Η εποχή του χαλκού: Ο Μινωικός πολιτισμός (Β3) και Η θρησκεία και η τέχνη των Μινωιτών (Β4)

 Ο δεύτερος χρονολογικά πολιτισμός που αναπτύχθηκε στον ελλαδικό χώρο  ήταν ο μινωικός.
Το ιστολόγιο έχει αναφερθεί στον μινωικό πολιτισμό στις ακόλουθες αναρτήσεις.
1)Στα κέρατα του ταύρου. Ταυρομαχίες και Ταυροκαθάψια

2) Μινωικός πολιτισμός. Η ανακάλυψη της αισθητικής

3)Αγαπημένο μου ημερολόγιο... (Οι μαθητές της Α΄Γυμνασίου αποκρυπτογραφούν τον δίσκο της Φαιστού)
4) Η αισθητική είναι η ηθική του παρελθόντος, μέρος 2ο: Η Α' Λυκείου του Μουσικού Σχολείου Ρόδου σχολιάζει δημιουργήματα της μινωικής τέχνης.

Ακολουθούν τα σχεδιαγράμματα των δυο  σχετικών ενοτήτων της Ιστορίας Α' Γυμνασίου. Δεν είμαι σίγουρος αν είναι δικά μου. 

ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ (Β3)

Ο πολιτισμός που αναπτύχθηκε στην Κρήτη και άκμασε την εποχή του χαλκού (3000-2000 π.Χ.)

Αποκαλύφθηκε στις αρχές του 20^ου αιώνα μ.Χ. με τις ανασκαφές του Βρετανού αρχαιολόγου Άρθουρ Έβανς στο παλάτι του Μίνωα στην Κνωσό.

Ευνοήθηκε από :

ü  την προνομιακή γεωγραφική θέση της Κρήτης → ανάμεσα σε τρεις ηπείρους και κοντά σε σπουδαίους πολιτισμούς, όπως ο αιγυπτιακός, και ο κυκλαδικός.

ü  τη γεωργία

ü  τη κτηνοτροφία

ü  το ήπιο κλίμα

ü  το εμπόριο με τις Κυκλάδες, την Κύπρο και την Αίγυπτο :

→ εξάγουν λάδι, κρασί, ξύλα, αγγεία, υφάσματα και δέρματα                                                         → εισάγουν μέταλλα για την κατασκευή όπλων, εργαλείων και καλλιτεχνημάτων (χαλκό από την Κύπρο, άργυρο από τις Κυκλάδες).

Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΜΙΝΩΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

ü  6500 – 3000 π.Χ. (Νεολιθική εποχή) → Η Κρήτη κατοικείται για πρώτη φορά.

ü  3000 - 2000 π.Χ.

→ βαθμιαία αύξηση του πληθυσμού

→ συστηματοποίηση γεωργίας και κτηνοτροφίας

→ οργάνωση κατοίκων σε μικρούς οικισμούς

→ επαφή με Κυκλάδες, Κύπρο, Αίγυπτο (εισαγωγές, εξαγωγές)

→ οδηγούν ορισμένους οικισμούς να αποκτήσουν μεγαλύτερη έκταση και πλούτο

ü  2000 – 1700 π.Χ. → Οικισμοί με μεγάλη έκταση και πλούτο δημιουργούν γύρω στο 2000 π.Χ. ανάκτορα σε Κνωσό, Φαιστό, Μάλια, και Ζάκρο. Γύρω τους αναπτύσσονται μεγάλοι οικισμοί – πόλεις.

ü  1700 π.Χ. → σεισμός καταστρέφει τη μινωική Κρήτη και τα πρώτα ανάκτορα.

ü  1700 – 1450 π.Χ.  - ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΑΝΑΚΤΟΡΩΝ

→ εποχή μεγάλης ακμής του μινωικού πολιτισμού

→ Οι Μινωίτες συνέρχονται και ξαναχτίζουν νέα πολυτελή και επιβλητικά ανάκτορα.

