Για το "μπαρ"

Όποιος μπήκε γιατί νομίζει ότι είναι υποχρεωτικό...
Να την "κάνει"!
ΤΩΡΑ!!!!!!!!!!!!!!!

(Εκτός από όταν δεν έχουμε βιβλία... Τότε είναι υποχρεωτικό... Για γκελ μπουρντά, καμάρια μου!)

Δευτέρα 21 Σεπτεμβρίου 2015

Για τον "William George Allum". Μια τοπογραφία της ποίησης του Νίκου Καββαδία κι ένα σύντομο σημείωμα για το έργο του.

 Με αφορμή τη δημοσίευση  ενός εξαιρετικά κατατοπιστικού google map που βρήκα στον Διαδίκτυο, στον οποίο είναι σημειωμένες όλες οι τοποθεσίες που αναφέρονται σε ποιήματα του Νίκου Καββαδία, παρατίθεται κι ένα σύντομο σημείωμα για τον ποιητή  καθώς και όλες οι μελοποιήσεις του ποιήματος "William George Allum (που σχολιάζεται εν συντομία), κατά σειρά από τον Λάκη Παπαδόπουλο, τον Θάνο Μικρούτσικο και τους "Ξέμπαρκους". 
    Ο Καββαδίας είναι από τους πιο αγαπημένους Έλληνες ποιητές και αυτό δεν οφείλεται  -μόνο τουλάχιστον - στο γεγονός ότι είναι ο πλέον μελοποιημένος ποιητής. Αυτό θα μπορούσε να λειτουργεί άλλωστε και αντίθετα. Να μελοποιείται επειδή είναι αγαπητός.  Γιατί, έστω κι αν υποθέσουμε ότι οι μελοποιήσεις έφεραν σε επαφή τους πολλούς με το έργο του, αυτό που τους κράτησε ήταν  τα στοιχεία της ποίησής του:  η μείξη του εξωτικού και του ρεαλιστικού, ο γνήσιος ανθρωπισμός, η λαχτάρα για ταξίδια και το άγνωστο, ο ειλικρινής και χαμηλόφωνος λυρισμός του και η βαθιά γνώση της ανθρώπινης μοίρας (και όχι απλά και μόνο της μοίρας του ναυτικού).Αυτά τα  στοιχεία είναι που  που καθιστούν τα ποιήματα του Καββαδία  πάντα επίκαιρα και πάντα αγαπητά, ιδιαίτερα στους νέους.

