Περιληπτικά για την... περίληψη

Κι αφού μάθαμε τις διαρθωτικές λέξεις, εμπεδώσαμε την αξία της προσεκτικής χρήσης τους μέσα σ' ένα κείμενο:
η καίρια τοποθέτηση των μεταβατικών φράσεων βοηθά τους άμοιρους αναγνώστες να προσανατολιστούν μέσα στο χάος των ιδεών μας, να ακολουθήσουν το νήμα της αφήγησης, να αντιληφθούν την αλληλουχία των νοημάτων και να φτάσουν χωρίς ενδιάμεσα κενά ή άλματα στο τελικό συμπέρασμα.

Κι αν είναι (όπως μου δείξατε εντός τάξης) εύκολο να τις εντοπίσουμε μέσα σ' οποιοδήποτε κείμενο και να δηλώσουμε τη σημασία τους ακολουθώντας τον παρακάτω οδηγό:

ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΕΣ/ΣΥΝΔΕΤΙΚΕΣ/ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ - ΦΡΑΣΕΙΣ

© Αιτιολόγηση: επειδή, διότι, εξαιτίας, γιατί, γι’ αυτό…

© Συμπέρασμα: συμπερασματικά, άρα, λοιπόν, επομένως, τελικά, επιλογικά, ανακεφαλαιώνοντας, συνοψίζοντας, κατά συνέπεια, συνεπώς, ως αποτέλεσμα/ απόρροια/ απότοκο/ συνακόλουθο…

© Χρόνο: πρώτα, αρχικά, καταρχάς, προηγουμένως, ύστερα, κατόπιν, στη συνέχεια, έπειτα, τώρα, ενόσω, καθώς, αφότου, συγχρόνως…

© Τόπο: εκεί, εδώ, μέσα, έξω, κοντά, μακριά, στο σημείο αυτό…

© Αντίθεση/Εναντίωση: αλλά, όμως, ωστόσο, αντίθετα, εντούτοις, παραταύτα, ακόμη και αν, ακόμα και στην περίπτωση που…

© Επιδοτική σχέση: όχι μόνο-αλλά και, όχι μόνο-αλλά και ούτε…

© Όρος/Προϋπόθεση: αν, εφόσον, υπό τον όρο ότι, με δεδομένο ότι, σε περίπτωση που…

© Ταξινόμηση: αφενός-αφετέρου, απ’ τη μια-απ’ την άλλη…

© Επεξήγηση/Διασάφηση: δηλαδή, συγκεκριμένα, ειδικότερα, ιδιαίτερα, για παράδειγμα, λόγου χάρη, με άλλα λόγια…

© Έμφαση/Βεβαιότητα: βέβαια, φυσικά, ασφαλώς, πράγματι, προπάντων, κατεξοχήν, οπωσδήποτε, είναι αξιοσημείωτο ότι…

© Γενίκευση: γενικά, γενικότερα, ευρύτερα…

© Προσθήκη: και, επιπλέον, επιπροσθέτως, επίσης, παράλληλα, εξάλλου, ακόμη, συμπληρωματικά, άλλωστε…

© Διάζευξη: ή-ή, είτε-είτε, ούτε-ούτε…

© Αναλογία/Ομοιότητα: σαν, όπως-έτσι, όμοια…

αποτελεί, όμως, μεγαλύτερη πρόκληση να τις ψάχνουμε με κάποια άλλη σκοπιμότητα, και συγκεκριμένα, την πύκνωση του κειμένου αυτού. Το κυνήγι των διαρθωτικών λέξεων, επομένως, βοηθά στην αποκάλυψη της αποδεικτικής πορείας ενός κειμένου, με απώτερο σκοπό να την υποκλέψουμε και να τη χρησιμοποιήσουμε για την περιληπτική απόδοσή του.

