Για την Ελένη. Ο τρωικός μύθος στο ελληνικό τραγούδι.

Όπως ενδεχομένως θα πίστευε κανείς πλήθος είναι τα τραγούδια τα οποία αναφέρονται στην Ωραία Ελένη και στον μύθο της Τροίας.  ΄Με ποικίλους τρόπους.... Μερικές περιπτώσεις ακολουθούν...


Α) Στο τραγούδι των Ξύλινων Σπαθιών το θέμα θίγεται περιφερειακά, για να δηλώσει έναν άκαιρο ή ξεθυμασμένο στόχο, που εντείνει την αίσθηση της γενικότερης αποτυχίας την οποία αισθάνεται ο ήρωας - "βασιλιάς της σκόνης"

Β) Στους στίχους του Μιχάλη Μπουρμπούλη, στο "Για την Ελένη", η Ελένη αντιμετωπίζεται σαν ένα

γενικότερο σύμβολο.|Της αιώνιας γυναίκας, του έρωτα , της ερωτικής επιθυμίας ή ότι άλλο γουστάρει ο καθένας. Σε κάθε αναφορά αναδύεται και μια διαφορετική άποψη για την Ελένη και ,κατ’ επέκτασιν, για ότι επιλέξουμε να συμβολίζει αυτή. Εγώ επέλεξα να συμβολίζει τον έρωτα. Ας δούμε, λοιπόν, το τραγούδι σαν μια παράδοξη αφήγηση ενός μεγάλου έρωτα. Στην πρώτη στροφή η Ελένη είναι μαθητριούλα , ή σαν μαθητριούλα, που περιμένει μάταια (;) τον Πάρη, δηλαδή την περιπέτεια, την σπίθα, το πρωτόγνωρο, το ακαθόριστο (αλλά επιθυμητό.) Στην συνέχεια εκφράζεται μια αμφιβολία , καθώς η Ελένη μπορεί να βρίσκεται παντού. Η μοίρα της δεν είναι ξεκάθαρη. Μπορεί να έμεινε πιστή στον άντρα της και να είναι στη Σπάρτη. Μπορεί να ενέδωσε στο πειρασμό και να βρίσκεται στην Τροία. Μπορεί. τέλος, τίποτα από όλα αυτά να μην είναι αλήθεια και τα πράγματα να έχουν εξελιχθεί τελείως διαφορετικά, να είναι, παραδείγματος χάρι, σε κάποιο νησί, άγνωστό πως και με ποιόν. Η ασάφεια αυτή αντιστοιχεί στους διάφορους δρόμους που μπορεί να πάρει μια ερωτική σχέση. Στο τρίτο κουπλέ αντιμετωπίζεται, από την μια, σαν μια αγία, σαν αντικείμενο ύψιστης λατρείας, και, από την άλλη, σαν γυναίκα φλεγόμενη από μια επιθυμία που την σιγοτρώει. Σχετίζεται με το δισυπόστατο του έρωτα, που μοιράζεται ανάμεσα στη σάρκα και στο πνεύμα. Στο τέλος η Ελένη αντιμετωπίζεται ως ήδη νεκρή και εκφράζεται η ίδια άγνοια για την μεταθανάτια μοίρα της. Μπορεί να είναι κάπου , μπορεί να είναι παντού, μπορεί… Η σχέση εδώ έχει τελειώσει...
Στο ρεφρέν, ο αφηγητής , φανερώνοντας την πίκρα του, δηλώνει ότι δεν προτίθεται να απαντήσει στις επίμονες ερωτήσεις του συνομιλητή του, με τον οποίο φαίνεται να μοιράζονται ένα παρόμοιο πάθος για την Ελένη. Η ανάμνηση ενός έρωτα που έχει τελειώσει, αλλά συνεχίζεται στην μνήμη ως πόνος/ Γ) Ερωτική διάθεση, ενδεχομένως, δείχνουν και οι στίχοι του Γιώργου Σταυριανού.Κυριαρχούν όμως οι υπαρξιακοί προβληματισμοί. Ο αφηγητής, μιλώντας σε έναν ακαθόριστο συνομιλητή, που μπορεί να είναι και ο εαυτός του, τον καλεί να αναλογιστεί τα λάθη του και να προχωρήσει την ζωή του, ακόμα κι αν φαίνονται τα πράγματα προκαθορισμένα, όπως η πτώση της Τροίας, ή οι στόχοι που κυνηγάει δεν είναι τόσο μεγάλοι, όπως η Ελένη. Αλλιώς, ο χρόνος και οι καταστάσεις καραδοκούν να αποδείξουν την σπατάλη και το ξόδεμα της ζωής του.

