Η υπέρμετρη δύναμη που είχε η Εκκλησία στον Μεσαίωνα ήταν μοιραίο να οδηγήσει σε φαινόμενα παρακμής και παθογένειας.
Ενώ ο κόσμος είναι τρομοκρατημένος από τα συνεχή καταστροφικά γεγονότα
τραγουδάει αλλιώς R. Ε. M. η εκκλησία βρίσκει την ευκαιρία να την δει εμπορικός αντιπρόσωπος του Θεού και πουλάει συγχωροχάρτια. Με το κατάλληλο αντίτιμό παραγράφονται οι αμαρτίες σου και παραδίδεσαι στον Αγιο Πέτρο λευκό περιστεράκι. Οι ανθρωπιστές αντιδρούν, θεωρούν ότι η ειλικρινή πίστη είναι αρκετή και προβαίνουν στη μετάφραση της Αγίας Γραφής, ώστε να γίνεται κατανοητή από όλους.
Ο Μαρτίνος Λούθηρος
δημοσιεύει ένα κείμενο 95 θέσεων το 1517, στρεφόμενος εναντίον των πρακτικών αυτών. Έτσι ξεκίνησε η θρησκευτική "Μεταρρύθμιση". Ο Πάπας τον αφορίζει (1520) και αυτός καίει δημόσια την παπική "βούλα" ("Εδώ στέκομαι! Δεν μπορώ να κάνω αλλιώς"). Ο Λούθηρος υποστηρίζει ότι η σωτηρία της ψυχής είναι αποτέλεσμα μόνο της πίστης και η ιδέα αυτή ταχύτατα απλώνεται στη Γερμανία, ο αυτοκράτορας της οποίας τη φοβάται κηρύσσει παράνομο και αιρετικό τον Λουθήρο. Οι οπαδοί του διαμαρτύρονται (εξ ου και "προτεστάντες" ή "διαμαρτυρόμενοι"). Μετά από συνεχείς πολέμους το 1555 υπογράφεται η "ειρήνη της Αυγούστας" που προβλέπει να είναι νόμιμο σε κάθε κρατίδιο της Γερμανίας όποιο δόγμα επιθυμεί ο ηγεμόνας του. Έτσι η Γερμανία διαιρείται και θρησκευτικά.
Και σε άλλες περιοχές της Ευρώπης διαδόθηκαν οι ιδέες του Λουθήρου ή παρόμοιες ιδέες άλλων (Καλβίνος, Χούσακ, Ζβίγγλιος, Σαβοναρόλα) δημιουργώντας έντονες ενστάσεις. Η έννοια της σφαγής είναι ακόμα συνώνυμη με την νύχτα της 24ης Αυγούστου 1572 (Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου), κατά την οποία σφαγιάστηκαν από φανατικούς καθολικούς και το επίσημο γαλλικό κράτος 2.000 Ουγενότοι (Γάλλοι Καλβινιστές). Τελικά το "Διάταγμα της Νάντης" επιτρέπει τον Καλβινισμό υπό προϋποθέσεις. (Και ο Ερρίκος ο Δ,' καθώς δεν του έδινε δυνατότητα να ξαναπαντρευτεί ο Πάπας, αποσχίστηκε από την Ρωμαιοκαθολική εκκλησία και όρισε τον εαυτό του αρχηγό της αγγλικής εκκλησίας. "Αγγλικανισμός". )
 |
| Φρ. Ντιμπουα. Η σφαγή του Α. Βαρθολομαίου |
Οι Καθολικοί για να αντιδράσουν ετοιμάζουν με την Σύνοδο του Σαν Τρέντο (1545-63) την δική τους Αντιμεταρρύθμιση. Προβλέπονται μέτρα για την ανασυγκρότηση της Εκκλησίας και την πάταξη των Μεταρρύθμισης, ειρηνικά (ίδρυση σχολείων, ανασυγκρότηση ταγμάτων μοναχών ) ή όχι (Λογοκρισία, κατάλογος απαγορευμένων βιβλίων, ανασύσταση Ιεράς Εξέτασης). Ένας νέος αρχιτεκτονικός ρυθμός, το μπαρόκ, εμφανίζεται. Επιβλητικά και πλούσια διακοσμημένα κτίρια συμβολίζουν τη δύναμη της Εκκλησίας.
