Στην Ανδρομέδα και τη Γη: Sweet home Τιτάνα

      Είναι τα μέσα της δεκαετίας του ’80.  Η δασκάλα του μικρού ορεινού μονοθέσιου σχολείου έχει βάλει ασκήσεις στους μαθητές την τρίτης και της τετάρτης και παλεύει  με νύχια και με δόντια να μάθει τα πρώτα γράμματα στα τέσσερα πέντε παιδάκια της πρώτης και της δευτέρας (Δεν τα κατάφερε. Κανένα τους δεν τελείωσε το δημοτικό κι ένα από αυτά δεν  έμαθε να γράφει ούτε καν το όνομά του). Τα έξι παιδάκια της  της πέμπτης και της έκτης έχουν ελεύθερη  ώρα, κάθονται στο πίσω μέρος της αίθουσας και ζωγραφίζουν... Όλα; Όχι, ένας πιτσιρίκος μισοκρυμμένος  πίσω από τα παλιά μεγάλα ξύλινα θρανία,  έχει χώσει το κεφάλι του σε ένα βιβλίο. Ξαφνικά πετάγεται, σηκώνει  τα χέρια του ψηλά όπως θα έκανε σε δέκα χρονιά ο Βαζέχα στο γκολ στο  Άμστερνταμ και τρέχει μέσα στο σχολέιο  ζητωκραυγάζοντας : «Φύγανε, φύγανε». 

"Φύγανε! Φύγανε!"

 Πιθανότατα εξαιτίας του περιστατικού αυτού διαβάζετε τώρα αυτό το κείμενο, καθώς και όλα όσα σχετίζονται με την Αστρονομία. Με είχε συναρπάσει το  βιβλίο της Νίτσας Τζώρτζογλου «Εδώ Κρόνος» (και κρίμα που  έμαθα αργά  για τα άλλα της βιβλία με αστρονομική υπόθεση), το οποίο μιλούσε για μια ομάδα παιδιών πού με ένα διαστημόπλοιο εκτοξεύονται στον Κρόνο για να βρουν τον θείο κάποιων από αυτά που αγνοείται από προηγούμενη αποστολή. Κάπως βρίσκονται στον Τιτάνα, τύπου ναυαγοί  ας πούμε, όπου βρίσκουν ένα σημείο σαν σπηλιά όπου οι χημικές διεργασίες παράγουν οξυγόνο, βρίσκουν τον αγνοούμενο  και τελικά μετά από πολλές περιπέτειες κι αφού αντιμετωπίσουν πολλές δυσκολίες κατορθώνουν τελικά να ταξιδέψουν πάλι στη Γη.

    Εκτός από  την Αστρονομία, το συγκεκριμένο βιβλίο με έκανε να έχω μια ιδιαίτερη συμπάθεια στον Τιτάνα,  ο οποίος γενικότερα είναι ένα πολύ ιδιαίτερο ουράνιο σώμα, τόσο που είναι πιθανό ο τίτλος της ανάρτησης  να είναι σε  μερικά δισεκατομμύρια χρόνια ο τίτλος του βασικού τραγουδιού στο  σάουντρακ του «Μπλούζ Μπράδερς  16865767235».

 Γιατί μπορεί τώρα που μιλάμε ο Τιτάνας να είναι ένας παγωμένος,  αφιλόξενος τόπος αλλά  οι ατμοσφαιρικές συνθήκες  που επικρατούν τώρα εκεί είναι παρόμοιες, σύμφωνα με τους επιστήμονες, με την κοσμική σούπα στη Γη την εποχή που γεννήθηκε η ζωή, καθώς, όπως και η Γη, είναι ένας κόσμος πλούσιος σε οργανικά υλικά και έχει παρόμοιες γεωλογικές διαδικασίες, γι΄αυτό και θεωρείται από τους βασικούς υποψήφιους για να έχει "μη αναμενόμενη ζωή", δηλαδή διαφορετική από ό,τι η γήινη.  Και επίσης  γιατί είναι υποψήφιος για την μετεγκατάσταση του όποιου  ανθρωπίνου γένους,  όταν  πέντε με έξι δισεκατομμύρια χρόνια μετά ο Ήλιος θα έχει μετατραπεί σε ερυθρό γίγαντα, θα έχει διογκωθεί και θα έχει καταπιεί πιθανότατα όλους  τους πλανήτες μέχρι ενδεχομένως και τον Άρη (πάντως σίγουρα τη Γη) θερμαίνοντας περισσότερο τον Τιτάνα. 

