Ένας σκούφος από πορφύρα. Το Βυζάντιο στα χρόνια των Κομνηνών.

Στο βιβλίο της Μάρως Δούκα "Ένας σκούφος από πορφύρα" ένας αφηγητής - η πραγματική  ταυτότητα του οποίου αποκαλύπτεται με αστυνομικό τρόπο στο τέλος του βιβλίου-
  εκκινώντας από την αγρύπνια του πάνω στο νεκρό αυτοκράτορα Αλέξιο Κομνηνό(1118)  παρουσιάζει με συνεχείς  χρονικές εναλλαγές και μετατοπίσεις  την ιστορία του Βυζαντίου από το 1057, όταν εξέπεσε η δυναστεία των Μακεδόνων, μέχρι το 1141 πχ, με τη μορφή μιας αναφοράς στον Ιωάννη Κομνηνό ( το γιό του Αλέξιου και επόμενο αυτοκράτορα του Βυζαντίου ).  Κι ο σκούφος από πορφύρα στο κεφάλι του ζεστού ακόμα πτώματος του Αλέξιου Κομνηνού  (κι ενώ την ίδια ώρα οι παρασκηνιακές διαμάχες για την εξουσία διχάζουν και συνταράσσουν την οικογένεια του Αλέξιου και το Βυζάντιο το ίδιο) αποτελεί δυσοίωνο οιωνό για το μέλλον της παραπαίουσας αυτοκρατορίας.

Γιατί το πορφυρό σκουφί, το μόνο που απόμεινε στον νεκρό αυτοκράτορα, συμβολίζει την διάσωση, μέρους έστω, της αυτοκρατορίας. Αλλά ο νεκρός αυτοκράτορας συμβολίζει το θνησιγενές στην παρούσα φάση  της αυτοκρατορίας,  το τέλος της οποίας αναβλήθηκε μεν από τους Κομνηνούς, αλλά δεν ανεστάλη. 

Γιατί μπορεί οι πράξεις των Κομνηνών να σταμάτησαν το κατήφορο, αλλά παράλληλα  "μεθόδευσαν"   και την  προσωρινή (Λατινοκρατία) και την μόνιμη (Τουρκοκρατία) κατάλυση της αυτοκρατορίας.   

Όταν ανήλθε στο θρόνο ο Αλέξιος το Βυζάντιο είχε αυτή την έκταση.

Επιπροσθέτως:

• Οι Νορμανδοί  λεηλατούν τις ακτές της Ηπείρου δημιουργώντας προγεφυρώματα.
• Οι Κουμάνοι και οι Πατσινάκες λεηλατούν την βαλκανική χερσόνησο
• Οι Σελτζούκοι συνεχίζουν την προέλαση στην Μικρά Ασία. 

Ο Αλέξιος αντιμετώπισε όλα αυτά με τη βοήθεια των ευγενών, με την υποστήριξη και συνδρομή των  οποίων ανέβηκε και  παρέμεινε στο θρόνο.  Ανταποδίδοντας τη χάρη ακολουθεί φιλοαριστοκρατική εσωτερική πολιτική. "Δυνατοί" strikes back, λοιπόν... 

• Καθιερώνει το θεσμό της "πρόνοιας" (= ισόβια παραχώρηση μεγάλων εκτάσεων γής ή φορολογικών εσόδων  σε ευγενείς με τον όρο να παρέχουν στρατιωτικές υπηρεσίες ). Όμως:
• Η δημιουργία και η ύπαρξη της τάξης των  " προνοιάριων " ή "στρατιωτών" εξώθησε την αγροτική τάξη στην εξαθλίωση και επέτεινε την διάλυση του κοινωνικού ιστού της αυτοκρατορίας. 

'Οταν το 1183 ο Ανδρόνικος ο Α' επιχείρησε να λάβει μέτρα που έθιγαν τα συμφέροντα της αριστοκρατίας, έχασε άμεσα και το θρόνο και τη ζωή του... Η επόμενη δυναστεία, των Αγγέλων, απέδειξε μόνο ότι το όνομα της ήταν ευφημισμός...

Σε κάθε περίπτωση το μέτρο φάνηκε να αποδίδει καθώς υπήρξε μια σειρά επιτυχιών στο εξωτερικό  

 Ο Αλέξιος (1081-1118): 

• Εκμεταλλευόμενος τους σταυροφόρους ανακτά σημαντικό μέρος της δυτικής Μικράς Ασίας. 
• Εκμεταλλευόμενος διπλωματία και πόλεμο αποκρούει τις επιδρομές των Πατσινάκων και των Κουμάνων στα Βαλκάνια.

Ο Ιωάννης ο Β΄ (1118-1143):

• Κατακτά εδάφη στη βόρεια και νότια Μικρά Ασία, φτάνει μέχρι την Αντιόχεια.
• Στα Βαλκάνια συντρίβει τους Σέρβους και προσπαθεί να κηδεμονεύσει τους Ούγγρους.

Ο Μανουήλ ο Β'  (1143-1180):

• Ακολουθεί φιλοδυτική πολιτική και συνεργάζεται με τους Λατίνους (= "Άσε το κακό να μπει").
• Συνάπτει ειρήνη με τους. Ούγγρους , συντρίβει τους  Σέρβους και κυριαρχεί στα βορειοδυτικά Βαλκάνια. 
• Συνεχίζει τις επιχειρήσεις εναντίον των Σελτζούκων στη Μικρά Ασία. 

Όμως επέρχεται η  στρατιωτική κατάρρευση. 

Συντονισμένες επιθέσεις από τους Σελτζούκους Τούρκους στην Ανατολή, ενώ ο Μανουήλ ασχολείται με τη Δύση. 

Συντριβή από τους Σελτζούκους στη Μυριοκέφαλο της Φρυγίας το 1176.

Συνέπειες τη ήττας.

• Η ήττα στο Μαντζικέρτ (το 1071) επικύρωσε την παραμονή των Τούρκων στην Μικρά Ασία. Η ήττα στο Μυριοκέφαλο την παγίωσε. 
• Η περιοχή εξισλαμίστηκε (καθώς οι χριστιανικοί πληθυσμοί, για να γλυτώσουν τις σφαγές και τις λεηλασίες  αλλά και τις επιδημίες και την πείνα που ενέσκηψαν, είτε έφυγαν για γειτονικές υπό χριστιανική διοίκηση περιοχές είτε αλλαξοπίστησαν) και χάθηκε δια παντός για το Βυζάντιο
• Αποκαλύφθηκε η πραγματική δύναμη και  κατάσταση του Βυζαντίου στους εχθρούς του.

Στο τέλος της βασιλείας του Μανουήλ Κομνηνού η αυτοκρατορία είχε αυτή τη μορφή, που όμως εν πολλοίς αποτελεί μαγική εικόνα σε σχέση με τη δύναμη και τη βιωσιμότητα της αυτοκρατορίας.