→ με τη θαλασσοκρατία τους κυριαρχούν στο Αιγαίο και ιδρύουν αποικίες (Κύθηρα, Ρόδος).

→ αναπτύσσουν στενές σχέσεις με την ηπειρωτική Ελλάδα και επηρεάζουν τον Μυκηναϊκό πολιτισμό.

ü  1450 - 1370 π.Χ.

→ καταστροφή των μινωικών ανακτόρων, εκτός από αυτό της Κνωσού, πιθανόν από σεισμό.

→ οι Μυκηναίοι καταλαμβάνουν την Κνωσό και κυριαρχούν σε μεγάλο τμήμα της κεντρικής και ανατολικής Κρήτης.

→ το 1370 π.Χ. το ανάκτορο της Κνωσού καταστρέφεται οριστικά και η Κρήτη μεταβάλλεται σε επαρχία του μυκηναϊκού κόσμου.

ΤΑ ΑΝΑΚΤΟΡΑ

ü  Μεγάλα συγκροτήματα κτιρίων με πολλές πτέρυγες δωματίων

ü  Διοικητικά, οικονομικά, θρησκευτικά και καλλιτεχνικά κέντρα

ü  Κατοικία του άρχοντα της περιοχής με την οικογένειά του

ü  Διαθέτουν εργαστήρια με ειδικευμένο προσωπικό (οπλουργούς, χρυσοχόους, κεραμείς), για την κατασκευή πολύτιμων αντικειμένων και έργων τέχνης.

ü  Φιλοξενούν πλήθος αξιωματούχων, υπαλλήλων και τεχνιτών.

ü  Εδώ συγκεντρώνονται τα προϊόντα και τα εμπορεύματα της περιοχής , για να διακινηθούν προς το εσωτερικό ή το εξωτερικό.

ü  Διάσπαρτες αγροικίες και επαύλεις συγκεντρώνουν την κατά τόπους γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή και ελέγχουν το εμπόριο για λογαριασμό των ανακτόρων (τοπάρχες).

ü  Κοινά χαρακτηριστικά των μινωικών ανακτόρων :

→ προσανατολισμός στον άξονα Βορρά – Νότου

→ ορθογώνια κεντρική αυλή

→ πολυώροφα κτίρια με κλίμακες, φωταγωγούς, σύστημα ύδρευσης και αποχέτευσης, τοιχογραφίες

→ δεν είναι οχυρωμένα

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ü  Όλα συγκεντρώνονται στο ανάκτορο

ü  Όλα διακινούνται από το ανάκτορο

ü  Οι αποφάσεις λαμβάνονται από τον βασιλιά, που κατοικεί στο ανάκτορο

→  Το διοικητικό σύστημα είναι συγκεντρωτικό με κέντρα τα ανάκτορα.

Η ΜΙΝΩΙΚΗ ΓΡΑΦΗ

ü  Η ανάπτυξη του εμπορίου και η διοικητική οργάνωση οδηγούν το 1700 π.Χ. στη χρήση της γραφής.

ü  Η αρχική μινωική γραφή θυμίζει την ιερογλυφική της Αιγύπτου → κάθε γράμμα συμβολίζεται με αντικείμενο ή ζώο (δίσκος της Φαιστού, σφραγίδες, θραύσματα αγγείων).

ü  Ακολουθεί η Γραμμική Α΄, που είναι συλλαβική και αποδίδει τα γράμματα με μία συλλαβή – σύμβολο → λογιστική χρήση (πήλινες πινακίδες, αγγεία).

ü  Δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί ούτε ή πρώτη ούτε η δεύτερη γραφή.

ü  Από το 1450 οι Αχαιοί καθιερώνουν στην Κνωσό τη Γραμμική Β΄, που μεταφέρθηκε από την ηπειρωτική Ελλάδα.

Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΗ ΤΩΝ ΜΙΝΩΙΤΩΝ (Β4 )

ΘΡΗΣΚΕΙΑ

      Πηγή πληροφόρησης : τα έργα τέχνης

      Πίστη σε γυναικείες θεότητες σχετικές με τη φύση → ίσως μητριαρχικές κοινωνίες

Ø  γονιμότητα - βλάστηση – άνθηση – μαρασμός – αναγέννηση

Ø  γονιμότητα - ζωή – θάνατος – ανάσταση

      Θεότητες

Τις φαντάζονται όχι σαν ανθρώπους, δηλαδή με ανθρώπινη μορφή και ανθρώπινες ανάγκες, δηλαδή ανθρωπόμορφες ≠ αλλά σαν κάτι το μυστηριακό, το φευγαλέο, το άπιαστο.

Γι’ αυτό το λόγο  τις λατρεύουν σε :

Ø  σπήλαια (Δικταίο Άντρο)

Ø  σε κορυφές βουνών και λόφων, όπου από το 2000 π.Χ. χτίζουν ιερά.

Ø  σε κάποιους ειδικά διαμορφωμένους χώρους μέσα στις οικίες τους και στα ανάκτορα

≠

Ø  Όχι σε μεγάλους ναούς, όπως συνηθιζόταν στους λαούς της εύφορης ημισελήνου (Μεσοποταμία, Αίγυπτος).

      Ιερατείο :  κυρίως γυναίκες. Υπήρχαν όμως και λίγοι άνδρες ιερείς.

      Τελετές : χοροί, αγώνες, ταυροκαθάψια. Γίνονται κυρίως την άνοιξη, εποχή που οι Μινωίτες, γιόρταζαν την αναγέννηση της φύσης.

      Ιερό φυτό : ελιά

      Ιερό ζώο : ταύρος, φίδι. Τα δύο ζώα θεωρούνται ιερά ≠ όχι θεοποιημένα, δηλαδή θεότητες.

ΤΕΧΝΗ

      Προτίμηση στην απεικόνιση της φύσης

      Χαρακτηριστικά της μινωικής τέχνης : κίνηση, ζωντάνια, χάρη

      Πολλές μορφές τέχνης με ποικιλία και πρωτοτυπία:

1.      Κεραμική → Καμαραϊκά αγγεία

Ονομάστηκαν έτσι από το σπήλαιο των Καμαρών, όπου βρέθηκαν.

• Ποικιλία σχημάτων
• Εξαιρετικά λεπτά τοιχώματα
• Διακόσμηση :

• έντονα χρώματα
•  ολόγλυφα διακοσμητικά στοιχεία (κυρίως λουλούδια)
• καμπυλόγραμμα σχέδια με θέματα από τον φυτικό και ζωικό κόσμο

• Τα εργαστήρια της Κνωσού και της Φαιστού εξάγουν τα περίφημα καμαραϊκά αγγεία σε Ανατολική Μεσόγειο και Αίγυπτο.

2.      Ειδώλια

• Φτιαγμένα από πηλό
• Κυρίως γυναικείες μορφές, που παριστάνουν θεότητες, ιέρειες, γυναίκες που προσεύχονται.
• Νατουραλισμός και λεπτομέρειες ρούχων

3.      Μικροτεχνία

• κοσμήματα από χρυσό και ημιπολύτιμους λίθους
• διακοσμητικά αντικείμενα (κυρίως διπλοί πέλεκεις)
• σφραγιδόλιθοι από ελεφαντοστό και ημιπολύτιμους λίθους

4.      Λιθογραφία → Ρυτά

• κάθε μορφής και σχήματος αγγεία για θρησκευτικές τελετές
• συνήθως κεφάλια ζώων

5.      Ζωγραφική / Τοιχογραφία

Απεικονίζουν :

• τελετουργικές πομπές,
• ειδυλλιακά τοπία
• θέματα της θάλασσας

Κι ένα... ιμπρεσιονιστικό τραγουδάκι που ταιριάζει με την πολύχρωμη ατμόσφαιρα του μινωικού πολιτισμού.  (Άλλη σχέση προφανώς δεν υπάρχει)