Έτσι η Ευρώπη διαιρέθηκε θρησκευτικά. Η ανατολική Ευρώπη και η βαλκανική χερσόνησος ήταν ορθόδοξες. Η νότια καθολική και η βόρεια διαμαρτυρόμενη. Όμως η μετάφραση της βίβλου οδήγησε στην ισχυροποίηση των εθνικών γλωσσών και λογοτεχνιών και η μεταρρύθμιση στην απελευθέρωση του ανθρώπινου πνεύματος από αυθεντίες και τέτοια και άρα στην εξέλιξη του πνεύματος και της κοινωνίας... (Βέβαια αν δει κανείς την παγωμένη και παθογενή κατάσταση που επικρατεί στο φανατικά προτεσταντικό χωριό στο οποίο εκτυλίσσεται η ταινία "Δαμάζοντας τα κύματα", καταλήγει εύκολα στο συμπέρασμα ότι ο φανατισμός και η ακραία και τυφλή πίστη καταστρέφουν οποιαδήποτε ιδέα).
Η ενίσχυση της έννοια του μονάρχη οδηγεί στις εθνικές μοναρχίας και στην τελική το 19ο αιώνα ιδέα του εθνικού ομοιογενούς κράτους. Στα πλαίσια αυτά εντάσσονται οι θρησκευτικοί πόλεμοι. Ο εμφύλιος Τριακονταετής Πόλεμος (1618-48) στη Γερμανία λήγει με τη Συνθήκη της Βεστφαλίας και ουσιαστική ήττα του αυτοκράτορα. Στη Γαλλία, αναστέλλεται το διάταγμα της Νάντης και ο Γάλλος μονάρχης αναδεικνύεται σε αδιαφιλονίκητο και ακλόνητο ηγέτη. Ωστόσο, από τον 18ο αιώνα υπάρχει θρησκευτική ανεκτικότητα. Ωστόσο, οι θρησκευτικές έριδες ουσιαστικά είναι η πρόφαση των πολέμων Η αιτία είναι η επιθυμία για άνοδο της δύναμης ή του κύρους, τοπικά και παγκόσμια, των εμπλεκομένων και, κυρίως, των υπερδυνάμεων της εποχής, Αγγλίας και Γαλλίας. Στο μεταξύ έχουν να αντιμετωπίσουν ένα κοινό εχθρό, την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι προελάσεις της στην Κεντρική Ευρώπη τελείωσαν δυο φορές με την αποτυχημένη πολιορκία της Βιέννης (1529 και 1683, από την οποία μας έμεινε κληρονομιά το .... κρουασάν). Παράλληλα ο ενωμένος στα πλαίσια της τελευταίας σταυροφορίας ευρωπαϊκός στόλος διέλυσε τον οθωμανικό στόλο και ανέκοψε την ναυτική επέκταση των Οθωμανών, νικώντας τους στη ναυμαχία της Ναυπάκτου
(1572, στην οποία πολεμώντας έχασε το χέρι του ο συγγραφέας του "Δον Κιχώτη", Μιγκέλ
Θερβάντες). Τελικά, οι ευρωπαϊκές δυνάμεις υπογράφουν ευνοϊκές εμπορικές συνθήκες με τους Οθωμανούς, τις διομολογήσεις, και ουσιαστικά τους θέτουν σε κατάσταση οικονομικής υποτέλειας.
Η συνθήκες είναι κατάλληλες για την εδραίωση της "απολυταρχίας". Μονάρχης και αστοί δρουν ανασχετικά στις φυγόκεντρες τάσεις των ευγενών και τοπικών διοικήσεων.
Στη Γαλλία ο Λουδοβίκος 14ος φτάνει την απολυταρχία στο απόγειο ("το κράτος είμαι εγώ"). Διοικεί με βάση το δόγμα "ένας βασιλιάς, μια πίστη, ένας νόμος" . Καθώς αλλάζουν όμως οι εποχές, ο απολυταρχισμός χάνει τα ερείσματα του. Θα τον αποδυναμώσει ο Διαφωτισμός και θα τον ανατρέψει η Γαλλική Επανάσταση.
 |
| Ό. Κρόμγουελ |
Στην Αγγλία η προσπάθεια κάποιων βασιλιάδων να κάνουν το ίδιο απέτυχε. Αρχικά ο εμφύλιος θρησκευτικός πόλεμος (1642-49) έληξε με κατάργηση της μοναρχίας και τη δικτατορία του Κρομγουελ ως το 1659. Η βασιλεία επανήλθε, αλλά το 1679 ο νόμος "Habeas corpus "θεμελίωνε τις ατομικές ελευθερίες και η αστική τάξη, που επιβλήθηκε με την "Ένδοξη Επανάσταση" το 1688, επέβαλλε συνταγματική μοναρχία και η "Διακήρυξη των δικαιωμάτων" του 1689 προσδιόριζε τα όρια της εξουσίας του βασιλιά.
Τα χρόνια αυτά υπήρξε δημογραφική άνοδος λόγω της ελάττωσης της θνησιμότητας εξαιτίας της βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου που προκάλεσε η άνοδος της επιστήμης.
Αν και ο αγροτικός πληθυσμός μειώνεται και αυξάνονται οι εργάτες, νέες τεχνικές προκαλούν μια μίνι γεωργική επανάσταση. Η χρήση της μηχανής, η "εκμηχάνιση", μετατρέπει τις βιοτεχνίες σε βιομηχανίες. Από κοντά και η ανάπτυξη του εμπορίου. Δημιουργία "τριγωνικού εμπορίου". (Μεταφορά από Ευρώπη σε Αφρική μικροεμπορευμάτων και αγορά δούλων, μεταφορά τους στην Αμερική και αγορά με αυτούς προϊόντων, μεταφορά και πώληση αυτών στην Ευρώπη). Ωστόσο ακολουθείται η τακτική του "μερκαντίλισμού" με σκοπό να ενισχυθούν εξαγωγές. Την τακτική αυτή σταματάει ο Διαφωτισμός.
Η ραγδαία ανάπτυξη της Ευρώπης την εποχή εκείνη για τους λόγους που προαναφέρθηκαν, ονομάστηκε "βιομηχανική επανάσταση", ξεκίνησε από την Αγγλία και εκδηλώθηκε και στην υπόλοιπη Ευρώπη.
H κοινωνία χαρακτηρίζεται από άνιση κατανομή πλούτου και δημιουργούνται τρεις τάξεις. Οι μεγαλοϊδιοκτήτες, οι αστοί και οι χωρικοί. Οι τελευταίοι είναι οι πολυπληθέστεροι και οι φτωχότεροι και γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης. Στην ανατολική Ευρώπη είναι δουλοπάροικοι.
Σημαντική είναι η άνθηση της λογοτεχνίας τον 17ο και 18ο αιώνα. Στην Γαλλία του Λουδοβίκου 14ου ακμάζει ο "κλασικισμός" που επηρεάζεται από τους κλασικούς, Έλληνες και Λατίνους, συγγραφείς, ο Μολιέρος σαρκάζει τους αστούς με τις κωμωδίες του και φτάνει, κάπως αργά, ο γεννημένος στη Γερμανία και βασισμένος στο συναίσθημα και στη παράδοση "ρομαντισμός". Κυριότεροι Γερμανοί ρομαντικοί ο Γκαίτε και ο Σίλλερ. Στην Αγγλία, πριν την άφιξη του ρομαντισμού, η λογοτεχνία είναι ρεαλιστική και ανθρωποκεντρική.
 |
| Γκαίτε |
Η επιστημονική σκέψη διακρίνεται από τον "ορθολογισμό" που θεμελίωσε ο Ντεκάρτ ("Σκέφτομαι, άρα υπάρχω") και τον "εμπειρισμό" του Λόκ. Ο Νεύτων με τον νόμο της παγκόσμιας βαρύτητας αποδεικνύει ότι η φύση ακολουθεί συγκεκριμένους νόμους και επιστεγάζει την κυριαρχία του επιστημονικού πνεύματος. Η "ανακάλυψη της λογικής" γεννάει το κίνημα του Διαφωτισμού στο οποίο κέντρο είναι ο άνθρωπος και προσπαθεί να τον απαλλάξει από προκαταλήψεις και τυφλή υποταγή σε αυθεντίες.
