Στα κέρατα του ταύρου. Ταυρομαχίες και Ταυροκαθάψια

"Βίοι αντίθετοι" θα πρόσθετα, αν ήθελα να φτιάξω ένα τίτλο τέρας.

Μοναδικό κοινό σημείο, ακόμα κι αν ισχύει αυτό που λένε οι φίλοι των ταυρομαχιών ότι αυτές προέρχονται από τους Μινωίτες, είναι ίσως ότι προέρχονται από παρόμοιες προϊστορικές λατρείες - άλλωστε οι Μινωίτες είναι προϊστορικός λαός.

Οι ταυρομαχίες προέρχονται, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, από την λατρεία του Μίθρα, που είχε σύμβολο τον ταύρο. Ο Μιθραϊσμός ήταν συγκρητιστική (= αποτέλεσμα μείξης ετερόκλητων ή μη στοιχείων από διάφορες θρησκείες) θρησκεία με επιρροές από το ελληνικό, το ρωμαϊκό και το ζωοροαστρικό (θρησκεία των αρχαίων Περσών) πάνθεο , ιδιαίτερα δημοφιλής μεταξύ του 2ου πΧ και 5ου μΧ αιώνα στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, με αρκετά κοινά σημεία με τον χριστιανισμό και ο σοβαρότερος ανταγωνιστής αυτού. Οι πιστοί του λάτρευαν το θεό Μίθρα, που ταυτίζονταν με τον 'Ηλιο. Υποτίθεται ότι ο Μιθρα είχε σφάξει

τον κοσμικό ταύρο και με το αίμα του εξασφάλισε την διατήρηση και την σωτηρία των ανθρώπων. Συνεπώς το σφάξιμο του ταύρου ήταν η επίσημη θυσία στις λατρευτικές τελετές.

Μολονότι η λατρεία του Μίθρα άκμασε στην Ανατολική Μεσόγειο (κηρύχθηκε παράνομη το 392 μΧ από το Θεοδόσιο μαζί με όλες τις υπόλοιπες θρηκείες, πλην του χριστιανισμού), κατά πάσα πιθανότητα οδήγησε στις ταυρομαχίες, όπως τις ξέρουμε σήμερα. Η ταυρομαχία είναι ένα άθλημα που εμφανίζεται σε περιοχές της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και της Νότιας Γαλλίας (στην Λατινική Αμερική και ειδικά στο Μεξικό μεταφέρθηκε από εκεί,)με σημείο εκκίνησης περιοχές όπου, κατά την Ρωμαιοκρατία, υπήρχαν ρωμαϊκά ιερά του Μίθρα. Προφανώς μετά την αποχώρηση των Ρωμαίων και την αφομοίωση από το χριστιανισμό των πιστών του Μίθρα, οι ντόπιοι διατήρησαν το φολκλορικό του πράγματος.

Οι ταυρομαχίες διεξάγονται σε μια κεντρική αρένα με τρεις πόρτες. Από τη μια μπαίνουν οι ταύροι, από την άλλη οι ταυρομάχοι (κύριος και βοηθητικοί) και από την τρίτη βγαίνουν οι νεκροί ταύροι. Η διαδικασία είναι ελαφρά σικέ... Σε πρώτη φάση οι βοηθοί έφιπποι ερεθίζουν τον ταύρο και τον τραυματίζουν με ακόντια, ώστε να αποπροσανατολιστεί από την οργή και τον πόνο. 'Έπειτα ο ταυρομάχος του καρφώνει δυο ακόντια στο σβέρκο, ώστε να αδυνατίσει και να ζαλιστεί περισσότερο Τέλος, στην τρίτη φάση, αφού κάνει τα κόλπα του με το κόκκινο πανί τον σκοτώνει. Οι ταυρομαχίες, πάρα το βάρβαρο τους χαρακτήρα, είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς και οι ταυρομάχοι θεωρούνται λαϊκοί ήρωες. ΣΤην ακόλουθη εικόνα βλέπουμε ένα πίνακα του Γκόγια (1815-16) προς τιμή του Χουανίτο Απανιάνι, ενός ταυρομάχου διάσημου για την γενναιότητα και την ταχύτητα του. Όταν καμιά φορά τύχαινε ο ταυρος να σκοτώσει το ταυρομάχο, ο θάνατος του σκόρπιζε πάνδημη θλίψη. Ως και ο γενικά ευαίσθητος Ισπανός ποιητής Φεντερίκο Γκάρθία Λόρκα έγραψε το ποίημα το "Θρήνος για τον Ιγνάθιο Σάντζιεζ Μεχίας" (Στις 11 Αυγούστου 1934, πέντε η ώρα το απόγευμα, σε μια εκτός προγράμματος ταυρομαχία στην αρένα του Μανθανάρες, ο φημισμένος ταυρομάχος Ιγνάθιο Σάντσιεθ Μεχίας - φίλος του Λόρκα- χτυπήθηκε θανάσιμα από ταύρο και πέθανε τρείς μέρες αργότερα στα 43 του χρόνια. Τον πένθησε όλη η Ισπανία). Τα Ταυροκαθάψια (= Το άγγιγμα του ταύρου) ήταν άθλημα της μινωικής εποχής, στο οποίο ο αθλητής εκτελούσε άλματα πάνω από τον ταύρο. Έχουν βρεθεί αρκετές παραστάσεις και στην Κρήτη αλλά και σε άλλα μέρη της Ελλάδας (Πύλος, Τίρυνθα) και στη Μικρά Ασία (Σμύρνη).