   Για να πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά, ο Τιτάνας είναι ένας βραχώδης  και παγωμένος ( και με τις δυο σημασίες, δηλαδή και όσον αφορά την θερμοκρασία και όσον αφορά το υλικό) κόσμος,   με διάμετρο5152 χιλιομέτρων, πράγμα που τον κάνει αρκετά  μεγαλύτερο του Ερμή. Μόνο που είχε την ατυχία να δημιουργηθεί από  συγκολλημένα θραύσματα των γιγάντιων συγκρούσεων μεταξύ ουρανίων σωμάτων τα οποία κατά τις πρώτες μέρες (όχι... κυριολεκτικά) του ηλιακού συστήματος είχαν παγιδευτεί από τη βαρύτητα του Κρόνου και έτσι να γίνει τελικά δορυφόρος αντί για πλανήτης.

   Η ανακάλυψή του είναι ταυτόχρονα ένα  ύμνος και στη λογική και τον παραλογισμό της ανθρώπινης σκέψης και παράδειγμα του πόσο ισχυρό κίνητρο μπορεί να είναι η φιλοδοξία.. Ο Χόιχενς,  ένα Ολλανδός  αστρονόμος, εζήλωσε την δόξα του Γαλιλαίου,που έφτιαξε το πρώτο  τηλεσκόπιο και ανακάλυψε το 1610 τα τέσσερα μεγαλύτερα φεγγάρια του Δία,  τα λεγόμενα «Φεγγάρια του Γαλιλαίου». Και αποφάσισε να κάνει το ίδιο με τον Κρόνο. Παράλογο; Λογικό τελικά.. Έφτιαξε λοιπόν ένα ισχυρότερο τηλεσκόπιο, το 'ριξε στην παρατήρηση και βουαλά… Ο Τιτάνας.   Με  αυτό το όνομα βέβαια από όταν αποφασίστηκε από τους αστρονόμους,  στα μέσα του 19ου αιώνα,  οι  δορυφόροι του Κρόνου να παίρνουν ονόματα από Τιτάνες, μιας και στη μυθολογία

Η τροχιά του Τιτάνα με κόκκινο 

ο  Κρόνος ήταν  Τιτάνας.  Θα μπορούσαν, βέβαια, να τον βγάλουν Βαγγέλη γιατί ανακαλύφθηκε στις 25 Μαρτίου του 1655...  Δεν θα το σκέφτηκαν  μάλλον!

