"Ποσειδώνας" (Φραντς Κάφκα) Vs "Ο σκαντζόχερος" (Ε.X. Γονατάς)

Ο "Ποσειδώνας" του Κάφκα αποτελεί ένα ιδιαίτερο δείγμα εφαρμογής της "μυθικής μεθόδου".

 Σκοπός της χρήσης στο συγκεκριμένο κείμενο της εν λόγω μεθόδου είναι να παρουσιαστεί ο μέσος δυτικός άνθρωπος, ο αποκομμένος - σύμφωνα με την περιγραφή του Ινδιάνου αρχηγού  Σιου- από τη φύση και τις απαρχές του, εκείνος που ονομάζεται "Παπαλάγκι" (αναφορά για το κείμενο αυτό στον προηγούμενο σύνδεσμο) από τον Πολυνήσιο φύλαρχο και "κούφιος άνθρωπος" 

 από τον σύγχρονο του Κάφκα Τόμας Έλλιοτ, εκείνος τη ζωή του οποίου αρνήθηκε ο μεγαλωμένος στη φύση Λόρδος του Γκρέιστοουκ, ο γνωστός Ταρζάν,

ο ήρωας του Μπάρροους που την ίδια εποχή εμφανίζεται στη λογοτεχνία και επιβάλλεται στο κινηματογράφο με τη μορφή του Τζόνι Βαϊσμίλλερ, εκείνος, τέλος, στον οποίο μας προτρέπει να αντισταθούμε να μοιάσουμε το γνωστό ποίημα του Μιχάλη Κατσαρού,

το τραγουδάκι των Godfathers, το σύνθημα στο τοίχο ακριβώς από κάτω, ...

   Ο εν λόγω Ποσειδώνας διατηρεί όλα τα χαρακτηριστικά του μυθολογικού του αντίστοιχου. Είναι πανίσχυρος, είναι ο απόλυτος άρχοντας των υδάτων, δεύτερος τη τάξει μετά τον Δία τον οποίο σέβεται αλλά αμφισβητεί, ταξιδεύει στα κύματα,ανεβαίνει στον Όλυμπο, έχει τρίαινα, ζει στα βάθη του Ωκεανού στο παλάτι του.

"Αγάπη μου, πάω σ' ένα meeting. Αν αργήσω, φάε!"

 Παράλληλα εμφανίζει και χαρακτηριστικά του μέσου ανθρώπου, όχι μόνο της εποχής του Κάφκα αλλά και της δικής μας... Εμφανίζεται ως ένα υψηλόβαθμο στέλεχος ενός μηχανισμού διακυβέρνησης, εργάζεται σχολαστικά σε μια δουλειά που δεν του αρέσει, έχει πολλές σκοτούρες και εργασιακά προβλήματα που τον απορροφούν, αισθάνεται υποβαθμισμένος, δεν έχει ελεύθερο χρόνο, διαμαρτύρεται που οι υπόλοιποι δεν αναγνωρίζουν τις δυσκολίες της δουλειάς του και νομίζουν ότι τεμπελιάζει και παίζει με τα κύματα, είναι, τέλος, παρασυρμένος από τους ταχύτατους ρυθμούς της σύγχρονης ζωής, αλλοτριωμένος και χωρίς δυνατότητα αναψυχής. Όλα αυτά του δημιουργούν εσωτερικές συγκρούσεις και τον καθιστούν ιδιαίτερα αντιφατική προσωπικότητα. Διαμαρτύρεται για τη δουλειά του, αλλά δουλεύει χωρίς σταματημό συνεχώς. Αισθάνεται ξένος στην δουλειά του αλλά υποβαθμίζει και απαξιώνει οποιαδήποτε δουλειά άλλη του προσφέρεται, γιατί θεωρεί πως μόνο η δουλειά που έχει του ταιριάζει. Είναι δεύτερος στην ιεραρχία της "εταιρίας" του και δεν αμφισβητείται ο ηγετικός του ρόλος, αλλά αισθάνεται συνεχώς ότι υποβαθμίζεται η θέση του και, τελικά, είναι ο ίδιος που με τη μίζερη αντιμετώπιση της καθημερινότητας του, επιτείνει το αίσθημα του ανικανοποίητου που νοιώθει. Και έτσι είναι τελικά ο ίδιος που, οδηγώντας τον εαυτό του στο αδιέξοδο έτσι που είναι προσκολλημένος στη δουλειά του και απών κι απ' τις μικροχαρές της ζωής, χτίζει τη φυλακή του, με τον ίδιο δεσμοφύλακα και φυλακισμένο.

