Μια ξύλινη γαβάθα κι ένας σπουργίτης ("Ο παππούς και το εγγονάκι" του Λέοντα Τολστόι και μια τρυφερή μικρού μήκους ταινία)

  Θρυλείται πως κάποτε ο Χέμινγουεϊ έβαλε στοίχημα πως μπορούσε με έξι λέξεις να γράψει ένα διήγημα με αρχή, μέση και τέλος.  Κέρδισε, λέει,  το στοίχημα γράφοντας σε μια χαρτοπετσέτα το εξής: "Προς πώληση: Παιδικά παπούτσια, εντελώς αφόρετα.".

    Μπορεί η  παραπάνω ιστορία να αποδίδεται εσφαλμένα στον Χεμινγουέι, αναμφισβήτητο όμως είναι πως αυτό που κατορθώνει (με λίγα εκφραστικά μέσα να μας κινητοποιήσει συναισθηματικά και με να μας προβληματίσει), το επιτυγχάνει και ο Ρώσος συγγραφέας Λέων Τολστόι στο διήγημα του "Ο παππούς και το εγγονάκι" όπου κατορθώνει με τρεις μόλις  παραγράφους να γράψει έναν ύμνο στις αρχές τους ανθρωπισμού και να τονίσει την αξία της ενσυναίσθησης χρησιμοποιώντας μόνο δυο πράγματα. Μια ξύλινη γαβάθα (που λειτουργεί ως το βασικό σύμβολο) είναι το ένα, τα χαρακτηριστικά του παραμυθιού είναι το άλλο: Ο χώρος και ο χρόνος είναι αόριστοι,  το ύφος είναι απλό και λιτό και ο ρυθμός της αφήγησης είναι γρήγορος και οδηγεί χωρίς περιττές λεπτομέρειες στο ηθικό δίδαγμα του τέλος. Παράλληλα, και οι ήρωες είναι ανώνυμοι  (γεγονός που δεν αναιρείται από το αόριστο κατά τα λοιπά όνομα που δίνεται στον εγγονό) και όπως και στα παραμύθια λειτουργούν περισσότερο ως σύμβολα, εν προκειμένω ως σύμβολα του κύκλου της ζωής: Ο παππούς συμβολίζει τα γηρατειά, ο γιος και η νύφη την ώριμη ηλικία, την ηλικία ακμής του ανθρώπου και το εγγονάκι τα παιδικά χρόνια και την αθωότητά τους.

    Ο παππούς έχει γεράσει και κάνει ζημιές. Ο γιος του και η νύφη του για να τον τιμωρήσουν του βάζουν να τρώει σε μια ξύλινη γαβάθα, ταπεινώνοντάς τον. Ο παππούς γνωρίζει την αδυναμία του και δέχεται αδιαμαρτύρητα, παρά τη θλίψη που του προκαλεί, την άσχημη συμπεριφορά που υφίσταται, ενδεχομένως γιατί και ο ίδιος στα χρόνια της νιότης του να ήταν ο δράστης τέτοιων συμπεριφορών προς τους δικούς του γονείς. Ο γιος και η νύφη μεθυσμένοι κατά κάποιον τρόπο από τη δύναμη της νεότητας αδυνατούν να μπουν στη θέση του παππού και τον μαλώνουν άσχημα για κάτι που δεν μπορεί να ελέγξει, εξαιτίας της αδυναμίας του η οποία οφείλεται στα γηρατειά του και μόνο. Και το παιδί με την αθωότητα της ηλικίας του τους διδάσκει χωρίς να το καταλαβαίνει ένα πολύτιμο μάθημα ζωής.  Αυτή είναι όλη κι όλη η ιστορία. 

  Βασικό  στοιχείο της πλοκής είναι η ξύλινη γαβάθα η οποία από όργανο τιμωρίας εξελίσσεται σε  όργανο λύσης της υπόθεσης, ώστε αβίαστα να προκύπτουν τα τρία ηθικά διδάγματα  της ιστορίας.  Ο γιος και η νύφη επιβάλλουν στον παππού να τρώει σε μια ξύλινη γαβάθα υποτιμώντας τον επειδή εκ της αδυναμίας του έσπασε την πήλινη γαβάθα στην οποία έτρωγε και τον εξορίζουν ως ανεπιθύμητο από το κοινό τραπέζι. Ο παππούς είναι αδύναμος να αντιδράσει και το παιδί που παρακολουθεί το γεγονός, εκλαμβάνοντας ως πράξη αγάπης την ενέργεια των γονιών του πιθανότατα, θέλοντας να τους μοιάσει  και θεωρώντας ως φυσική την συμπεριφορά των γονιών του,  αρχίζει να πελεκάει ένα ξύλο ώστε να φτιάξει μια γαβάθα για να τρώνε  αυτοί όταν θα γεράσουν. Ο γιος και η νύφη αισθάνονται ντροπή,  αντιλαμβάνονται το λάθος τους αλλά και τις συνέπειές του και αλλάζουν εντελώς στάση και συμπεριφορά  απέναντι στον παππού. Ο κύκλος της βίας μόλις έκλεισε.

  Χρειάστηκε λοιπόν μόνο μια ξύλινη γαβάθα ώστε να διδαχθούμε κι εμείς, μαζί με τον γιο και τη νύφη,  τρία πολύτιμα μαθήματα:

•  Ότι η γεροντική ηλικία είναι ένα φυσιολογικό στάδιο της ζωής και ότι οι ηλικιωμένοι άνθρωποι χρειάζονται φροντίδα και στοργή ακριβώς επειδή είναι αδύναμοι και ταλαιπωρούνται από την ανημπόρια τους.
• Ότι η ενσυναίσθηση αποτελεί  πολύτιμη κατάκτηση για κάθε άνθρωπο και συνεπώς ο καθένας μας  πρέπει να καλλιεργήσει την ικανότητα του να μπαίνει στην θέση των άλλων ώστε να κατανοήσει πως νοιώθουν  και να μην τους κρίνει μόνο από τη δική του σκοπιά. 
•  Ότι τα παιδιά μιμούνται και υιοθετούν αυτά που βλέπουν, άρα πρέπει να φροντίζουμε να αποτελούμε θετικά παραδείγματα για αυτά. 

Παρόμοια προσεγγίζει το θέμα και η μικρού μήκους ταινία που ακολουθεί:

 Και να θυμάστε: "Κι όπως έρχονται οι μέρες και περνάνε οι βδομάδες έτσι κρύβουνε οι κοπέλες τις μελλοντικές γιαγιάδες"

Νικόλαος Γύζης: "Ο παππούς κι ο εγγονός"