Δ) Στο τραγούδι του Σταμάτη Σπανουδάκη, συμπλέκονται, με διάθεση ελαφρά σατιρική, στοιχεία από την σύγχρονη και την αρχαία εποχή. Αναλαμβάνει η ίδια η Ελένη χρέη αφηγητή, δηλώνει ότι μόνη το έσκασε από το σπίτι και πήγε στην Τροία, αλλά… χωρίζει!
Και όπως αρμόζει σε κάθε χωρισμό, όταν το αντικείμενο του πόθου μας δεν ήταν αντάξιο των προσδοκιών μας, τα αφήνει όλα πίσω της … Δεν θέλει τίποτα να έχει και να θυμάται από τον Πάρη… Και για να τον εκμηδενίσει τελείως, αν και ο πατέρας της είναι σκιά στον νου της, τον δικαιώνει αναδρομικά, που άλλον δρόμο ήθελε να πάρει η Ελένη…


Ε) Η σάτιρα είναι εντονότερη και καυστικότερη στους στίχους του Κώστα Καρτάλη, που βλέπουν την ιστορία από την πλευρά των συγγενών της Ελένης. Μόνη έγνοια τους είναι να κρατήσουν τα προσχήματα και να ξεπλύνουν την ντροπή της οικογένειας. Γιατί για ένα κούτελο καθαρό στην κενωνία ζούμε, ρε γαμώτο. Έτσι. διαδίδουν ότι, τάχα, με το ζόρι απήχθη από τον Πάρη. Δεν κλέφτηκε μαζί του. Κι ας το χει ο κόσμος τούμπανο και αυτοί κρυφό καμάρι…. Η συνταγή άλλωστε για το ψέμα είναι γνωστή… Πες, πες, κάτι θα μείνει…

ΣΤ) Η ερωτική επιθυμία και ο υπαρξιακός προβληματισμός είναι ξεκάθαροι και εξίσου καταμερισμένοι στους στίχους του Αλκή Αλκαίου…. Η Ελένη του μύθου παρουσιάζεται σαν πρόσχημα… Πίσω της αποκαλύπτονται τα πραγματικά αίτια του πολέμου. Κάπως έτσι δεν κάνουμε καμιά φορά και στην ζωή μας? Ο αφηγητής καλεί την αγαπημένη του έτσι να ζουν τον έρωτα τους. Πρόσωπο με πρόσωπο. Λέγοντας τα σύκα - σύκα και την σκάφη= σκάφη. Και καθένα μας έτσι να ζει την ζωή του. Με την αλήθεια γυμνή…

Ζ) Το επόμενο τραγούδι δεν έχει καμία σχέση με την Ελένη. Το ανέσυρα από την μνήμη μου νομίζοντας ότι εκφράζει την απελπισία του Μενέλαου, όταν αντιλήφτηκε πως η Ελένη τον παράτησε. Τελικά όμως, ψάχνοντας, βρήκα ότι είναι γραμμένο στην μνήμη της μητέρας του στιχουργού, που πέθανε στις 19 Μαΐου. Και επειδή με συγκίνησε η ιστορία…

Η) Στην εκδοχή του Γιώργου Μουφλουζέλη έχουμε μια εκλαϊκευμένη παρουσίαση της ιστορίας της Ελένης, αφηγημένης τριτοπρόσωπα, με παιχνιδιάρικη και σκωπτική διάθεση.

Δεν βρήκα βίντεο, οπότε παραθέτω τους στίχους


Τον Πάρη αγαπητικό σαν έπιασ' η Ελένη,
της είπ' η Αθηνά: "Μωρή τρελή, καυγάς θα γένει!"

Οι μάγκες ξηγηθήκανε να κάψουνε την Τροία,
να τιμωρήσουνε τον τζε μαζί με την κυρία,
που κάνανε την αρπαγή εν πλήρη μεσημβρία.
Στα ίσα τα πλεούμενα με στόχο για την Τροία!

Για μια γυναίκα άμυαλη ρημάξαν τα λιμάνια,
για μια γυναίκα άμυαλη σφαλίσαν τα λιμάνια
και δέκα χρόνια μείνανε τόσες κυρές χαρμάνια,
και ζωντοχήρες μείνανε γυναίκες με στεφάνια.

Μαζί ήτανε κι ο Αχιλλεύς το πρώτο κουτσαβάκι,
μαζί το μούτρο ο Οδυσσεύς που 'φτιαξε τ' αλογάκι,
τσοντάρησε κι ο Δούρειος και πήρανε τη μάχη.
τσοντάρησε κι ο Δούρειος και κέρδισαν τη μάχη.

Όλα τα φταίει ο πειρασμός που χάθηκε μια Τροία,
ήτανε ζήτημα τιμής που έσβησε η Τροία.
Το δείξαν' οι αρχαίοι μας που 'χαν πυγμή κι ανδρεία
κι αρχίζει πια η Οδύσσεια μα είν' άλλη ιστορία.

και το πιο γνωστό τραγουδάκι του καλλιτέχνη... (Ποιο λάθος γραμματικής υπάρχει στο τραγούδι?)
θ) Στο τραγούδι του Κώστα Κάλδαρα, η ερωτευμένη αφηγήτρια ονειρεύεται ότι ενδύεται το ρόλο της Ελένης - μοιραίας γυναίκας, ως ένα μέσο για να ξεφύγει από τον, μάλλον απελπισμένο, έρωτά της...
Η) Το τραγούδι του Μάριου Στρόφαλη δεν έχει καμιά ,ουσιαστικά, σχέση με την Ελένη. Απλά το χρησιμοποιεί, για να πριμοδοτήσει την πρωταγωνίστρια Δήμητρα Μάτσουκα στην πρώτη της εμφάνιση ως "όμορφη"ή "μοιραία".

Υ.Γ. : Για απεικονίσεις της Ελένης, εδώ