Το Γ΄Επεισόδιο της Αντιγόνης είναι γνωστό για δυο πράγματα: Επειδή αποτελεί το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο η συνθετική δομή της αρχαίας ελληνικής γλώσσας μπορεί να επηρεάσει την θεατρική οικονομία δημιουργώντας αμφίσημο λόγο κι επειδή παρουσιάζει μια από τις πρώτες λογοτεχνικές αναφορές στο χάσμα των γενεών.
Ο Aίμονας, που έρχεται να υπερασπιστεί την Αντιγόνη, δεν έχει την διάθεση να πει στον πατέρα του.... να κάτσει φρόνιμα,
αλλά να τον τουμπάρει. Έτσι, στα πρώτα λόγια του εκφέρει τις μετοχές "ἔχων" και "ἡγουμένου" ως υποθετικές, θέλοντας να λειάνει το έδαφος και να προετοιμάσει τον πατέρα του για την διαφωνία του με αυτά αποφάσισε εκείνος: " μακάρια να με κατευθύνεις σωστά ΑΝ έχεις τις σωστές σκέψεις" και "κανένα γάμο δεν θα θεωρήσω σημαντικότερο από σένα ΑΝ εσύ καθοδηγείς σωστά ". Ο Κρέοντας από την πλευρά του εκλαμβάνει τις μετοχές ως αιτιολογικές (ή και τροπική την πρώτη): "Με κατευθύνεις σωστά ΕΠΕΙΔΗ έχεις τις σωστές σκέψεις (ή EΧΟΝΤΑΣ τις σωστές σκέψεις)" και " κανένα γάμο δεν θα θεωρήσω πιο σημαντικό από σένα ΕΠΕΙΔΗ σκέφτεσαι σωστά". Έτσι, σε συνδυασμό με την ομοηχία της ευκτικής "ἀπορθοῖς" που χρησιμοποιεί ο Αίμονας προς την οριστική (η οποία, ως γνωστόν, δηλώνει το πραγματικό), ο Κρέοντας καταλαβαίνει αυτό που τον βολεύει, ότι έχει την υποστήριξη του γιου, κάτι το οποίο δεν είχε σίγουρο.
Έτσι, ως εκπρόσωπος της αρχαϊκής ηθικής και της παραδοσιακής τάξης των πραγμάτων, βγάζει ακόμα έναν λόγο γεμάτο πατερναλισμό, και σε οικογενειακό/παιδαγωγικό και σε πολιτικό επίπεδο. Απαιτεί από τα παιδιά να υπακούν στις πατρικές αποφάσεις, παραγνωρίζοντας το γεγονός ότι αυτό εξαρτάται από δυο παράγοντες, την ηλικία του παιδιού και την ορθότητα των πατρικών αποφάσεων. Και απαιτεί από την πόλη να τον υπακούει τυφλά (και στο σημείο αυτό εξελίσσεται σε τραγικό πρόσωπο, διότι ουσιαστικά περιμένει να τον υπακούν αδιαμαρτύρητα όπως ακριβώς υπάκουε αυτός αδιαμαρτύρητα τους βασιλιάδες πριν από κείνον, χωρίς να έχει αντιληφθεί - όπως και η Ταρσίτα στο διήγημα του Νριβάνα "Ιδού ο Νυμφίος έρχεται"- ότι the times they 're a change, και η αναφορά στον Ντύλαν γίνεται για να φανεί το χρονικό βάθος του φαινομένου αλλά και γιατί γουστάρω το τραγουδάκι, με εντελώς αντικειμενικά κριτήρια δηλαδή... ).
Στον αντίλογο του ο Αίμονας, ως εκπρόσωπος του νέου κόσμου και της δημοκρατικής ηθικής της αθηναϊκής πόλης -κράτους και γεμάτος νεανικό ιδεαλισμό, έχει την φρόνηση να μην αναφερθεί στην αγάπη του για την Αντιγόνη, ώστε να προστατεύσει την παρέμβαση του από το να θεωρηθεί ότι εξυπηρετεί ιδία οφέλη. Ως εκπρόσωπος της κοινής γνώμης, ενημερώνει τον Κρέοντα για την αντίθεση της πόλης στις αποφάσεις του και τον παρακαλεί να μην είναι απόλυτος. Η τακτική του όμως γυρίζει μπούμερανγκ, διότι χτυπάει το ευαίσθητο σημείο του Κρέοντα, τον φόβο του τους πολιτικούς του αντιπάλους. Θυμηθείτε πώς αντιδρά πριν αποκαλυφθεί ότι η Αντιγόνη διέπραξε την ταφή: "Οι φύλακες έθαψαν τον Πολυνείκη δωροδοκημένοι από τους πολιτικούς μου αντιπάλους που θέλουν να με εξευτελίσουν". Ο φόβος του αυτός, σε συνδυασμό με την ενόχληση του για το νεαρό της ηλικίας του γιου του -που αντί να ρουφήξει το αυγό του του τη λέει κιόλας
(αυτό νομίζει ο Κρέοντας)- υπαγορεύουν την αντίδραση του.
Η σφοδρή σύγκρουση που ακολουθεί είναι αναπόφευκτη, καθώς ο Κρέοντας αντιλαμβάνεται ότι ο γιος του διαφωνεί μαζί του και ο Αίμονας ότι ο πατέρας του δεν θα αλλάξει γνώμη. Και τελικά η παρέμβαση του έχει τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που ήθελε (Δεν φτάνει να έχετε στόχους καλά μου παιδιά. Πρέπει να ξέρετε και σημάδι...) και επιταχύνει τις εξελίξεις: Ο οργισμένος Κρέοντας δεν κλαψουρίζει "γιε μου, δεν τον άκουσες το δόλιο σου πατέρα"
αλλά διατάζει να φέρουνε την Αντιγόνη για να τη θανατώσει επί τόπου, ο Αίμονας φεύγει οργισμένος προοικονομώντας την αυτοκτονία του (με μια φράση την οποία εκλαμβάνει ο Κρέοντας ως απειλή για τον ίδιο) και ο Κρέοντας τελικά κάνει την πρώτη του υποχώρηση: Χαρίζει τη ζωή στην Ισμήνη, για την οποία ήξερε ότι δεν συμμετείχε στην ταφή ευθύς εξαρχής.
Α! Ο Χορός, κλασικά, περιορίζεται σε ρόλο τροχονόμου και, κατά τα λοιπά, κάνει αυτό που ξέρει καλύτερα: Την πάπια.
Είστε κακοί. Είναι αληθινά παπιά κι ΟΧΙ ο Χορός της "Αντιγόνης" |
Θα δούμε το επεισόδιο από ένα απόσπασμα της θεατρικής παράστασης του 2002 στο θέατρο Δελφών.
Παρεμπιπτόντως, χάσμα γενεών δεν υπάρχει.. Γερνάνε μόνο όσοι γεννιούνται γέροι...
Και μετά ο Αίμονας πήγε στην "Νυχτερινή Φρουρά" (΄του "Game of Thrones", όχι ο δικός μας ...) |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου