει προς τη μοναχικότητα κι αυτά τα δύο είναι στοιχεία ιδιαίτερα πολύτιμα για τον λογοτεχνικό κόσμο. Δεν είμαι, ωστόσο, βέβαιη αν οι γλάροι συμφωνούν -πρέπει να αναλογιστούμε ότι πετάνε πάντοτε σε σχηματισμούς...