Τ' αδύνατα να γίνουν δυνατά... Το σχήμα του αδυνάτου.

 Το θέμα του αδυνάτου, όπως είναι γνωστός αλλιώς αυτός ο εκφραστικός τρόπος, είναι μια ευρύτατα διαδεδομένη λογοτεχνική τεχνική.
  Στην Ιλιάδα ο Αχιλλέας, χολωμένος από τη συμπεριφορά του Αγαμέμνονα, αντί να τον σφάξει ...απεργεί. Και για να δείξει πόσο αποφασισμένος είναι, ορκίζεται ότι θα επιστρέψει στην μάχη, όταν το ξύλινο σκήπτρο του θα βγάλει φύλλα. Δηλαδή ποτέ... (Πού να 'ξερε ο καημένος ο Αχιλλούκος! Ενώ εμείς ξέρουμε... Οπότε, τσουπ!, να και μια επική ειρωνεία). Με λίγα λόγια θα λέγαμε ότι το σχήμα του αδυνάτου είναι η τεχνική κατά την οποία ο λογοτέχνης επίτηδες αναφέρει καταστάσεις υπερβολικές, τραβηγμένες, που δεν γίνεται να συμβούν, προκειμένου να υπερτονίσει ότι συμβαίνει το αντίθετο ή κάτι διαφορετικό. Κάτι που για να ισχύσει θα πρέπει να αναιρεθεί η φυσική τάξη...
 'Αλλο γνωστό παράδειγμα είναι αυτό που εμφανίζεται στην "Ελένη" του Ευριπίδη. Ο Μενέλαος έχει ξαναβρεί την Ελένη, το είδωλο έχει αναληφθεί, αλλά ο κίνδυνος δεν έχει τελειώσει... Πρέπει να ξεφύγουν από τον Θεοκλύμενο που θέλει να παντρευτεί την Ελένη και θα τον εξυπηρετούσε εξαιρετικά να είναι και ..χήρα. Προσπάθώντας οι δυο σύζυγοι να πείσουν την μάντισσα Θεονόη να μην αναφέρει στον Θεοκλύμενο, τον αδερφό της, την αφιξη του Μενέλαου, ο Μενέλαος σε μια εξαιρετικά (μελο)δραματική χειρονομία  στρέφεται στον τάφο του Πρωτέα, πατέρα του Θεοκλύμενου και της Θεονόης στον οποίο είχαν δώσει οι θεοί την Ελένη να την φυλάει, και ζητάει από το νεκρό βασιλιά να του επιστρέψει την γυναίκα του, αλλίως ο Άδής να στείλει πίσω όλους όσοι πέθαναν για χάρη της, πράγμα αδύνατο, ως γνωστόν...
  Το πιο γνωστό παράδειγμα εμφανίζεται στο δημοτικό τραγούδι "Το γιοφύρι της Άρτας ". Η γυναίκα του πρωτομάστορα, οργισμένη και πικραμένη που προδόθηκε και θυσιάστηκε χωρίς να θέλει, για να στεριώσει το γιοφύρι, το καταριέται. Να τρέμει το γιοφύρι όπως τρέμουν τα φύλλα. Κι όπως πέφτουν τα φύλλα να πέφτουν οι διαβάτες. Πράγμα που σημαίνει ότι μάταια έγιναν όλα, άρα και το γιοφύρι και η θυσία της είναι άχρηστα. Οπότε την εκβιάζουν συναισθηματικά υπενθυμίζοντας της ότι μπορεί να περάσει και το μόνο ζωντανό πρόσωπο της οικογένειας της (οι αδερφές της είχαν την ίδια μοίρα μ' αυτή! Αυτό θα πει οικογενειακή επιχείρηση...), ο ξενιτεμένος αδερφός της. Τώρα, μια κατάρα δεν μπορεί να αναιρεθεί... Μπορούν όμως να αλλάξουν οι όροι της. Έτσι η λυγερή τροποποιεί την κατάρα και την αφοπλίζει. Όταν τρέμουν τα ψηλά βουνά, να τρέμει το γεφύρι και, όταν πέφτουν τα πουλιά, να πέφτουν οι διαβάτες... (Για την ιστορία το πραγματικό γεφύρι της Άρτας αποπερατώθηκε το 1612, πάνω στα θεμέλια παλιού γιοφυριού. Αλλά και πάλι ο θρύλος και το τραγούδι σχετίζονται εξίσου και με άλλες πόλεις ή γιοφύρια, υπαρκτά ή ανύπαρκτα.)
    Η τεχνική αυτή δεν χρησιμοποιείται μόνο στη λογοτεχνία. Καμιά φορά στον καθημερινό λόγο, για να δώσουμε έμφαση στο πόσο δεν πρόκειται να κάνουμε κάτι, χρησιμοποιούμε φράσεις όπως: "Όταν γυρίσει ο κόσμος ανάποδα", "όταν το ποτάμι κυλήσει προς τα πίσω", "όταν ο Ήλιος βγει από τη Δύση","όταν θα βγουν τα ψάρια στη στεριά", "Στις 30 του Φλεβάρη πρωί-πρωί", "στις 32 του άλλου του μηνός".....
    Μερικές φορές όμως το σχήμα λειτουργεί ανάποδα.
 Στην λαϊκή παράδοση "Το κυπαρίσσι του Μυστρά", μιαν άνοιξη, ο Έλληνας υπηρέτης ενός Τούρκου

