Αρχαϊκή εποχή: Τα γράμματα (Δ9) και Η Τέχνη (Δ10)

Η αρχαϊκή εποχή ήταν μια περίοδος στην οποία αναπτύχθηκαν και διαμορφώθηκαν όλα εκείνα τα στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού στα γράμματα τις τέχνες τα οποία έφτασαν στην ύψιστη ακμή τους κατά την επόμενη, την κλασική περίοδο.    Πριν ξεκινήσουμε  με τα εμπλουτισμένα σχεδιαγράμματα που βρέθηκαν στο αρχείο μου από άγνωστη πηγή, ας δούμε τα βασικά χαρακτηριστικά του πολιτισμού της αρχαϊκής εποχή από ένα βίντεο που έφτιαξα  παλιά πατώντας σε ένα εξίσου άγνωστης προέλευσης  πάουερ πόιντ. 

Άλλες σχετικές αναρτήσεις:

1) Αρχαϊκή εποχή (750 -480 π.Χ.) Μέρος Β΄ (Ιστορία Α΄Λυκείου)

2) Το πέτρινο χαμόγελο. Η τέχνη (κυρίως) της Αρχαϊκής εποχής.

Πάμε  να δούμε τώρα τα σχεδιαγράμματα. 

Η ανάρτηση διανθίζεται από μελοποιημένα ποίηματα της Σαπφώς, της μεγαλύτερης ποιήτριας 

Δ9. ΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

ΠΟΙΗΣΗ

•       Παρατηρείται στροφή στην ποίηση από τα ηρωικά έπη  → στα διδακτικά έπη. Προς το τέλος της αρχαϊκής περιόδου θα επικρατήσει η λυρική ποίηση.

Α) ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΕΠΟΣ

•       Το διδακτικό έπος δεν ασχολείται με ήρωες και τα κατορθώματα τους, αλλά με την καθημερινή ζωή των ανθρώπων και τις σχέσεις μεταξύ τους. Η εποχή των ηρώων και των κατορθωμάτων τους έχει περάσει. Οι Έλληνες οργανώνουν τη ζωή τους μέσα στα πλαίσια της πόλης – κράτους. Νέες σχέσεις αναπτύσσονται και διαμορφώνουν νέες αξίες. Όλα είναι συνδεδεμένα με τις θρησκευτικές αντιλήψεις και την ηθική εκείνης της εποχής.

•       Ο Ησίοδος στα έργα του:

1.         εξιστορεί τη δημιουργία του κόσμου και την επικράτηση των θεών του Ολύμπου (Θεογονία).

2.         δίνει οδηγίες για την ειρηνική ζωή, τη σωστή συμπεριφορά και την ηθική (Έργα και Ημέραι).

Β) ΛΥΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

•       Γεννήθηκε στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και την Ιωνία.

•       Έχει προσωπικό χαρακτήρα και ενδιαφέρεται για τον εσωτερικό – ψυχικό κόσμο και τα συναισθήματα του ανθρώπου.

•       Τα λυρικά ποιήματα τραγουδιούνται (άδονται) με  τη συνοδεία λύρας ή αυλού (φλογέρας):

I.       ατομικά από το δημιουργό τους

¨      ελεγεία

¨      επίγραμμα

¨      ίαμβος

¨      μέλος

II.    ομαδικά από ομάδες ανδρών ή γυναικών (χορός = ομάδα ), που συγχρόνως εκτελούν ρυθμικές χορευτικές κινήσεις (όρχηση = χορός).

¨      χορική ποίηση  = χορωδιακή ποίηση < χορός = ομάδα

•       Αγκαλιάζει όλες τις δραστηριότητες της ζωής του ανθρώπου, ατομικές ή συλλογικές, καθημερινές ή επίσημες, συνηθισμένες ή αξιομνημόνευτες. Το περιεχόμενό της είναι:

ü να τραγουδήσει τον έρωτα, τις χαρές και τις λύπες της ζωής (μέλος).

ü να υμνήσει θεούς, αθλητές, πολιτικούς, πόλεις, γεγονότα (χορική ποίηση – παιάνας).

ü να τραγουδήσει σημαντικά γεγονότα (επίγραμμα: πασίγνωστα είναι τα επιγράμματα που έγραψε ο Σιμωνίδης ο Κείος (από την Κέα), για όσους θυσίασαν τη ζωή τους στους Περσικούς Πολέμους, δηλαδή για τους Μαραθωνομάχους και τους πεσόντες στις Θερμοπύλες).

ü να σατιρίσει ανθρώπινους χαρακτήρες (ίαμβος).

ü να θρηνήσει για ένα δυσάρεστο γεγονός σημαντικό ή της καθημερινής ζωής (ελεγεία).

•       Ονομαστοί λυρικοί ποιητές είναι οι: Αρχίλοχος, Σιμωνίδης, Μίμνερμος, Αλκαίος, Σαπφώ, Αλκμάν, Πίνδαρος, Σόλων (ο γνωστός νομοθέτης) κ.α.

•       Διαφορές επικής και λυρικής ποίησης

Επική ποίηση	Λυρική ποίηση
•       μεγάλη έκταση	•       μικρή έκταση
•       ενιαία μορφή και περιεχόμενο (όλα τα ποιήματα έχουν την ίδια γλώσσα και στιχουργία και όλα αφηγούνται ηρωικές πράξεις).	•       ποικιλία στη μορφή (γλώσσα, στιχουργία) και στο περιεχόμενο (πλούσια θεματική).
•       αντικειμενική και περιγραφική ποίηση	•       προσωπική και υποκειμενική ποίηση
•       αναφέρεται στο παρελθόν (εκεί, τότε, μακριά).	•       αναφέρεται στο παρόν (εδώ, τώρα, πλησίον).
•       ηρωικό ιδεώδες	•       συχνή απόρριψη του ηρωικού ιδεώδους του έπους.