"Κε Γενικέ, πιάσαμε τους στόχους του μήνα"

   Η ηθελημένη και ευφυής μίξη των μυθολογικών και των σύγχρονων στοιχείων εκφράζει με ενάργεια και γλαφυρότητα το παράλογο της σημερινής ζωής και καθημερινότητας... Η χρήση δε σε κομβικά σημεία της ειρωνείας οδηγεί στα όρια του γκροτέσκου. Βλέπουμε έτσι ένα Ποσειδώνα, "Μεγάλο", αναμφίβολα, και με "θεϊκή ανάσα" και "σεβάσμιο στήθος", αγχωμένο, όμως, να λογαριάζει συνεχώς σα λογιστάκος, να εξετάζει προτάσεις που του κάνουν διάφοροι ατζέντηδες, και το πιο μεγαλεπήβολο του σχέδιο είναι να πάει μια "εκδρομούλα" (ούτε καν εκδρομή"). όταν θα καταστραφεί ο κόσμος (κι άρα, καθώς θα στερηθεί εκ των πραγμάτων τον ρόλο του, θα απελευθερωθεί για λίγο από όσα περιμένουν οι άλλοι από τον ίδιο και ο ίδιος από τον εαυτό του).

    Μόνο που το γκροτέσκο εύκολα εξελίσσεται σε φρικαλέο, εάν σκεφτεί κανείς την προφητική διάσταση του αφηγήματος του Κάφκα. Οι ευσυνείδητοι, οι μονοδιάστατοι και ταυτισμένοι με το ρόλο τους στην δουλειά τους, οι στερημένοι από οτιδήποτε δίνει χαρά στη ζωή, αυτοί που μυωπικά εστιάζουν και μεγαλοποιούν τα μικρά προβλήματα της καθημερινής τους ζωής ήταν εκείνοι που, σιωπώντας ή "εκτελώντας εντολές", οδήγησαν τον κόσμο στην καταστροφή σχεδόν του Δευτέρου Παγκοσμίου και στον "Ψυχρό πόλεμο". Οι ίδιοι άνθρωποι ήταν αυτοί που επέτρεψαν τη σφαγή στα Καλάβρυτα, στο Δίστομο και στο Δοξάτο, οι ίδιοι άνθρωποι ήταν εκείνοι που έχτισαν τα Άουσβιτς, οι ίδιοι άνθρωποι ισοπέδωσαν (άνευ λόγου , η Γερμανία και η Ιαπωνία είχαν ήδη ηττηθεί) την Δρέσδη και τη Χιροσίμα, οι ίδιοι άνθρωποι που μεγιστοποίησαν τις στρατιές των "άδικα νεκρών αυτού του κόσμου" και έφτασαν  με την "Κρίση των Χοίρων" τον κόσμο στα όρια της πυρηνικής καταστροφής.

Η γνώση του παρελθόντος είναι πρόγνωση του μέλλοντος. Χρειάζεται να κάνω την αναγωγή με το σήμερα;

   Στο αφήγημα του Γονατά, ο ήρωας, ένας... σκαντζόχερος (το

πιάσατε το υπονοούμενο του λογοπαιγνίου;), διαφέρει κατά τι του καφκικού Ποσειδώνα. Δεν έχει την παραμικρή αμφιβολία ούτε δεύτερες σκέψεις, ερωτήματα, ενστάσεις. Ούτε καν αισθήματα. Εννοείται πως δεν διαμαρτύρεται κιόλας... Όχι γιατί είναι αδιάφορος. Προς θεού( Ποσειδώνος)! Στοχοπροσηλωμένος είναι. Είναι απορροφημένος να

Σκαντζόχεροι

κάνει το σώμα του να χωρέσει σε μια γλάστρα. Γιατί, κατά τ' άλλα, κι αυτός είναι εντελώς αφοσιωμένος στο σκοπό του, όλο του το Είναι το έχει αφιερώσει στην προσπάθεια αυτή, και τότε μόνο θα κάτσει να ξεκουραστεί. Εννοείται (είναι και κωφάλαλο) ότι δεν έχει καν αντιληφθεί το μάταιο και το αδύνατο της προσπάθειας του ούτε, ασφαλώς το... αλλότριωτικό του πράγματος σε σχέση με τον εαυτό του. Χρειάζεται να αποκαλύψω την ταυτότητα του αλλοτριωμένου αυτού θηλαστικού, με χέρια αντί για τα αγκάθια, το οποίο προσπαθεί να ταιριάξει σε ένα σχήμα ζωής ξένο προς το ίδιο, πεπεισμένο παράλληλα ότι αυτό είναι που του ταιριάζει; 

Υ.Γ.: Τι άλλο παρά το παρακάτω σύνθημα, εμπνευσμένο από το πιο γνωστό αφήγημα του Κάφκα , ακόμα μια αλληγορία για την αλλοτρίωση του ανθρώπου.

Υ.Γ2: Πως μπορώ τώρα να μην κάνω μια παρεκβασούλα για να παραθέσω αυτό το άσμα των Joy Division, εμπνευσμένο από ένα άλλο αφήγημα του Κάφκα;