σουβλίζει ένα αρνί για τον αφέντη του. Κάποια στιγμή κοιτάει γύρω την ομορφιά του τοπίου και αναστενάζει. Τον ακούει ο Τούρκος και ρωτάει γιατί. "Θυμάμαι που κάποτε όλα αυτά ήταν δικά μας", λέει ο Έλληνας. Τότε το Τούρκος, για να του δείξει το μάταιο της νοσταλγίας του για αυτήν την εποχή, παίρνει το ξύλο που είχε χρησιμοποιηθεί για σούβλα, το καρφώνει στη γη και του λέει: "Όταν θα βγάλει φύλλα τούτο το ξερό και καμένο ξύλο, τότε θα ξαναγίνουν αυτά δικά σας". Πλην όμως μετά από λίγο το ξύλο βλάστησε. Έγινε ένα μεγάλο κυπαρίσσι και ο θρύλος τελειώνει με την αναφορά ότι αυτό υπήρχε ακόμα, όταν ξέσπασε η Επανάσταση...
Σε αυτή την περίπτωση λοιπόν τα πράγματα λειτουργούν αντίστροφα. Η φυσική τάξη διασαλεύεται και αυτό δείχνει, αφενός, πόσο υπεράνθρωπο ήταν το γεγονός (εν προκειμένω η Επανάσταση) που προκάλεσε το παράδοξο αυτό και, αφετέρου, πόσο δίκαιο αλλά και σημαντικό. (Το κυπαρίσσι της φωτογραφίας ΔΕΝ είναι το εν λόγω κυπαρίσσι... ).

Αλλά και άλλες φόρες τα αδύνατα γίνονται δυνατά. Ο Θεόκριτος στο ειδύλλιο του "Θύρσις ή Ωδή" αναφέρει ότι ο βουκολικός ποιητής Δάφνης, ο γιος του Ερμή, πεθαίνοντας αποζητεί την διασάλευση της φυσικής τάξης ως συμμετοχή στο πένθος για το θανατό του.Και τα αγκάθια ανθίζουν μενεξέδες, τα ελάφια κατασπαράζουν τα σκυλιά, οι κούκοι κελαηδούν σαν αηδόνια κ.α.. (Καλό κουράγιο σε όποιον προσπαθήσει να διαβάσει το ειδύλλιο)
   Έχουμε μπει όμως στα χωράφια της υπερβολής... Στο ακριτικό τραγούδι "Ο γιος της χήρας" ο ακρίτας επιτίθεται με μένος εναντίον των εχθρών του και "Στο έμπας χίλιους σκότωσε, στο έβγα δυο χιλιάδες" ... Και η πολεμική του ορμή κάνει την κτίση να τρέμει... Τότε η φύση, πους ως γνωστόν δεν αγαπά τις υπερβολές (ιδιαίτερα αφού, ως υπερφυσικές, την ακυρώνουν), διαμαρτύρεται και ζητάει άνωθεν βοήθεια... Και εμφανίζεται άγγελος κυρίου, για να κατευνάσει τον μαινόμενο ακρίτα.




Ωστόσο, καμιά φορά, είναι εξαιρετικά απλό τ' αδύνατα να γίνουν δυνατά.

Αρκεί μια γυναίκα, ας πούμε...

και η συνάντηση της με έναν άντρα...

Ο Έρωτας με λίγα λόγια

Επί του πιεστηρίου: (Σ' ευχαριστώ, Δ.)

Και για το τέλος ακόμη μια ομοβροντία από θέματα του αδυνατου. Και με τη χορηγία του ...Σκρουτζ Μακ Ντακ. Φαντάσου...
(Ένα μικρό απ για λόγους επικαιρότητας)