 

Γ) ΠΕΖΟΣ ΛΟΓΟΣ – ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

•       Τον 7ο αιώνα γεννήθηκε στην Ιωνία η Φιλοσοφία και η Επιστήμη.

•       Πνευματικοί άνθρωποι προσπάθησαν να κατανοήσουν με λογικό και όχι με μυθικό τρόπο τη δημιουργία του κόσμου, το νόημα της ζωής, τα φυσικά φαινόμενα (βροχή, κεραυνός, σεισμός κ.α.).

•       Θεώρησαν ως αρχή, ουσία και στοιχεία του κόσμου πράγματα φυσικά που υπάρχουν γύρω μας (φωτιά, νερό, αέρας, γη, ύλη κ.α.)

•       Αναπτύχθηκαν για πρώτη φορά οι επιστήμες της φιλοσοφίας, της αστρονομίας, της γεωγραφίας, της μετεωρολογίας και των μαθηματικών.

•       Φυσικοί φιλόσοφοι: Θαλής, Αναξιμένης, Αναξίμανδρος, Ηράκλειτος, Πυθαγόρας.

•       Ο Θαλής πρόβλεψε έκλειψη του ήλιου και ο Αναξίμανδρος σχεδίασε τον πρώτο χάρτη ουρανού και γης.

Δ10. Η ΤΕΧΝΗ 

ΑΡΧΑΪΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ – ΟΙ ΝΑΟΙ

•       Οικοδομούνται οι πρώτοι μνημειακοί ναοί από πέτρα και μάρμαρο.

•       Αποτελούνται από πρόναο, σηκό (κυρίως ναός) και οπισθόδομο και θυμίζουν μυκηναϊκό μέγαρο, έχουν δηλαδή σχήμα ορθογωνίου παραλληλογράμμου.

•       Μια κιονοστοιχία συνήθως γύρω τους (πτερό) τους κάνει μεγαλοπρεπείς και εντυπωσιακούς.

ü  Ο δωρικός ρυθμός στην Πελοπόννησο είναι κοντός, βαρύς και αυστηρός.

ü  Ο ιωνικός ρυθμός στο Αιγαίο είναι ψηλότερος και κομψότερος με πλούσια διακόσμηση και έλικες στο κιονόκρανο.

•       Αρχιτεκτονικά γλυπτά με λιοντάρια και μυθολογικά θέματα διακοσμούν το πάνω μέρος των ναών. 

ΑΡΧΑΪΚΗ ΠΛΑΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΓΛΥΠΤΙΚΗ – ΤΑ ΑΓΑΛΜΑΤΑ

•       Νεαροί άνδρες (κούροι) ορθοί, γυμνοί, με γερό σώμα και πλούσια κόμη ή ντυμένοι ως αναθέτες, ιππείς και πολεμιστές.

•       Νεαρές γυναίκες (κόρες) ορθές, κομψές, καλοχτενισμένες με πολλά κοσμήματα.

•       Άρχοντες και αξιοσέβαστες γυναίκες (οικοδέσποινες και ιέρειες) καθισμένοι σε θρόνους και σκαμνιά..

•       Συμποσιαστές μισοξαπλωμένοι σε ανάκλιντρα.

•       Μυθικά τέρατα (σφίγγες, σειρήνες) και ζώα (λιοντάρια, άλογα, πουλιά), προσωποποιήσεις της ιδέας της νίκης (Νίκες).

•       Θεοί γυμνοί ή ντυμένοι με τα σύμβολα της δύναμής τους (τόξο, λύρα, μουσικό όργανο, κεραυνός) στο χέρι.

•       Μορφές με κοινά τυπικά χαρακτηριστικά : κοιτάζουν τον θεατή κατά μέτωπο, έχουν συμμετρία, είναι ακίνητες με μοναδικό σημάδι κίνησης την προβολή του αριστερού ποδιού και δράσης το λύγισμα των χεριών, στο πρόσωπο φαίνεται ένα χαμόγελο χωρίς να συσπώνται οι μύες του προσώπου (αρχαϊκό μειδίαμα), έχουν σχηματοποιημένες και τυποποιημένες τις λεπτομέρειες (τα μάτια και οι μπούκλες σκαλίζονται πάντα κατά τον ίδιο τρόπο).

ΚΕΡΑΜΙΚΗ – ΤΑ ΑΓΓΕΙΑ

•       Ανθεί η κεραμική με φυτική και εικονιστική διακόσμηση (σκηνές από την καθημερινή ζωή, τους μύθους και τη θρησκεία).

•       Μεγάλα κέντρα στην Κόρινθο (7^ος αιώνας) και στην Αθήνα (6^ος αιώνας) εφευρίσκουν νέες τεχνικές στη διακόσμηση:

ü  Ο μελανόμορφος ρυθμός με ολόμαυρες μορφές χαραγμένες στην κοκκινωπή επιφάνεια των αγγείων.

ü  Ο ερυθρόμορφος ρυθμός με κόκκινες μορφές στη μαύρη επιφάνεια των αγγείων.

ΑΛΛΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΕΧΝΗΣ

•       Ανθίζουν επίσης η μεταλλοτεχνία, η μικροτεχνία, τα ειδώλια από πηλό ή χαλκό και οι επιτύμβιες στήλες, που φανερώνουν την ευημερία και το καλό γούστο.