"Του έρωτα και του θανάτου". Μαρία Μουτσάκη - Θανάσης Παπακωνσταντίνου

Με ένα δημοτικό τραγούδι ξεκίνησα τη σειρά αναρτήσεων για την πορεία της ποίησης από το παραδοσιακό στο μοντέρνο και θα μου επιτρέψετε - για να κλείσει ο κύκλος  - να την ολοκληρώσω με τους "δημοτικογενείς "στίχους  ενός τραγουδιού...

  Πρόκειται για  τους στίχους της σύγχρονης "παραλογής" της Μαρίας Μουτσάκη "Του έρωτα και του θανάτου", τους οποίους έχει μελοποιήσει ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου, ένας καλλιτέχνης που διακρίνεται για την δημιουργική αφομοίωση και ανανέωση της παράδοσης μουσικά, στιχουργικά και ενορχηστρωτικά.

   Οι στίχοι της Μουτσάκη εκκινούν από τον παραμυθιακό/πλαστό χαρακτήρα των παραλογών και αφηγούνται  σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο μια παράδοξη, με στοιχεία μεταφυσικά, γοτθική ιστορία παγανιστικών καταβολών. Χαρακτηριστικό της είναι ότι, παρόμοια με τα μοιρολόγια, μολονότι μιλάει για το θάνατο, εκείνος γίνεται το όχημα για την εξύμνηση της ζωής. Στην αρχή του ποιήματος αξιοποιείται  το πολύ συχνό και στα δημοτικά τραγούδια  και στη λόγια παραγωγή ("Αποκόπος" του Μπεγαρδή) μοτίβο του ενυπνίου. Πρόκειται δηλαδή  για ένα όνειρο στο οποίο συμπλέκονται και συγκρούονται τα δυο μεγαλύτερα μυστήρια της ζωής, ο έρωτας και ο θάνατος. Κατά την αφήγηση της ιστορίας χρησιμοποιούνται ευφάνταστα αναφορές σε πάμπολλα δημοτικά τραγούδια, γεγονός που κάνει πολυδιάστατο το κείμενο, εφόσον ο αναγνώστης/ακροατής βρίσκεται παράλληλα σε δυο επίπεδα. Στο επίπεδο του κειμένου και στο επίπεδο της εκάστοτε κάθε φορά αναφοράς, το γινόμενο των οποίων (και του κειμένου και των αναφορών -κατά μονας ή /και συνολικά) δημιουργούν ένα υπερρεαλιστικό σχεδόν υπερ-σύμπαν. 

   Ο αφηγητής αποκαμωμένος από το πυρετό της αγάπης αποκοιμιέται στα γόνατα του  ερωτικού αντικειμένου του πόθου του, κάτω από της πικροδάφνης τον ανθό. Που όπως ξέρουμε κι από άλλα δημοτικά τραγούδια

οδηγεί σε παράξενα όνειρα. Βρίσκεται λοιπόν σε ρόλο Διγενή να μαλώνει με το Χάρο όχι για να γλυτώσει τη ζωή του (ή τουλάχιστον όχι μόνο αυτή), αλλά  την αγαπημένη του.   Κι όταν ηττάται (μοιραία), εκείνη προλαβαίνει να του ζητήσει να μη στεναχωριέται  κι  αφού γίνει σκουλήκι, να πάει να την ανταμώσει...  Φλερτάροντας με το γκροτέσκο και το ανατριχιαστικό και ξεγλιστρώντας άνετα τελικά με αναίδεια σκανταλιάρικου παιδιού,  στη συνέχεια το ποίημα εξιστορεί πως ο αφηγητής  επιτελεί μέχρι τελευταίας κεραίας το αίτημα της "νεκρής νύφης"  του

επιταχύνοντας παράλληλα και το λιώσιμο κορμιού της. Όχι απλά ανταποκρίνεται!  Το κάνει και με τόσο  ιδιαίτερο ζήλο κι επιτυχία που θα τον ζήλευε και ήρωας ακριτικού τραγουδιού, καθώς "στο έμπα " δίνει χίλια φιλιά και στο " έβγα δυο χιλιάδες". Το αποτέλεσμα της παράδοξης αυτής ένωσης στην "παιχνιδιάρα σήψη"  είναι η γέννηση ενός λουλουδιού αμάραντου...
Έρωτας- Θάνατος 5-0, σημειώσατε 1!

Τι πιο ποιητική, και φιλοσοφική, και παιχνιδιάρικη περιγραφή του κύκλου της ζωής και της αέναης  εναλλαγής  του σύμπαντος...Δηλαδή μπορεί ,εχμ, αγαπητέ, αξιότιμε κύριε νεκροθάφτα να πεθάνουμε εντέλει, αλλά...

  Ο δεύτερος λόγος για τον οποίο με έθελξε το κομμάτι  ήταν η ιστορία του, η οποία μου θύμισε το κύκλο της δημιουργίας των δημοτικών τραγουδιών και την ίδια στιγμή εξηγεί και γιατί δεν δημιουργούνται σήμερα δημοτικά τραγούδια . Το ποίημα έφτασε προφανώς με κάποιον απροσδιόριστο τρόπο στον Παπακωνσταντίνου, διότι δεν ήξερε τον δημιουργό του. Το συμπεριέλαβε στο δίσκο του "Έλάχιστος εαυτός" αναγράφοντας τον εαυτό του ως στιχουργό, στις συναυλίες του ωστόσο αφηγούταν την ιστορία με σκοπό να ανακαλύψει την ταυτότητα του στιχουργού. Τελικά, από ένα σχόλιο στο youtude ταυτίστηκε το ποίημα με την συγγραφέα του. Πρόκειται για την Μαρία Μουτσάκη για την οποία δεν γνωρίζω τίποτα, παρά μόνο ότι πληροφορίες συνέλεξα από σχόλια στο Διαδίκτυο των οποίων την αξιοπιστία αδυνατώ να ελέγξω. Γεννήθηκε στην Κρήτη, ζει στη Θεσσαλία και είναι συνάδελφος...

   Ακόμα κάτι κλείνοντας. Στο παρόν ιστολόγιο αποφεύγω τις προσωπικές αναφορές, παρ' όλα αυτά θα μου επιτρέψετε να κλείσω με μια τέτοια, ανεβάζοντας ένα βίντεο με ένα τραγούδι στο οποίο παίζει και τραγουδάει ο πατέρας μου, για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι το σχετικό με το ποίημά θέμα του τραγουδιού. Πρόκειται κι εδώ για ένα ρομαντικό, γοτθικό ενύπνιο, με κακό τέλος αυτή τη φορά. Κι ο δεύτερος και σημαντικότερος είναι γιατί βλέπω στην περίπτωσή του σπέρματα της γέννησης ενός νέου δημοτικού τραγουδιού. Το τραγούδι είναι αγνώστου στιχουργού και συνθέτη. Ο πατέρας μου δεν θυμόταν που το είχε ακούσει κι εγώ όσον κι αν έψαξα δεν βρήκα καμιά σχετική αναφορά γι΄αυτό. Το έπαιζε όπως το θυμόταν κι είχε την άνεση και την ελευθερία να προσθέτει κάθε φορά ή να αφαιρεί  μελωδικά σχήματα κατά τα μεράκια του... Ουσιαστικά κάθε εκτέλεση του ήταν και μια άλλη παραλλαγή.  Αν σας αρέσει και το τραγούδι εξελιχθεί έτσι, από στόμα σε στόμα, δεν θα είναι ένα δημοτικό τραγούδι;

Υ.Γ. : Περισσότερα για τον έρωτα και τον θάνατο εδώ.