Συμβολισμός

Συμβολισμός

Λογοτεχνικό κίνημα που γεννήθηκε  στη Γαλλία τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα  στα χνάρια του
Ρεμπώ και του Μπωντλέρ ως αντίδραση και στον  παρνασσισμό και στον ρομαντισμό και  εξαπλώθηκε ταχύτατα.

Χαρακτηριστικά του συμβολισμού:

•   Ελάχιστο εννοιολογικό περιεχόμενο.

"Έναστρη νύχτα". Ένας Βαν Γκόγκ δεν έβλαψε ποτέ κανέναν

• Έμφαση στη μουσικότητα και την υποβλητικότητα. Η λέξη αποκτούσε την αξία της ως ήχος. Οι ψυχικές καταστάσεις  εκφράζονται μέσω της κατάλληλης  σειρά των λέξεων, με αποτέλεσμα η πραγματικότητα να εκφράζεται συγκεχυμένη.

• Αντιστοιχία ανάμεσα στα αντικείμενα (σύμβολα) και τις  ψυχικές καταστάσεις (συμβολιζόμενα).  Έτσι τα αντικείμενα γίνονται σύμβολα των καταστάσεων. 

Οι συμβολιστές:

• χρησιμοποιούσαν και το συναίσθημα (όνειρο και ένστικτο) και τη λογική (άσκηση, παρατήρηση, συμπέρασμα).

• Κατόρθωσαν να εκφράσουν μύχιες ακαθόριστες ψυχικές καταστάσεις.

• Δημιούργησαν συσχετισμούς ανάμεσα σε αντικείμενα και καταστάσεις.

• Πέτυχαν αρμονική ανταπόκριση ανάμεσα στο σύμβολο και το συμβολιζόμενο, βάσει της θέσης τους στο ποίημα.

• Εισήγαγαν τον ελεύθερο στίχο επηρεασμένοι από τον Ρεμπώ και λαϊκούς ποιητές όπως ο Λαφόργκ.

• Εισήγαγαν την έννοια της συνεχούς επανάστασης και γέννησαν την έννοια του πρωτοποριακού.

• Δημιούργησαν την "καθαρή ποίηση" (Βαλερύ, Μαλλαρμέ), ένα είδος ακραίου συμβολισμού, ποίηση γεμάτη εσωτερική μουσικότητα, σχεδόν απαλλαγμένη από κάθε  γλωσσικό περιεχόμενο.

• Επιδίωξαν την επαφή με  την μουσική και την ανταλλαγή τρόπων και μορφών έκφρασης ανάμεσα στις δυο τέχνες.

.

• Στο τέλος όμως η "καθαρή ποίηση" τελμάτωσε τη λογοτεχνία, εξαιτίας της κατάχρησης των  μέσων που αποσκοπούσαν στη μουσικότητητα .

• Έτσι γεννήθηκε ο υπερρεαλισμός.

Αντιπροσωπευτικοί Έλληνες: Χατζόπουλος, Πορφύρας, Μελαχρινός (καθαρή ποίηση), κάποια του Παλαμά, Σικελιανός (στον ‘Αλαφροΐσκιωτο’). Να σημειωθεί ότι η επόμενη ελληνική λογοτεχνική γενιά, "Η γενιά του '20", επηρεάστηκε και από το συμβολισμό και από το ρομαντισμό για αυτό και οι εκπροσωποί της  ονομάζονται "Νεορομαντικοί/νεοσυμβολιστές ".

Τα πεζογραφικά  συμβολιστικά έργα της νεοελληνικής λογοτεχνίας είναι εξαιρετικά λίγα("Φθινόπωρο", Χατζόπουλος).

Claude Monet: " Impression, soleil levant" (1872). Οι αρχές του συμβολισμού στη ζωγραφική εκφράστηκαν  και με τα κινήματα του ιμπρεσιονισμού, του μεταιμπρεσιονισμού  και του εξπρεσιονισμού