Θυμίζω ότι η σύνταξη μιας επιτυχημένης περίληψης συνίσταται στη σαφή και σύντομη διατύπωση όλων των κύριων ιδεών χωρίς να προδίδουμε το πνεύμα του αρχικού κειμένου αλλά και χωρίς να το αντιγράφουμε. Για τον λόγο αυτό, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το ακόλουθο πλάνο, το οποίο με διαδοχικά βήματα σας καθοδηγεί προς τη συγγραφή μιας σωστής περίληψης- πράγμα χρησιμο να το γνωρίζετε καθότι περιλήψεις χρειάζεται να δίνουμε κάθε μέρα: σε φίλους για ταινίες που είδαμε ή βιβλία που διαβάσαμε, σε προϊσταμένους που μας ζητάνε τη συντομεμευμένη εκδοχή μιας μακροσκελούς έκθεσης για τις πωλήσεις του περασμένου μήνα, στους γονείς μας για τη μέρα που γνωρίσαμε το ταίρι μας, σε ειδεχθείς φιλολόγους που ζητάνε την ανάλογη άσκηση ψωμοτύρι μόλις εισέλθει στο οπτικό τους πεδίο κείμενο που να ξεπερνάει τις δύο παραγράφους ή τους δέκα στίχους, μη σας πω για τους πιο μοχθηρούς βαθμολογητές των πανελλαδικών που αξιολογούν την περίληψη με 25 ολόκληρες μονάδες στις 100 (όπως καλά ξέρεις, Γιώργο!). Οκ με το τελευταίο περί εξετάσεων, το 'ριξα το επίπεδο όσον αφορά τη χρησιμότητα της περίληψης, αλλά το πλάνο διαβάστε το...

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

= η απόδοση ενός κειμένου με συντομία, σαφήνεια και πληρότητα

1) Προσέγγιση κειμένου

Ανάγνωση του κειμένου 1-2 φορές ώστε να συλλάβουμε το γενικό του νόημα

Προσέχουμε την οργάνωσή του: πρόλογος, κυρίως θέμα, επίλογος ώστε να απαντήσουμε στο ερώτημα: «Ποιο το γενικό θέμα / συμπέρασμα του κειμένου;» και να βρούμε το θεματικό κέντρο του ( :το εντοπίζουμε στον τίτλο / στον πρόλογο / στον επίλογο ή απορρέει από το σύνολο του κειμένου

Υπογραμμίζουμε λέξεις/φράσεις – κλειδιά ( --> νοήματα) και διαρθωτικές λέξεις (--> σύνδεση νοημάτων).

{

2) Αφομοίωση κειμένου

Εστιάζουμε στις παραγράφους και χωρίζουμε νοηματικές ενότητες (=το ίδιο νόημα αναλύεται σε μία ή περισσότερες από μία παραγράφους)

Σε κάθε παράγραφο / ενότητα, εντοπίζουμε δομή + τρόπο ανάπτυξης

Διακρίνουμε τα κύρια από τα δευτερεύοντα νοήματα σε κάθε παράγραφο / νοηματική ενότητα: συνήθως οι κύριες ιδέες βρίσκονται στη θεματική πρόταση ενώ οι δευτερεύουσες στις λεπτομέρειες

Μόνο τα κύρια νοήματα θα συμπεριληφθούν στην τελική πύκνωση!!!

Τρέπουμε τις διαρθρωτικές λέξεις σε ρήματα που φανερώνουν την πρόθεση του συντάκτη

Ø Περιγραφή: αναφέρει, παρατηρεί, δηλώνει, παραθέτει, καταθέτει, εξετάζει, πραγματεύεται…

Ø Αιτιολόγηση: αιτιολογεί, δικαιολογεί, επιχειρηματολογεί υπέρ / κατά…

Ø Συμπέρασμα: συμπεραίνει, ανακεφαλαιώνει, συστήνει, αποφαίνεται, διαπιστώνει…

Ø Χρόνο: αρχίζει, συνεχίζει, μεταβαίνει, τελειώνει, καταλήγει…

Ø Αντίθεση / Εναντίωση: αντιθέτει, αντιπαραβάλλει, αντιπαραθέτει, συγκρίνει…

Ø Έμφαση / Επίδοση: βεβαιώνει, τονίζει, εστιάζει, δίνει έμφαση σε, υπογραμμίζει, εφιστά την προσοχή σε, υποστηρίζει, τεκμηριώνει…

Ø Όρος / Προϋπόθεση: προβλέπει, προϋποθέτει…

Ø Ταξινόμηση: ταξινομεί, (υπο)κατηγοριοποιεί, διαιρεί, απαριθμεί…

Ø Επεξήγηση / Διασάφηση: επεξηγεί, διασαφηνίζει, διευκρινίζει, ερμηνεύει, προσδιορίζει, δίνει λεπτομέρειες για…

Ø Γενίκευση: συμπεριλαμβάνει, προσπερνά, αναφέρεται ακροθιγώς..

