Οι εξελίξεις στην οικονομία και την κοινωνία, (1. σελ. 48-49 και Η νομοθεσία της Μακεδονικής Δυναστείας και η σύγκρουσή της με τους δυνατούς, (2. σελ. 50-51) [Κεφ. 3ο: Περίοδος της μεγάλης ακμής του Βυζαντίου (717-1025) ΙΙ. Κοινωνία και οικονομία

Όλη η ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας είναι ένα μπρα ντε φερ ανάμεσα στη αυτοκρατορική εξουσία και τους "δυνατούς", τους αριστοκράτες μεγαλογαιοκτήμονες που προσπαθούν διαχρονικά να ενισχύσουν τα προνόμια της τάξης τους αδιαφορώντας για το καλό της αυτοκρατορίας. Στα χρόνια των Μακεδόνων και ειδικά του Βασίλειου του Β΄ το κράτος παίρνει τη ρεβάνς. Για τελευταία φορά... Ας δούμε άλλες σχετικές αναρτήσεις. 

1)Διοίκηση και νομοθεσία και η διεθνής ακτινοβολία του Βυζαντίου στα χρόνια της ακμής.

2) Η οικονομία και η κοινωνία του Βυζαντίου στα χρόνια της ακμής (843-1054)

Ακολουθούν τα σχεδιαγράμματα των ενοτήτων. 

1. Οι εξελίξεις στην οικονομία και την κοινωνία, σελ. 48-49

Βασίλειος ο Β΄

Ο αγώνας της κεντρικής εξουσίας για τον περιορισμό της δύναμης κατά των μεγαλογαιοκτημόνων άρχισε τον 6^ο αι. με τον Ιουστινιανό. Οι μεγάλοι αυτοί άρχοντες συγκεντρώνουν γη και μετατρέπουν τους χρεωμένους μικροϊδιοκτήτες σε εξαρτημένους γεωργούς ή πάροικους. Ο Ιουστινιανός προσπάθησε να τους περιορίσει και να προστατεύσει τους ελεύθερους αγρότες, οι οποίοι πληρώνουν φόρους και είναι χρήσιμοι για την κεντρική εξουσία.

Τον 7^ο-8^ο αι. έχουμε στροφή στην μικρή και μεσαία ιδιοκτησία. Έχουν χαθεί επαρχίες όπου είχαν αναπτυχθεί μεγάλες ιδιοκτησίες. Παράλληλα οι αλλεπάλληλες εξωτερικές περιπέτειες του κράτους κάνουν τους πλούσιους πιο συγκρατημένους στη διάθεση κεφαλαίων για αγορά γης, που δεν είναι μια σίγουρη επένδυση. Η στροφή αυτή ενισχύεται και από το σύστημα των θεμάτων.

Η σχετική αυτή ισορροπία μεταξύ μεγάλης γαιοκτησίας και μικρομεσαίας διατηρείται ως τον 10^ο αι.

 Α) Οικονομία και κοινωνία της υπαίθρου

Αριστοκρατία

Τέλη 10^ου αι.: οι δύο ομάδες της αριστοκρατίας: αριστοκρατίας της γης (επαρχιακή) και αριστοκρατία των αξιωμάτων (αστική) μέσα από επιγαμίες συγχωνεύτηκαν σε μία ενιαία τάξη à δυνατοί.

Οι δυνατοί ήταν πολιτικοί, στρατιωτικοί, θρησκευτικοί άρχοντες και διαχειριστές της κρατικής, εκκλησιαστικής και μοναστικής περιουσίας.

Οι αριστοκρατικές οικογένειες της βυζ. αυτοκρατορίας αρχίζουν να αποκτούν οικογενειακά επώνυμα (Φωκάδες, Κομνηνοί, Καντακουζηνοί) à με απέραντες εκτάσεις γης και μεγάλη δύναμη.

Αγρότες (πένητες)

Αποτελούνται από:

Ø  Ελεύθερους γαιοκτήμονες (με μικρή αγροτική ιδιοκτησία)

Ø  Ακτήμονες γεωργούς (μίσθωναν γη για να την καλλιεργήσουν)

Ø  Πάροικοι (είχαν σχέση εξάρτησης με τη γη ή με τους κατόχους της)

Σχέσεις αριστοκρατίας – πενήτων

§  Οι ελεύθεροι γαιοκτήμονες συχνά έχαναν τα κτήματά τους λόγω:

ü  Οικονομικής πίεσης δυνατών

ü  Δυσβάστακτων κρατικών φόρων

§  Οι ακτήμονες γεωργοί και οι πάροικοι καλλιεργούσαν τις διάσπαρτες εκτάσεις  (προάστεια ή χωρία)  των μεγάλων κτημάτων των δυνατών – ευγενών.

§  Με τα έσοδα οι ευγενείς ζούσαν με χλιδή, χωρίς όμως να βελτιώνουν τις εγκαταστάσεις των κτημάτων τους  τα μέσα παραγωγής à Αγροτική παραγωγή στάσιμη και ευάλωτη στις κρίσεις που εκδηλώθηκαν στα μέσα 11^ου αιώνα.

