Νανουρίσματα. (Ύπνε μου κι έπαρέ μου το...)

 Νανουρίσματα:  (από το – "ναά" που λένε τα μωρά όταν νυστάζουν→επαναλαμβανόμενο γίνεται «νάνι» και στην Κρήτη "νάνα". ): Αρχικά, τα δημοτικά τραγούδια, τα τραγούδια του λαού, που χρησιμοποιούσαν για να κοιμίζουν τα παιδιά. Για περισσότερες πληροφορίες για τα δημοτικά τραγούδια δείτε εδώ... 

Αργότερα, όλα τα τραγούδια που χρησιμοποιούνται για να κοιμούνται τα παιδιά... 

Ως δημοτικά τραγούδια ανήκουν στα κοινωνικά.

Γνωρίσματα:

-Επίκληση στον ύπνο, στους Αγίους και την Παναγία ( ως  το διαχρονικό σύμβολο μητρότητας)

-Γεμάτα φαντασία, τρυφερότητα, υποσχέσεις, ελπίδες για ένα καλύτερο μέλλον. Έκφραση της μητρικής τρυφερότητας και  υπερπήδηση της πραγματικότας, μέσω της προβολής των πόθων και των προσδοκιών της μάνας για το παιδί της.

-Με μονότονο, υποβλητικό ρυθμό, επαναλαμβανόμενα μοτίβα

-Υπερβολή (έπαινοι του μωρού = προβολή των προσδοκιών της μητέρα για αυτό), επαναλήψεις, αντιθέσεις, προσωποποιήσεις και έντονο το στοιχείο της Φύσης (γενικότερα γνωρίσματα της δημοτικής ποίησης)

- η συχνή χρήση επιφωνημάτων στην αρχή, στα ενδιάμεσα και στο τέλος. 

-Τα νανουρίσματα παρουσιάζουν παραλλαγές από περιοχή σε περιοχή, ανάλογα με την τόπο προέλευσής τους. Στα νανουρίσματα των νησιών υπάρχει συχνά αναφορά στη θάλασσα, τα καράβια και τον ήλιο ενώ στις ηπειρωτικές περιοχές, γίνεται αναφορά στα βουνά τις πεδιάδες στην κτηνοτροφία καθώς και στις καλλιέργιες και τα σπαρτά.

- Τα νανουρίσματα συνοδεύονται από αργές, λικνιστικές κινήσεις.

Διάφορες παρατηρήσεις

1)  Οι αρχαίοι ήδη είχαν εντοπίσει την απώλεια  συνείδησης σαν ένα είδος ομοιότητας ανάμεσα στον ύπνο και τον θάνατο. Άλλωστε, στη μυθολογία ο Ύπνος είναι αδερφός του Θανάτου... Η αντίληψη αυτή λειτουργεί  ακόμα και σήμερα. Στην Εκκλησία το ρήμα "εκοιμήθη" χρησιμοποιείται ως ευφημισμός του "πεθαίνω" ή ως ενίσχυση της άποψης ότι ο θάνατος είναι κάτι παροδικό που θα λήξει με την αιώνια ζωή της Δευτέρας Παρουσίας. Κάπως έτσι τα νεκροταφεία ονομάζονται "κοιμητήρια".  Η λέξη "παρόμοια" και στα αγγλικά. Cemetery.

Έτσι, κάποια μοτίβα είναι κοινά και στα δυο είδη ή κάποια νανουρίσματα χρησιμοποιούνται (και) ως μοιρολόγια...

2) Διαφορά μεταξύ μοιρολογιού και νανουρίσματατος: Στο ένα επικρατεί αίσθημα ματαίωσης και ακύρωσης της ζωής στο άλλο επικρατεί, προφανώς, η ελπίδα και η προσδοκία του μέλλοντος. Άλλωστε, η απώλεια συνείδησης, που είπαμε παραπάνω,  στο θάνατο είναι μόνιμη, ενώ στον ύπνο είναι  παροδική. 

3)Στα  δημοτικά νανουρίσματα το μέτρο είναι (συνήθως) ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο.  Στα μοιρολόγια χρησιμοποιείται (στη Μάνη κυρίως, όπου συντέθηκαν τα πιο ονομαστά μοιρολόγια) και  ο ιαμβικός οχτασύλλαβος.  Στα "λόγια" μοιρολόγια χρησιμοποιείται συχνά και ο εμβατηριακός (σαν το τριπόδισμα του αλόγου) αναπαιστικός ρυθμός (τονίζονται η 3η, η 6η, η 9η κλπ συλλαβή), Ο οποίος ονομάζεται και "ρυθμός του λυγμού", Χαρακτηριστικό παράδειγμα "Η μάνα του Χριστού" του Κώστα Βάρναλη...

4) Το νανούρισμα που είδαμε στην τάξη σχετίζεται και με διάφορα παγανιστικής προέλευσης έθιμα της γέννησης΄(Κάρπαθος, "έθιμο των Εφτά"), τα οποία έλκουν την καταγωγή τους από συγγενείς αντιλήψεις των αρχαίων για τις Μοίρες... 

5) Εννοείται ότι τους τρόπους των νανουρισμάτων (και ως μοιρολόγια) χρησιμοποιούν λιγότερο ή περισσότερο και λόγιοι ποιητές και τραγουδοποιοί... 
6) Για περισσότερες και πιο εξειδικευμένς ομοιότητες ανάμεσα στο δυο υποείδη δημοτικών τραγουδιών και για το καρπάθιο έθιμο "των Εφτά", στο οποίο άδεται το νανούρισμα που είδαμε στην τάξη,   ανατρέξτε εδώ.  

Εμείς, εφόσον υπάρχει  σχετική ανάρτηση της gia_des στην οποία οι ζωγραφιές των μαθητών της επενδύονται  με τέτοια τραγούδια, θα ακούσουμε εδώ μόνο το "Νανούρισμα" του Μίλτου Πασχαλίδη

και το μοιρολόι του Θανάση Παπακωνσταντίνου.  

6) Διαβάστε και αυτήν τη σελίδα, αν θέλετε... 
7) Εδώ το νανούρισμα στη ζωγραφική καθώς και στίχοι των συνομήλικων συμμαθητών σας από το Παραδείσι.

8) Σ' αυτό το κείμενο το κοιμίσαμε το παιδι, στο επόμενο θα το ξυπνήσουμε... Μέχρι τότε δείτε την ανάρτηση της gia-des, συνδεσμο για την οποία παρέθεσα παραπάνω....