Το άθλημα, αντίθετα με την ταυρομαχία, δεν απαιτούσε το φόνο των ταύρων. Ο σκοπός του ήταν να αναδείξει την τόλμη και την ευλυγισία των αθλητών.

.

Οι αγώνες διεξάγονταν σε ειδικό χώρο στα πλαίσια της λατρείας της θεάς της βλάστησης (Μητέρα- Θεά, Ρέα, Δήμητρα) με κάθε επισημότητα. Οι ταύροι έπαιζαν σημαντικό ρόλο στην μινωική θρησκεία. Οι ταύροι που έπαιρναν μέρος στους αγώνες ήταν από τις καλύτερες ράτσες και θεωρούνταν ιεροί, Σε αντίθεση με τις ταυρομαχίες που συμβολίζουν την επιβολή του ανθρώπου πάνω στην φύση και αποτελούν αποθέωση της ωμής βίας και της δύναμης , τα Ταυροκαθάψια συμβολίζουν την ένωση του ανθρώπου με τη φύση, μέσω της ομορφιάς και της χάρης. Οι θεατές παρέμεναν σιωπηλοί και από σεβασμό στην τελετή και για να μην εξοργίζουν το ζώο. Οι αθλητές ήταν και άντρες και γυναίκες και, υπό τη συνοδεία λύρας, που έδινε μυστηριακή και κατανυκτική χροιά στην ατμόσφαιρα, προσπαθούσαν εναλλάξ να πιαστούν από τα κέρατα του ταύρου και να κάνουν γυμναστικές επιδείξεις πάνω στη ράχη του. Οι ταυρομαχίες γίνονται για το θέαμά, ενώ τα Ταυροκαθάψια, πέρα από τον τελετουργικό τους χαρακτήρα, έχουν και άλλες προεκτάσεις. Ήταν η γιορτή με την οποία οι Μινωίτες ευχαριστούσαν τη μάνα Γη και η αναμέτρηση των παιδιών με τον ταύρο τα προετοίμαζε να γίνουν γενναία. Όχι σκοτώνοντας, αλλά τιμώντας τον ταύρο. Ήταν άρα και μια τελετή ενηλικίωσης Και αντίθετα με τις ταυρομαχίες, οι ταύροι τέλειωναν ειρηνικά τη ζωή τους βόσκοντας στα ιερά λιβάδια.

    Για το τέλος των ταυρομαχιών υπεύθυνες (θα) είναι οι φιλοζωικές οργανώσεις. Αν και εθνικό άθλημα στην Ισπανία, η ισπανική τηλεόραση απαγόρευσε το 2007 τη μετάδοση των ταυρομαχιών, εξαιτίας της βαρβαρότητας τους. Και πρόσφατα, τον προηγούμενο μήνα η τοπική κυβέρνηση της Καταλωνίας τις απαγόρεψε τελείως.

   Για τα Ταυροκαθάψια υπεύθυνοι του τέλους τους ήταν οι Μυκηναίοι. Η τερατοποίσηση/δαιμονοποίηση του ταύρου σε Μινώταυρο και η θανάτωση του από τον Θησέα συμβολίζουν την υποταγή των Μινωιτών στους Μυκηναίους. Ωστόσο υπάρχουν ακόμα επιβιώσεις (και αναβιώσεις)του θεσμού.