    Τα ποιήματα του Καββαδία (σε συνδυασμό με το λυρισμό) διαθέτουν και μια αφηγηματική διάσταση.  Λένε μια τραγική συνήθως ιστορία με τον  συμπυκνωμένο τρόπο των δημοτικών τραγουδιών. Σε κάποια από αυτα η αφηγηματική πορεία είναι γραμμική, ενώ σε άλλα η αφήγηση διακόπτεται  και  ξαναρχίζει συνεχώς παραβιάζοντας τη σειρά. των γεγονότων Σε κάθε περίπτωση όμως, το πρωτογενές αφηγηματικό υλικό εμπλουτίζεται με  νοσταλγικές μνήμες, εξωτικές εικόνες, σκέψεις, συμβάντα από τη  ζωή των ναυτικών κ.λ.π.· πράγματα  φαινομενικά άσχετα με την αρχική ιστορία που όμως συγκεντρωμένα σχηματίζουν υπόγεια και μια άλλη αφήγηση, η οποία συμπλέκεται με την αρχική και δημιουργεί ένα πλέγμα, εντός του οποίου  θίγονται τα μεγάλα και άλυτα ζητήματα της ανθρώπινης ζωής σ' όλη τους την πολυπλοκότητα. Για αυτό και ο χαρακτηρισμός "ο ποιητής των ναυτικών" ή "ο ποιητής της θάλασσας"  θα έπρεπε να είναι αδόκιμος,  όντας  στερεοτυπικός  και περιοριστικός.  Η θεματολογία η σχετική με τη  θάλασσα και η ναυτική ορολογία που χρησιμοποιεί  δεν συνεπάγονται την επιθυμία του να γράψει μια ηθογραφία της ναυτικής ζωής· το ίδιο και το βιωματικό στοιχείο που είναι έντονο στους στίχους  δεν εκπορεύεται από την επιθυμία του να αυτοβιογραφηθεί.  Αυτόν τον κόσμο γνωρίζει και αυτές τις λέξεις κατέχει και μ΄αυτά  αποπειράται  να  προσεγγίσει και να ερμηνεύσει την πραγματικότητα και να αποπειραθεί  να χαρτογραφήσει το νόημα της  ζωής και του θανάτου
.
 Οι  στίχοι του  Καββαδία εξυμνούν τα ταξίδια και τις θαλασσινές περιπέτειες ως όχημα δραπέτευσης από την κανονικότητα και τα δεσμά της. Πρόκειται όμως για μια φυγή τυχοδιωκτική και αδικαίωτη και για αυτό τραγική. Το ποιητικό υποκείμενο των ποιημάτων του Καββαδία στα ταξίδια  αισθάνεται περιορισμένος από τη λαμαρίνα του καραβιού, του λείπει η γυναικεία συντροφιά (όχι κατ' ανάγκη η ερωτική ),   βασανίζεται απ' τις ώρες που περνούν αργά  και ταλαιπωρείται από έντονες νοσταλγικές μνήμες της ξηράς:  ξεθωριασμένες φωτογραφίες, μητρικές συμβουλές και παιδικές αναμνήσεις. Στα λιμάνια δεν διστάζει να αφεθεί ολόψυχα  στις νοσηρές ηδονές με τα ναρκωτικά και τις κοινές γυναίκες διατηρώντας παρά ταύτα (και δια ταύτα ) έντονη την αηδία και τη σιχασιά  και ένα αίσθημα κενότητας. Κάποτε επιστρέφει στην πατρίδα αλλά κι εκεί ο τόπος δεν τον χωρά και  μπαρκάρει ξανά. Αντανάκλαση του ποιητικού υποκειμένου ο ίδιος ο Καββαδίας  ρίχνεται με τα μούτρα στη θαλασσινή ζωή. Κι έπειτα, αφήνει για λίγο τη ζωή της δράσης, αναδύεται  στο προσκήνιο ο παρατηρητής και μετατρέπονται τα σκόρπια στιγμιότυπα και οι  θαμπές αναλαμπές σε στίχους στους οποίους  η ανθρωπιά έχει τον πρώτο ρόλο.  Πρόκειται για τα ποιήματα ενός πλάνητα χωρίς αιτία κι ενός οδοιπόρου χωρίς προορισμό. Κάποιοι  κατηγορούν τον Καββαδία ως ψεύτη γιατί λέει όλα τα ταξίδια του ήταν μικρά, κυρίως στο Αιγαίο και την Μεσόγειο. Φαντάζομαι δεν αντιλαμβάνονται, αν ισχύει αυτή η μομφή,  πόσο μεγάλος έπαινος είναι.