Ø Προσθήκη: προσθέτει, συμπληρώνει, δίνει επιπλέον στοιχεία για…

Ø Αναλογία / Παρομοίωση: παρομοιάζει, παρουσιάζει μια αναλογία....

Τρέπουμε τα κύρια νοήματα σε πλαγιότιτλους.

Προσοχή!!!

û Οι πλαγιότιτλοι δεν ξεπερνούν τις 2-3 σειρές!

û Δεν χρησιμοποιούμε αυτούσιες λέξεις/φράσεις του κειμένου εκτός κι αν πρόκειται για ορολογία ή λέξεις-κλειδιά!

3) Σύνταξη περίληψης

Οργανώνουμε τους πλαγιότιτλους στους οποίους καταλήξαμε στο προηγούμενο βήμα σε μια παράγραφο που αποτελεί την περίληψη
                                                                                 Α’ τρόπος: 

Ä Στη θεματική περίοδο της περίληψης δίνουμε το θεματικό κέντρο που εντοπίσαμε στο πρώτο βήμα με ρητή αναφορά στον συγγραφέα/συντάκτη του κειμένου π.χ. Ο συγγραφέας/συντάκτης αναφέρεται σε/ Το κείμενο εξετάζει… το πρόβλημα της αστυφιλίας…

Ä Για την ανάπτυξη της παραγράφου, συνδέουμε τις κύριες ιδέες τις οποίες έχουμε διαμορφώσει σε πλαγιότιτλους κάνοντας χρήση των κατάλληλων διαρθρωτικών λέξεων και βοηθητικών ρημάτων.

Ä Η κατακλείδα συνδέεται συμπερασματικά με την υπόλοιπη παράγραφο που συντάξαμε

 Β’ τρόπος:

Ä Στη θεματική περίοδο της περίληψης δίνουμε το θεματικό κέντρο που εντοπίσαμε στο πρώτο βήμα με κατευθείαν εισαγωγή των πληροφοριών π.χ. Το πρόβλημα της αστυφιλίας είναι έντονο…

Ä Για την ανάπτυξη της παραγράφου, συνδέουμε τις κύριες ιδέες τις οποίες έχουμε διαμορφώσει σε πλαγιότιτλους κάνοντας χρήση των κατάλληλων διαρθρωτικών λέξεων.

Ä Η κατακλείδα συνδέεται συμπερασματικά με την υπόλοιπη παράγραφο που συντάξαμε.

Στην περίληψη προσέχουμε…

                                                                               ΝΑΙ

~ Μία και μόνο παράγραφο

~ Έκταση: το 1/3 του κειμένου ή όσο το καθορισμένο όριο λέξεων

~ Γ’ ενικό πρόσωπο

~ Πληρότητα στο περιεχόμενο: θεματικό κέντρο + βασικές ιδέες

~ Συνοχή: ορθή δόμηση του παραγόμενου κειμένου + ομαλή μετάβαση από τη μια ιδέα στην επόμενη

~ Σωστή κι επιμελημένη έκφραση (σύνταξη, λεξιλόγιο, στίξη, ορθογραφία)

ΟΧΙ

x Σχόλια, επεξηγήσεις, παραδείγματα που υπάρχουν στο πρωτότυπο κείμενο

x Αυτούσιες λέξεις του πρωτότυπου κειμένου (εκτός από τεχνικούς όρους και ειδικό λεξιλόγιο)

x Μεταφορές, παρομοιώσεις (μόνο κυριολεξία: τι θέλει να πει ο συντάκτης)

x Προσωπικά σχόλια π.χ. Ο συγγραφέας ορθά.., Ο συντάκτης δυστυχώς…

x Αλλαγή στη σειρά των παραγράφων (εκτός αν απαιτείται για να αποφύγουμε επαναλήψεις του συγγραφέα π.χ. αναλύει την ίδια ιδέα στην τρίτη, τέταρτη και όγδοη παράγραφο)

x Υπερβολική αφαίρεση/υπεργενικεύσεις/υπεραπλουστεύσεις

x Επαναλήψεις λέξεων-φράσεων

x Συντομογραφίες, αρκτικόλεξα, απαρίθμηση [ α), β), γ)…]

x Πολλές διαρθρωτικές λέξεις που δηλώνουν χρονική σειρά

x Περιφραστικά σχήματα (τρέπουμε σε μονολεκτικά κυρίως χάριν συντομίας π.χ. δε δέχεται = απορρίπτει)