   Ο Τιτάνας είναι ο μεγαλύτερος δορυφόρος του Κρόνου (με διαφορά) και μετά τον Γανυμήδη, τον  δορυφόρο του Δία, ο δεύτερος μεγαλύτερος δορυφόρος του ηλιακού συστήματος. Σε απόσταση από  τον Κρόνο είναι ο  22ος δορυφόρος γενικά και ο 6ος όσον αφορά εκείνους που έχουν σφαιρικό σχήμα.  Είναι παλιρροϊκά δεμένος με τον Κρόνο, πράγμα που σημαίνει ότι περιστρέφεται γύρω του δείχνοντας πάντα την ίδια πλευρά,  όπως και η Σελήνη γύρω από τη Γη δηλαδή.  Ο χρόνος περιφοράς του είναι 15 μέρες και 22 ώρες και η  μεγάλη μάζα του θεωρείται πως επηρεάζει την  παλαβή τροχιά του Υπερίωνα, ενός  γειτονικού φεγγαριού.
 Το γοητευτικό με τον Τιτάνα έγκειται στις αρκετές ιδιαιτερότητες που έχει. Είναι, ας πούμε, το μοναδικό φεγγάρι το οποίο έχει πυκνή ατμόσφαιρα (τόσο  που θα μπορούσες να κολυμπήσεις μέσα της),  στοιχείο που για καιρό εμπόδιζε τους αστρονόμους να κάνουν ασφαλείς παρατηρήσεις, όσον αφορά την επιφάνειά του.  Εξαιτίας δε της πυκνότητας αυτής,  άμα πάτε κατά κει μην βγείτε να δείτε το ηλιοβασίλεμα, δεν καλοφαίνεται. Εδώ ο γειτονικός Κρόνος είναι πιθανότατα αθέατος πίσω από την πορτοκαλί ομίχλη... Για να καταλάβετε, ο Τιτάνας δέχεται το 1% της ηλιακής ακτινοβολίας που δέχεται η Γη και στην επιφάνεια φτάνει το 0,1%. οπότε ξεχάστε και  την ηλιοθεραπεία! Τα μεσημέρια του Τιτάνα  σαν το λυκόφως  της Γης. Η ατμόσφαιρα περιστρέφεται πιο γρήγορα από την επιφάνεια του πλανήτη, Αποτελείται κατά 97% από άζωτο και το υπόλοιπο είναι μεθάνιο (2,7%), αιθάνιο  και υδρογόνο, κάνοντας έτσι τον Τιτάνα το μοναδικό πέρα από τη Γη σώμα του ηλιακού συστήματος το οποίο έχει ατμόσφαιρά που βασίζεται στο άζωτο και δίνοντάς του το χαρακτηριστικό πορτοκαλί χρώμα, το οποίο είναι ο ένας λόγος που ο Τιτάνας είναι ένα από τα πιο αγαπημένα ουράνια σώματα της Εύας, της μεγάλης μου κόρης. Ο άλλος είναι γιατί της φαίνεται αστείο το όνομά του...

    Ο Τιτάνας μοιράζεται με τη Γη ακόμα μια ιδιαιτερότητα. Είναι το μοναδικό άλλο σώμα στο ηλιακό σύστημα που έχει κύκλο καιρού. Οι συνθήκες στον Τιτάνα επιτρέπουν στο μεθάνιο να υπάρχει σε υγρή, αέρια και στερεή μορφή, όπως το νερό στη Γη, και παρουσιάζει, σε αντιστοιχία με τον υδρολογικό κύκλο της Γης, τον

Σύννεφα μεθανίου στον Τιτάνα

κύκλο του μεθανίου. Μπορεί τελικά να μην βρέθηκε ο μεγάλος ωκεανός  υδρογονανθράκων που  υποπτευόταν οι αστρονόμοι (κάτω από την επιφάνεια του πλανήτη πάντως υπάρχει ένας μεγάλος παγωμένος ωκεανός νερού και αμμωνίας) ωστόσο,βρέθηκαν μόνιμες ή ημιμόνιμες λίμνες και ρυάκια που σχηματίζονται από την βροχή υδρογονανθράκων που πέφτει κατά καιρούς. Διότι, ναι, ο Τιτάνας έχει και βροχές, καθώς εξατμίζεται το μεθάνιο και ακολούθως υγροποιείται στην ατμόσφαιρα για να επιστρέψει στο έδαφος.  Οι περισσότερες λίμνες και  οι συχνότερες βροχές είναι στους δυο πόλους, ωστόσο ανακαλύφθηκε μια μεγάλη, βάθους περίπου ενός μέτρου τροπική λίμνη η οποία φαίνεται πως σχηματίζεται από μεθάνιο που αναβλύζει από το έδαφος και στην συνέχεια εξατμίζεται. Η περιοχή αυτή, σε συνδυασμό με ενδείξεις για την ύπαρξη οργανικών ενώσεων, θεωρείται από τους ειδικούς ως βασική υποψήφια για την ύπαρξη της διαφορετικής από "ό,τι ξέρουμε" ζωής  που πιθανολογούν οι επιστήμονες ότι θα μπορούσε να υπάρξει στον Τιτάνα. Διότι λόγω του ψύχους είναι αδύνατο να έχει δημιουργηθεί ζωή όπως τη ξέρουμε. Πάντως οι -179 βαθμοί Κελσίου, που είναι η μέση θερμοκρασία του Τιτάνα, είναι αρκετά θερμότερα από ό,τι θα περίμενε κανείς κι αυτό οφείλεται σε ένα μίνι φαινόμενο του θερμοκηπίου που δημιουργείται από τα νέφη μεθανίου που λέγαμε. 