    Ο Καββαδίας, τέλος, υπήρξε ο  μοναδικός ποιητής της "γενιάς του '30" που χρησιμοποίησε αποκλειστικά τους τρόπους της παραδοσιακής ποίησης, τουλάχιστον ως προς τη μορφή. Καθόλου δεν ξενίζεται όμως ο αναγνώστης από αυτό, ούτε μοιάζει η ποίησή του παρωχημένη.  Ίσως γιατί  δεν είναι παράταιρη στην ποίηση του η τυπική και  αυστηρά καθορισμένη μορφή της παραδοσιακής στιχουργίας. Αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της:  ένα είδος χάρτη, ένα απαραίτητο πλαίσιο. Και η  χρήση των παραδοσιακών μεθόδων  ως πλαίσιο δημιουργεί ένα είδος καραβιού για τους στίχους του ποιητή πάνω στο οποίο ταξιδεύουν.  Επιπλέον,  η παραδοσιακή μετρική ωφελεί τα μέγιστα  τη γλώσσα του, η οποία είναι  ρεαλιστική και γεμάτη από ναυτικές ορολογίες,  και   σε συνδυασμό με  τον εξωτικό χαρακτήρα των ποιημάτων του,  λειτουργεί στο μέσο αναγνώστη, τον μη εξοικειωμένο με το γλωσσικό ιδίωμα των ναυτικών, με τον ίδιο τρόπο που λειτουργούν οι απροσδόκητες εικόνες των υπερρεαλιστών ή η χρήση της καθαρεύουσας στον Εμπειρίκο.
  Διάλεξα  να συνοδεύσω την ανάρτηση με τις μελοποιήσεις του "William George Allum" γιατί είναι χαρακτηριστικό ποίημα του Καββαδία. Ξεκινώντας από  α΄ πρόσωπο της λυρικής ποίησης, αφηγείται  με εναλλαγές της αφήγησης  σε γ' πρόσωπο στην ιστορία τ ενός απόμακρου  Άγγλου θερμαστή. Παλιότερα είχε ερωτευτεί μια γυναίκα τόσο που είχε κάνει  τη μορφή της ανεξίτηλο τατουάζ στο ύψος της καρδιάς. Μόνο που αυτή τον πρόδωσε έπειτα κι εκείνος προσπαθούσε να την ξεχάσει·  μάταια, όσο μάταια προσπαθούσε κάθε νύχτα να σβήσει το ανεξίτηλο τατουάζ  με τη μορφή της στο στήθος του. Μέχρι που μια μέρα κάρφωσε πάνω στο τατουάζ ένα μαχαίρι, καρφώνοντας παράλληλα και την καρδιά του. (Μια ιστορία παρόμοια με εκείνη στον "Σταυρό του Νότου", κάποτε θα τα συσχετίσω-μου πήρε έξι χρόνια αλλά το έκανα τελικά ). Ο Καββαδίας αφηγείται την ιστορία χωρίς να φορτώνει το ποίημα με  περιττούς συναισθηματισμούς (άλλωστε από μόνη της η τραγική ζωή του ήρωα προκαλεί  αβίαστα συναισθήματα) και περιττές λεπτομέρειες. Διατηρεί τον πυρήνα της ιστορίας, μεταβαίνει από το παρόν στο παρελθόν εντάσσοντας στην αφηγηματική ροή αφηγήσεις άλλων και αβίαστα οδηγείται το δράμα στην λύση του, προκαλώντας τον "έλεο και τον φόβο"  στον αναγνώστη. Γοητεύεται από την εξωτική μορφή του Εγγλέζου ναυτικού μόνο και μόνο για να συνειδητοποιήσει ότι η απόσταση είναι φαινομενική, γιατί στην πραγματικότητα  η ιστορία του περικλείει την τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Οι μελοποιήσεις του ποιήματος αποδεικνύουν το πολυεπίπεδο της ποίησης. Εκκινώντας όλες από την ίδια απλή ιστορία δημιουργούν ένα διαφορετικό μουσικό σύμπαν η καθεμία, στο οποίο μια διαφορετική πτυχή της ιστορίας αποκαλύπτεται...  (Δείτε κι αυτό)
'Αντε, καλό ταξίδι....
(Καιρό τώρα ήθελα να κάνω το ίδιο πράγμα με τον Θανάση Παπακωνσταντίνου. Μια και το ανέφερα δεν μου κλέβει κάποιος την ιδέα και να μου στείλει τον λινκ; :) )
 Το ιστολόγιο έχε ασχοληθεί με τον Καββάδια στις ακόλουθες αναρτήσεις:
  "Οι γάτες των φορτηγών" (εδώ , εδώ , εδώ κι εδώ)
  "Kuro siwo"

Βιογραφικά και εργογραφικά στοιχεία δείτε εδώ.

Δεν υπάρχουν σχόλια: