Στην Ανδρομέδα στη Γη: Ματέρα

"Ο Χριστός σταμάτησε στο Έμπολι".

  Την παροιμία αυτή χρησιμοποιούν οι κάτοικοι της Μπαζιλικάτα,  της νότιας ιταλικής  περιφέρειας που βρίσκεται στην καμάρα της ιταλικής μπότας και ήταν γνωστή στην αρχαιότητα ως Λουκανία, για να δηλώσουν την εγκατάλειψη που βιώνουν και πόσο δύσκολες είναι οι συνθήκες ζωής τους. Μέχρι κι ο Χριστός δηλαδή, δεν έφτασε σε αυτούς, σταμάτησε στο μακρινό Έμπολι (όπου σταματούσε το τρένο  τότε,  και ο πολιτισμός).  Και οδήγησε το 1952 τους κατοίκους της Ματέρας, της πρωτεύουσας της ομώνυμης επαρχίας, να σταμάτησαν να είναι τρωγλοδύτες για  πρώτη φορά μετά από 9 χιλιάδες χρόνια. 

    Τα "σάσσι", οι σπηλαιώδεις κατασκευές για κατοικίες, είναι το βασικό χαρακτηριστικό της πόλης. Οι πρώτες σπηλιές σκάφτηκαν ήδη από το 7000 π.χ. και θεωρούνται ως η πρώτη οργανωμένη κατοικία στην ιταλική χερσόνησο. Εκεί οι κάτοικοι της πόλης ζούσαν σε άθλιες συνθήκες, χωρίς νερό, αποχέτευση  και φως, συχνά μαζί με τα ζώα τους, μέσα στην  υγρασία και την βρόμα,  έχοντας το «προνόμιο»  να ζουν ακριβώς στις ίδιες κατοικίες στις οποίες ζούσαν οι πρόγονοι τους κατά την προϊστορία.  Μέχρι το 1952. Γιατί; Το 1935 εκτοπίστηκε από τους φασίστες στην Μπαζιλικάτα ο Κάλο Λέβι. Το 1944 έγραψε τις αναμνήσεις του σε ένα βιβλίο στο οποίο περιέγραφε γλαφυρά την εξαθλιωμένη ζωή των χωρικών στην επαρχία και του έδωσε ως τίτλο της παροιμία που λέγαμε, "Ο Χριστός σταμάτησε στο Έμπολι",  το οποίο έγινε ταινία με τον ίδιο τίτλο το 1979 από τον Φρ. Ρόσι. (Δεν γυρίστηκε στην Ματέρα, αλλά να την δείτε.)

Τα Σάσσι

   Το 1952, λοιπόν,  ένας πολιτικός της εποχής με ισχύ , ο Aλντιντσε ντε Γκάσπαρι, εντυπωσιασμένος από τις περιγραφές του Κάρλο Λέβι επισκέφθηκε τη Ματέρα και εξέδωσε άμεσα μια σειρά από ειδικούς νόμους βάσει των οποίων 15.000 κάτοικοι των Σάσι  θα έπρεπε να μεταφερθούν  σε καινούργιες συνοικίες που δημιουργήθηκαν για την ανακούφιση της περιοχής. Η διαδικασία αυτή ολοκληρώθηκε το 1968 και τότε τα σάσσι πέρασαν στην κυριότητα το ιταλικού κράτους, αν και ακόμα ζούσαν κάποιοι σε αυτά ως το τέλος της δεκαετίας του ’80. Από το 1993, όταν τα σάσσι χαρακτηρίστηκαν Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς  της Ουνέσκο, αυτό που παλιά ήταν σύμβολο της φτώχειας της πόλης  εξελίχθηκε σε πηγή πλουτισμού.  Τα σάσσι αναπαλαιώθηκαν, εξοπλίστηκαν με την τελευταία λέξη της τεχνολογίας και χρησιμοποιούνται, εκτός από κατοικίες, και ως τουριστικά καταλύματα.   

Η νέα πόλη 

   Η σημερινή πόλη έχει περίπου 60000 κατοίκους και έχει αναδειχθεί σε  δημοφιλέστατο εναλλακτικό, χιπστεράδικο  τουριστικό προσδιορισμό.

    Το 2019 η πόλη ορίστηκε ως μιας από τις Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης. 

 Την αναπόφευκτη δηθενιά της ψευτογκλαμουριάς   την οποία συνεπάγονται όλα αυτά και  η οποία γίνεται πιο έντονη αν αναλογιστεί κανείς το τρωγλοδυτικό παρελθόν της πόλης, σατιρίζει -και λίγο φιλοσοφικά- ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου στο τραγούδι του «Ματέρα». Ένας τρωγλοδύτης,  παλιός κάτοικος της πόλης, ξυπνά στο σήμερα και επιδαψιλεύει στην δηθενιά αυτό που της αξίζει…  

Έγινε ευρύτερα γνωστή από το γεγονός ότι εκεί γυρίστηκε η ταινία του Μελ Γκίμπσον  «Τα πάθη του Χριστού».  

Αρκετές ακόμα ταινίες ἐχουν γυριστεί εκεί με προεξάρχουσα «Τα κατά Ματθαίον Πάθη» του Παζολίνι. Το ίδιο και κάποια βιντεοκλίπ όπως το "Spit Out the Bone" (2016) των  Metallica.

Ο  ποταμός Γκράβινα