Ανατολή σε μια  λίμνη υδρογονανθράκων

  Τέλος, ο Τιτάνας είναι το μοναδικό πέραν του Άρη, της Αφροδίτης και της Σελήνης (και  από τον Δία και πέρα το μοναδικό γενικά) ουράνιο σώμα του οποίου έχουμε φωτογραφία από την επιφάνειά του  (αν και τελευταία έχουν γίνει κάποιες αποστολές σε αστεροειδείς) και σίγουρα το πιο μακρινό.  Πολλές για τα μέτρα της εποχής  πληροφορίες για τον Τιτάνα μας έδωσαν περαστικά από τη γειτονιά του  το Πάιονηρ 11 και τα Βόγιατζερ στο τέλος της δεκαετίας του '70 και στις αρχές της δεκαετίας του '80.  Και το ενδιαφέρον που προκλήθηκε φαντάζομαι θα έδωσε το έναυσμα για το βιβλίο της Τζώρτζογλο. Πλήθος πληροφοριών, ωστόσο, μας έδωσε η διαστημοσυσκευή  Κασίνι -Χόιχενς (η οποία πήρε το όνομά της από τον Χόιχενς και τον Κασίνι, τον Ιταλό αστρονόμο  που  του πήρε τη σκυτάλη της δορυφορανακάλυψης στον Κρόνο) η οποία είχε στόχο τον Κρόνο και τους δορυφόρους του και έφτασε στον προορισμό της τον Ιούλιο του 2004. Στις 25 Δεκεμβρίου του 2004 το Χόιχενς αποχωρίστηκε το Κασίνι, εισήλθε στην ατμόσφαιρα του Τιτάνα και στις 14 Ιανουαρίου του 2005 ... προστιτανώθηκε - καλά, προσεδαφίστηκε, δίνοντάς μας πολύτιμες πληροφορίες και  την πρώτη φωτογραφία από την επιφάνεια ενός άλλου, πέραν της Σελήνης, δορυφόρου. 

Το Κασίνι συνέχισε τις διελεύσεις στον Κρόνο, τους δακτυλίους και τους δορυφόρους του, και  μεταξύ αυτών  και στον Τιτάνα,  μέχρι την... αυτοχειρία του το 2017. Τα δεδομένα τα οποία έστελνε όλα αυτά τα χρόνια επέτρεψαν τη δημιουργία του πρώτου ... παντιτάνιου γεωλογικού χάρτη.  Ο χάρτης αυτός αποκαλύπτει έναν ποικιλόμορφο κόσμο με λίμνες υδρογονανθράκων,  πεδιάδες,  αμμόλοφους (άρα και ανέμους) και βουνά. Επέτρεψε επίσης  στους επιστήμονες να αντιληφθούν ότι ο Τιτάνας είναι γεωλογικά ενεργός πλανήτης και ότι η γεωμορφολογία του εξαρτάται από το γεωγραφικό πλάτος. Οι αμμόλοφοι βρίσκονται κυρίως στον ισημερινό και είναι το νεότερο ηλικιακά κομμάτι της επιφάνειας  του πλανήτη, οι λίμνες βρίσκονται κυρίως στον βόρειο πόλο  και στα ενδιάμεσα γεωγραφικά πλάτη υπάρχουν τεράστιες πεδιάδες.  Το κλίμα είναι εκείνο που καθορίζει την κατάσταση αυτή. Το ξηρότερο κλίμα του ισημερινού επιτρέπει στους αμμόλοφους να μένουν άθικτοι και τον υγρό κλίμα των πόλων προκαλεί βροχές και διατηρεί τις λίμνες. 