Για άσκηση στο σπίτι σας είχα ζητήσει να πυκνώσετε το κείμενο του Γ. Γραμματικάκη στη σ. 146 του σχολικού βιβλίου (Ναι, μέχρι το τέλος των σελίδων έφτασα για να βρω κείμενο άνω των δύο παραγράφων κατάλληλο για περίληψη- άκαιρο, προφανώς, αλλά κάπου πρέπει να ξεσπάσει και το παράπονό της η καθηγήτρια για την ακαταλληλότητα των εγχειριδίων... Από την άλλη, να λέμε κι ευχαριστώ που εσείς τουλάχιστον έχετε τα βιβλία της Γλώσσας και δε θα κουράζονται τα ματάκια σας στην οθόνη του υπολογιστή ελέω Dιαβάσματος Versus Dεν τυπώσαμε τίποτις. Ως κατανοητόν, μόνο για τις αναρτήσεις του παρόντος ιστολογίου, χαλαλίζω την όρασή σας...) Εντούτοις, επανερχόμενη στην άσκηση, ιδού μία ενδεικτική λύση της (και ιδού γιατί οι πλείστοι υμών δεν αξιωθήκατε το 25άρι που λέγαμε χιχιχιχιχι). Σημειωτέον ότι ακολουθούν τα βήματα 1 και 2 (Θεματικό κέντρο + πλαγιότιτλοι) εν είδει διαγράμματος αλλά λείπει το τελικό προϊόν... Όσο και να θέλω να βοηθήσω, η μασημένη τροφή δεν ανήκει στις συνήθειες και τις προτιμήσεις μου -εξάλλου, άμα δε μπείτε στον κόπο να συνδέσετε καταπώς τους πρέπει τους πλαγιότιτλους, πώς θα αποδειχθεί η αξία των διαρθωτικών λέξεων στον λόγο μας/σας ε;;;;

Γ.Γραμματικάκη, Το μέλλον θα είναι άλλο
Θεματικό κέντρο: Το μέλλον είναι απρόβλεπτο
~ Αδυναμία πρόβλεψης του μέλλοντος και στη μακροκλίμακα της ιστορίας και στη μικροκλίμακα της καθημερινότητας. Ενδεικτικά παραδείγματα
~ Ο άνθρωπος είναι σταθερός παρονομαστής μέσα στις αλλαγές αλλά εξωτερικοί παράγοντες μπορεί να επηρεάσουν και τον ίδιο και την κοινωνία.
~ Το άτομο μπορεί να δημιουργήσει εκ νέου πολιτισμό.
--> αισιοδοξία μέσα στην αβεβαιότητα του μέλλοντος

Υ.Γ. 1) Καλή συνέχεια στη σύνταξη της περίληψης!

2) Ασκησούλα - δώρο: ξαναδιαβάστε την ανάρτηση και σημειώστε τις διαρθωτικές λέξεις που χρησιμοποίησα (στο κείμενο, καλέ - όχι στις σημειώσεις για τις διαρθωτικές και την περίληψη που έχετε και σε φωτοτυπία). Κατά την προσφιλή μας συνήθεια, αφού τις εντοπίσετε, θα δηλώσετε τη σημασία τους. Ε και στο τέλος, φτιάξτε και περιόδους όπου να τις χρησιμοποιήσετε κιόλας!

Και μην πιστέψετε πως ....

Είπαμε να να είμαστε σύντομοι χάριν της περίληψης αλλά όχι και να μην πούμε τίποτε! (Άσχετο αλλά ο τίτλος της ανάρτησης δεν είναι και πολύ αντιπροσωπευτικός τελικά... καθόλου περιληπτική δεν υπήρξα -πάλι...)