Μια από αυτές, μάλιστα, γίνεται στην Παμπλόνα της Ισπανίας. Κάθε χρόνο αφήνονται ταύροι ελεύθεροι στους δρόμους της πόλης και κυνηγούν τους ταυροδρόμους(γιατί, βασικά, δεν μάχονται. Τρέχουν να αποφύγουν τους ταύρους), ντόπιους και ξένους. Ο συντάκτης της ανάρτησης αυτής (εγώ δηλαδή) δεν θα σας συνιστούσε να παρευρεθείτε πάντως. Πρώτον γιατί έχει εκπέσει σε τουριστική ατραξιόν. Είναι σα να αγοράζετε πετσέτα με τον Κολοσσό από το Φαληράκι... Και δεύτερον, γιατί καμιά φορά οι ταύροι εκδικούνται για τα παθήματα τους στην αρένα και παίρνουν το αίμα τους πίσω... στην κυριολεξία. Τα "ροντέο" των Καουμπόηδων στην Αμερική θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι μια τέτοια περίπτωση, μιας και δεν έχουμε θάνατο του ζώου. Ο αναβάτης καλείται να πιάσει με το λάσο έναν ταύρο ή να παραμείνει όσο περισσότερο χρόνο μπορεί στην πλάτη του (ή του άγριου αλόγου) Πλην όμως το δρώμενο στερείται οποιασδήποτε μυστηριακής αίσθησης και ουσιαστικά αποτελεί θέαμα αμφιβόλου αισθητικής.

Κλείνοντας θα αναφερθώ σε τρεις ταινίες που αφορούν τις ταυρομαχίες... (Οι Μινωίτες, ως γνωστόν, δεν είχαν ανακαλύψει το σινεμά...)

Στο "Μίλα της"του Πέδρο Αλμαδόβαρ, ένας τύπος ερωτεύεται μια γυναίκα Ματαντόρ (= Ταυρομάχος)και, όταν αυτή πέφτει κώμα μετά από μια ταυρομαχία, πιάνει δουλειά ως νοσοκόμος στο νοσοκομείο που νοσηλεύεται, για να είναι κοντά της και να την φροντίζει.

Οι επόμενες περιπτώσεις συνδέονται και έχουν και ελληνικό ενδιαφέρον. Στην όπερα του Μπιζέ "Κάρμεν", βασισμένη στην ομώνυμη νουβέλα του Μεριμέ, η ηρωίδα είναι μια απελευθερωμένη, παθιασμένη και ανεξάρτητη γυναίκα που συνάπτει ερωτικό δεσμό με τρεις διαφορετικούς άντρες,ένας από τους οποίους στο τέλος τη σκοτώνει, επειδή δεν αντέχει να τη μοιράζεται. Ο ένας από αυτούς είναι ο τορεαντόρ (= ταυρομάχος) Αντόνιο Βάργκας Χερέντια.

Μεταξύ άλλων κινηματογραφικών διασκευών,υπάρχει μια ισπανική ταινία του Φλόριαν Ρέις με τίτλο Carmen la de Triana. Ένα τραγούδι της ταινίας με τίτλο " Αντόνιο Βάργκας Xερέντια", από την Ιμπέριο Αρτζεντινα,έιχε μεγάλη επιτυχία στην Ελλάδα. Mε αποτέλεσμα ο λαϊκός συνθέτης Σπύρος Περιστέρης να μετατρέψει τον ήρωα σε "Αντώνη Βαρκάρη Σερέτη" και κλέβοντας κάποια μέτρα από το ισπανικό τραγούδι να το ξαναγράψει με ελληνικούς στίχους. Όταν το πληροφορήθηκε ο Ισπανός συνθέτης του τραγουδιού, μήνυσε τον Περιστέρη, ο οποίος όμως αθωώθηκε παρουσιάζοντας έναν "αληθινό" Αντώνη βαρκάρη. Η πρώτη εκτέλεση είναι του Μάρκου.
  (Για την ιστορία ο Αντώνης ο βαρκάρης, ο σερέτης, σκοτώνεται από τον ταύρο... Ή πάλι μπορεί και όχι...)

Περισσότερες πληροφορίες για τις περιπέτειες της Κάρμεν εν Ελλάδι εδω