Από τις επιστημονικές εφευρέσεις της εποχής ξεχωρίζει η ανακάλυψη της ατμομηχανής από τον Βάτ.
Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η κατάσταση στις εικαστικές τέχνες.
Το 17ο αιώνα εμφανίστηκε η τεχνοτροπία "μπαρόκ" (καμπύλες, πολυχρωμία, ψευδαίσθηση κίνησης, επιτήδευση). Ως αρχιτεκτονικός ρυθμός
είδαμε ήδη ότι χρησιμοποιήθηκε από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, στην προσπάθεια της να αναδείξει την ισχύ της .
Ο Ιταλός Καραβάτζιο
και οι Ρούμπενς ,
Βαν Ντάικ
και Ρέμπραντ
(φωτοσκιάσεις, απόδοση ψυχολογικής κατάστασης) από τις Κάτω Χώρες.
Κορυφαίοι Ισπανοί ο Βελάσκεθ
και ο Μουρίλλο.
Στη Γαλλία το μπαρόκ επικράτησε ως αρχιτεκτονικός ρύθμός (Ανάκτορο Βερσαλιών).
Ο Πουσέν
και οι υπόλοιποι ζωγράφοι ακολουθούν το κίνημα του "κλασικισμού" που γίνεται "νεοκλασικισμός" στο τέλος του 18ου αιώνα, όταν τα θέματα σχετίζονται με τον αγώνα για την ελευθερία των λαών. Κυριότερος νεοκλασικιστής ζωγράφος ο Νταβίντ.
Την ελαφρότητα του 18ου αιώνα καθρεφτίζει ο ρυθμός "ροκοκό" (χάρη, κομψότητα, ανέμελη ατμόσφαιρά). Επιφανέστερος εκπρόσωπος στη ζωγραφική ο Βατό.
Η εμφάνιση του μπαρόκ υπήρξε ευεργετική για τη μουσική. Εμφανίζονται τα είδη του λυρικού θεάτρου, η όπερα ( ή μελόδραμα, Φλωρεντία 1600) και το ορατόριο ( θρησκευτικός χαρακτήρας) και εμπλουτίζονται τα υπόλοιπα είδη και οι τρόποι σύνθεσης και ενορχήστρωσης.
Μεγάλοι συνθέτες ο Βιβάλντι, ο Μπαχ ο Χέντελ. (Μπετόβεν και Μότσαρτ ανήκουν περισσότερο στην επόμενη εποχή... Περιμένετε μέχρι του χρόνου.)
Τους αιώνες αυτούς ελληνισμός βρίσκεται σε τρεις διαφορετικές καταστάσεις.
Λατινοκρατούμενος: Η Κρήτη, κυρίως, ήταν υπό βενετική κατοχή. Οι Βενετοί επέβαλλαν ένα φεουδαρχικό σύστημα, μετά την Άλωση της Κων/λης οι εξεγέρσεις των ντόπιων δεν ήταν συχνές ή έντονες. Στα γράμματα και τις τέχνες είχαμε μεγάλη άνθηση. Κρητική Αναγέννηση ή Κρητική Σχολή. Χαρακτηριστικά έργα η "Ερωφίλη" του Χορτάτζη
και ο "Ερωτόκριτος" του Κορνάρου.
Στη ζωγραφική, πέρα από τον "Θεοτοκόπουλο" που χάραξε την δικιά του πορεία, αναπτύχθηκε μια ιδιαίτερη τεχνοτροπία, κυριότερος εκπρόσωπος ο Θεοφάνης, με στοιχεία βυζαντινή και δυτικά.