Οι μεγάλοι ιδιοκτήτες (συμπεριλαμβάνονται και τα μοναστήρια) πετυχαίνουν φορολογικές απαλλαγές και προνόμια à κατακόρυφη πτώση των κρατικών εσόδων, σε μια περίοδο που οι ανάγκες του κρατικού προϋπολογισμού αυξάνονται. Τα στρατιωτικά κτήματα απορροφούνται και αυτά από τους μεγαλοϊδιοκτήτες à μείωση εθνικού στρατού à το κράτος  εναποθέτει την άμυνα του σε ξένους μισθοφόρους και χαρίζει τη γη του στην αριστοκρατία.

 

 Β) Οικονομία και κοινωνία των πόλεων

Αντίθετα μεγάλη ανάπτυξη γνωρίζει η αστική οικονομία στις πόλεις

§  Ανοικοδομήθηκαν παλιές πόλεις (Πάτρα, Σπάρτη)

§  Ιδρύθηκαν νέες (Έφεσος, Τραπεζούντα) με μεγάλη εμπορική δραστηριότητα, εμποροπανηγύρεις

§  Πόλεις με κάστρα έγιναν αστικά κέντρα με ημιαστικό χαρακτήρα (αστυκώμαι, αγροτοπόλεις)

Έμποροι και βιοτέχνες οργανώνονται σε συστήματα: συντεχνίες ή επαγγελματικά σωματεία. Η λειτουργία τους καθορίζεται από συλλογή διατάξεων: Επαρχικόν Βιβλίον (αρχών 10^ου αι.).

Βιοτεχνίες ασχολούνται κυρίως με τρόφιμα και επεξεργασία ειδών πολυτελείας (μετάξι, μπαχαρικά, πολύτιμοι λίθοι).

 Μέσα 10^ου: αναβίωση εξωτερικού εμπορίου. Εμπορικές σχέσεις με Βούλγαρους, Ρώσους, Χαλιφάτο, ιταλικές πόλεις (Βενετία). Προϊόντα που διακινούνται: μπαχαρικά, αρώματα, βαφικές ύλες. Εκτελωνισμός στην Τραπεζούντα, εμπορική πύλη Μ. Ασίας προς Ανατολή.

Συνεχής ανάπτυξη αστικής οικονομίας à δημιουργία μεσαίας τάξης: έμποροι, βιοτέχνες, τραπεζίτες. Συχνά υποκινούν λαϊκά κινήματα κατά των ευγενών. Μέσα 11^ου αι.: απόγειο της κοινωνικής και πολιτικής τους επιρροής.

 Δήμος: λαϊκές μάζες. Φτωχοί που εργάζονται περιστασιακά ή άνεργοι.

Kοινωνία και οικονομία στα χρόνια της Μακεδονικής δυναστείας from irinikel

2. Η νομοθεσία της Μακεδονικής Δυναστείας και η σύγκρουσή της με τους δυνατούς, σελ. 50-51

Νομοθετική δραστηριότητα Μακεδόνων:

Ø  Αναθεώρησαν νομοθεσία Ισαύρων

Ø  Εξέδωσαν καινούργιους νόμους προσαρμοσμένους σε κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες à εύρυθμη λειτουργία διοίκησης

                                    à επίλυση επειγόντων κοινωνικών προβλημάτων

(Πρόχειρος Νόμος, Επαναγωγή, Βασιλικά, Επαρχικόν Βιβλίον, Νεαρές)

Δυνατοί προσπαθούν να

v  Ιδιοποιηθούν γη φτωχών

v  Αποκτήσουν προνόμια à

v  Κατακτήσουν πολιτική εξουσία

Βυζαντινό κράτος δεν μπορούσε να το ανεχτεί γιατί:

·         Ελεύθεροι γεωργοί υπηρετούν θεματικό στρατό

·         Πληρώνουν φόρους à πηγή εσόδων

Άμυνα και οικονομία στηρίζονται στη μικρομεσαία ιδιοκτησία, πρέπει να προστατευτεί από δυνατούς à Νεαρές: νόμοι για περιορισμό μεγάλης γαιοκτησίας, προστασία από καταχρήσεις και αυθαιρεσίες δυνατών.

Με τους νόμους οι Μακεδόνες πέτυχαν:

Ø  Να προτιμώνται συγγενείς ή γείτονες ως αγοραστές όταν πουλιέται ένα κομμάτι κοινοτικής γης

Ø  Να επιστρέφουν οι δυνατοί χωράφια που τους είχαν πάρει από τους φτωχούς χωρίς αποζημίωση

Ø  Να απαγορεύεται η πώληση και αγορά στρατιωτικών κτημάτων. Όποιος διαθέτει τέτοια κτήματα είναι υποχρεωμένος να στρατεύεται

Ø  Να περιοριστεί η αύξηση της εκκλησιαστικής περιουσίας

Ø  Να πληρώνουν οι δυνατοί τους φόρους των φτωχών του χωριού (Αλληλέγγυον)

Η επικράτηση των Κομνηνών σηματοδοτεί την ακμή των δυνατών και την παρακμή της  αυτοκρατορίας

Bυζάντιο και Δυνατοι from Angeliki Chroni