Επιπλέον, κάτω από την επιφάνειά του υπάρχει, όπως είπαμε ένας τεράστιος ωκεανός νερού σε υγρή μορφή και αμμωνίας.  

Επάνω αμμόλοφοι στη Γη, κάτω στον Τιτάνα

 Δεν σας έφτασαν όλα αυτά; Θέλετε κι άλλα; Είναι για βόλτα στον Τιτάνα κανείς; Εδώ μπορείτε κατεβάζοντας την εφαρμογή να  περιηγηθείτε και εσείς στον Τιτάνα και τον Κρόνο  ή σε οποιοδήποτε σημείο της εικοσαετούς πορείας το Κασίνι.

Μ' αυτά και με κείνα, πάμπολλες είναι οι αναφορές  στον Τιτάνα στην τέχνη.  Εκτός, από το βιβλίο της Τζώρτζογλου το οποίο ανέφερα στην αρχή, υπάρχουν πολλά βιβλία που μιλάνε για τον Τιτάνα, στα μισά από τα οποία θίγονται ζητήματα τα οποία σχετίζονται με τον αποικισμό του από τους ανθρώπους και στα υπόλοιπα οι πρωταγωνιστές έρχονται σε επαφή  με μορφές ζωής όχι-όπως-τη-ξέρουμε οι οποίες υποτίθεται πως βρίσκονται στον Τιτάνα. 
   Επίσης, κάθε σειρά επιστημονικής φαντασίας η οποία σέβεται τον εαυτό της εννοείται ότι έχει επεισόδια  που σχετίζονται με τον Τιτάνα, όπως και κάποιες ταινίες. Όσον αφορά τις ταινίες ειδικότερα, στο "Oblivion" αναφέρεται  στην αρχή ότι το ανθρώπινο είδος έχει μετοικήσει στον Τιτάνα.  Στο "Gattaca" ο πρωταγωνιστής πλαστογραφεί την ταυτότητά το προκειμένου να λάβει την θέση του πιλότου σε μια αποστολή με προορισμό τον Τιτάνα. Η συμπρωταγωνίστρια δε λέγεται Κασίνι  - όλως μη τυχαίως, φαντάζομαι. 
 Η αγαπημένη μου... μη αναφορά στον Τιτάνα προέρχεται από τον "Σκαθαροζούμη". Πιθανότατα η εξώκοσμη/απόκοσμη διάσταση στην οποία οδηγεί η έξοδος από το σπίτι τους μετά το θάνατο του πρωταγωνιστικού  ζευγαριού είναι ο Τιτάνας,  μιας φαίνεται ο Κρόνος στον ορίζοντα. Κι ας λέει ότι βρίσκονται στον Κρόνο.
Εξολοκλήρου στον Τιτάνα αναφέρεται η ταινία "The Titan" του 2018, στην οποία ο πρωταγωνιστής μετέχει σε ένα πείραμα που αποσκοπεί στο να σκληραγωγήσει τα  ανθρώπινα σώματα ώστε να μπορούν να αντέξουν τις συνθήκες στον Τιτάνα, με στόχο την εξερεύνηση του και τη δημιουργία περιβάλλοντος κατάλληλου για την μετοίκηση των ανθρώπων εκεί. 

   Να σημειωθεί ότι ο Τιτάνας που αναφέρεται στο "Avengers: Infinity War " ως πατρίδα το Θάνος είναι απλή συνωνυμία. Και προσοχή! Ακολουθεί σπόιλερ. 


Από μουσικούλα ακούστε τo "Sirens of Titan"του Al Stewart το οποίο βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο το Kurt Vonnegut.
 
Κι αυτή τη μεταλιά από τους  HammerFall


Αυτά! 

Κι από ότι βλέπω εδώ, ο  Τιτάνας θα μας απασχολήσει πάλι στο μέλλον... 

Dark Side of the moon