Μετά την άλωση της Κρήτης από τους Τούρκους, οι πρόσφυγες μετέφεραν στα Επτάνησα την τεχνοτροπία αυτή.
Τουρκοκρατούμενος: Τα πράγματα ήταν δύσκολα στα τουρκοκρατούμενα εδάφη. Υπήρξε βαριά φορολογία, παιδομάζωμα, ανασφάλεια λόγω αυθαιρεσιών ληστεία και πειρατείας κλπ.. Θεωρητικά οι χριστιανοί υπήκοοι είχαν δικαίωμα να αποκτούν θρησκευτικές ή οικονομικές ελευθερίες, αλλά δεν τηρούταν πάντα αυτό.
Μετά την Άλωση ο Μωάμεθ έδωσε ορισμένα προνόμια στον Πατριάρχη και η οργάνωση της εκκλησίας αποτελούσε μια άτυπη δομή διοίκησης των χριστιανών. Οι Τούρκοι διατήρησαν το θεσμό των "κοινοτήτων" για να εισπράττουν καλύτερα τους φόρους. Αυτοί ήταν ένα είδος αυτοδιοίκησης των χριστιανών. Οι κοινοτικοί άρχοντες ονομάζονταν πρόκριτοι. Αποτέλεσαν ένα είδος εθνικής συσπείρωσης. Οι Φαναριώτες ήταν οι κάτοικοι της συνοικίας που βρισκόταν το Πατριαρχείο. Ήταν μορφωμένοι και ανέβηκαν σε υψηλά αξιώματα στην οθωμανική διοίκηση. Από το 180 αιώνα Φαναριώτης οριζόταν ως Ηγεμόνας της Μολδοβλαχίας. Η οθωμανική διοίκηση οργάνωσε για λόγους ασφαλείας ένοπλα τμήματα χριστιανών, τους αρματολούς. Άλλοι Έλληνες έπαιρναν τα όπλα και ανέβαιναν στα βουνά, οι κλέφτες. Επειδή συχνά οι ρόλοι εναλλάσσονταν,
οι όροι ταυτίστηκαν. Πολλές αναταραχές και εξεγέρσεις γίνονταν και τα ένοπλα αυτά τμήματα, οι αρματολοί και οι κλέφτες, αποτελούσαν ένα είδος ένοπλης εθνικής αντίστασης.Οι εμπορικές συμφωνίες Οθωμανών και Ευρωπαίων, ευνόησαν και τις χριστιανικές περιοχές της αυτοκρατορίας. Ιδρύθηκαν ακμαίοι εμπορικοί συνεταιρισμοί (Αμπελάκια) και άνθησε το εμπόριο και η οικονομία. Η Εκκλησία ήταν το κέντρο της εκπαιδευτικής δραστηριότητας. Ο πατριάρχης Κύριλλος Λούκαρις ιδρύει την Πατριαρχική Ακαδημία και δίνει τη διεύθυνση της στον Κορυδαλλέα που αναπτύσσει ένα εκπαιδευτικό σύστημα με βάση τον Αριστοτέλη ("θρησκευτικός ουμανισμός"). Η εκπαιδευτική άνθηση οδήγησε στον "νεοελληνικό διαφωτισμό" (Ρήγας κλπ, περισσότερα του χρόνου). Στο τομέα της τέχνης, έχουμε κυρίως τα τραγούδια του λαού, τα δημοτικά τραγούδια. Η λαϊκή τέχνη ήταν ένας από τους παράγοντες που επέτρεψαν στου Έλληνες να μην αφομοιωθούν.
Παροικιακός ελληνισμός: Αποτέλεσμα της μετανάστευσης των Ελλήνων στη Δύση από την Άλωση και μετά. Σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις δημιουργήθηκαν ελληνικές συνοικίες, οι παροικίες. Ίδρυσαν σχολεία και τύπωσαν βιβλία. Χρηματοδότησαν την ίδρυση σχολείων σε πολλές υπόδουλες περιοχές.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου