Μη ρωτάς για ποιον χτυπάει η καμπάνα.... Χτυπάει για σένα...

Έτσι τελειώνει το βιβλίο του Ερνέστ Χέμινγουεϊ με τίτλο

"Για ποιον χτυπάει η καμπάνα" (From whom the bell tolls),
 εμπνευσμένο από τις εμπειρίες του στον Ισπανικό Εμφύλιο (1936-39) (Οι σκηνές είναι από την ομώνυμη ταινία που βασίστηκε στο βιβλίο, σκηνοθετημένη από τον Sam Wood, και στην οποία - η άχρηστη πληροφορία της ημέρας- βραβεύτηκε με όσκαρ Β γυναικείου ρόλου για την ερμηνεία της η Ελληνίδα ηθοποιός Κατίνα Παξινού). Ενώ ο φασισμός και ο ναζισμός θεριεύουν στην Ευρώπη της εποχής, το "Λαϊκό Μέτωπο" (συνασπισμός αριστερών και φιλελεύθερων κομμάτων) κερδίζει τις εκλογές στην Ισπανία. Ο εθνικιστής και φασίστας στρατηγός Φράνκο, αντιδρά και στρέφεται εναντίον της νόμιμα εκλεγμένης κυβέρνησης και του δημοκρατικού λαού. Η Γαλλία και η Αγγλία, αντί να βοηθήσουν τους δημοκρατικούς,  κρατούν στάση Ποντίου Πιλάτου, ήτοι πολιτική αυστηρής ουδετερότητας, από το φόβο του Χίτλερ,. Ο Μουσολίνι και ο Χίτλερ όμως ανοιχτά βοηθούν τον Φράνκο. Ο πίνακας του Ισπανού ζωγράφου Πικάσο "Γκουέρνικα", είναι εμπνευσμένος από τον βομβαρδισμό από γερμανικά αεροπλάνα της ομώνυμης ισπανικής πόλης, ο οποίος προκάλεσε το θάνατο 2000 ανθρώπων και ισοπέδωσε την πόλη.

Εάν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις κράτησαν ουδέτερη στάση στον επαναστατικό εμφύλιο, για τους δημοκρατικούς Ευρωπαίους πολίτες ο Ισπανικός εμφύλιος ήταν ένα σύμβολο της μάχης της δημοκρατίας έναντι της απολυταρχίας, της βαρβαρότητας και του ολοκληρωτισμού. Πολλοί, μεταξύ τους και Έλληνες, συνέρρευσαν στην Ισπανία, συγκρότησαν την "Διεθνή Ταξιαρχία" και πολέμησαν στο πλευρό των δημοκρατικών. Η ταινία του Κεν Λόουτς "Γη και Ελευθερία" (Land and freedom) αναφέρεται στο γεγονός αυτό. Μετά το θάνατο του παππού της μια νεαρή αγγλίδα, ανασυνθέτει την συμμετοχή του στο πόλεμο, μέσω των σημειώσεων και των αναμνηστικών του..

Τελικά το 1939 η Μαδρίτη καταλήφθηκε από τον Φράνκο, ο οποίος επέβαλε δικτατορία στην Ισπανία, η οποία κράτησε μέχρι το θάνατο του, το 1975.

Μετά την ήττα της δημοκρατίας, οι ξένοι μαχητές επέστρεψαν στις πατρίδες τους, όπως ο ήρωας της προαναφερθείσας ταινίας του Λόουτς και ο ήρωας της ταινίας "Song for a raggy boy" (Πίσω από τους τοίχους), που μετά την ήττα επιστρέφει στο Δουβλίνο και προσπαθεί να σταθεί στα πόδια του, διδάσκοντας σε ένα αυστηρό καθολικό σχολείο, στοιχειωμένος από
τις μνήμες και τις απώλειες του πολέμου, οι οποίες τελικά των ωθούν να βρει το κουράγιο να αντισταθεί στις φασιστικές συνθήκες που επικρατούν εκεί.

Οι Ισπανοί βρέθηκαν να ζουν σε ένα σκοταδιστικό καθεστώς. Η μικρή ηρωίδα της ταινίας του Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο "Ο Λαβύρινθος του Πάνα" μεγαλώνει στην μετεμφυλιακή Ισπανία και , για να αντιμετωπίσει την ζοφερή πραγματικότητα, εφευρίσκει (?) και ζει σε έναν φανταστικό κόσμο.

Μόνο μετά το θάνατο του Φράνκο οι Ισπανοί είχαν την ευκαιρία, να σταθούν και να αντιμετωπίσουν την ιστορία τους. Με αφορμή το γράψιμο ενός άρθρου για τον Ισπανικό Εμφύλιο, η ηρωίδα της
ταινία του Ντέηβιντ Τρουέμπα
"Soldados de Salamina" (Στρατιώτες της Σαλαμίνας) εμπνέεται από την ιστορία του Rafael Sánchez Mazas,ενός από τους ηγέτες των δημοκρατικών, ο οποίος γλύτωσε μυστηριωδώς από το εκτελεστικό απόσπασμα, και ξαναβρίσκει την διάθεση της για συγγραφή...