Απατηλοί κόσμοι (από την πλατωνική αλληγορία του σπηλαίου και τον Ντεκάρτ στο "Matrix") - Tης Κατερίνας Αν., του Βύρωνα και του Ανδρέα από το Ε1 του Μουσικού Σχολείου Ρόδου

   Στα πλαίσια της δημιουργικής εργασίας του Λυκείου η Κατερίνα Αν, ο Βύρωνας και ο Ανδρέας από το Ε1 του Μουσικού Σχολείου Ρόδου επέλεξαν το μάθημα της Φιλοσοφίας.

   Κατά τη διάρκεια της εργασίας τους  (αχμ) περιπλανήθηκαν ελεύθερα στον (αχμ) κόσμο των ιδεών και μελέτησαν την πλατωνική αλληγορία  του σπηλαίου, την θεωρία του Ντεκάρτ περί ονείρου και κακόβουλου δαίμονα, την κινηματογραφική ταινία "Matrix" και πηγές  σχετικές με παρόμοιους προβληματισμούς της σύγχρονης εποχής (με τους οποίους το ιστολόγιο έχει ασχοληθεί λιγάκι κι εδώ με αφορμή την "Ελένη"), με σκοπό,  από την μια μεριά, να φανεί η διαχρονική και συγχρονική ταυτόχρονα διάσταση της Φιλοσοφίας κι, από την άλλη,  να διερευνηθεί ένα βασικό ζήτημα που απασχολεί παλαιόθεν και πανταχόθεν τους ανθρώπους  [Και όχι μόνο τους φιλοσόφους, θυμηθείτε το "όνειρο της πεταλούδας" του Κινέζου διανοητή Τσουανγκ  Τζου, την ταινία "Waking life", την ταινία "Inception",  το γιαπωνέζικο anime "Paprika",  αυτό το ποίημα του Πόε - ουπς! συνήχηση κατά λάθος- , την τηλεοπτική σειρά "Under the dome", τον συγγραφέα Χόρχε Λουίς Μπόρχες (και τον φίλο και συνεργάτη του,  τον Κασάρες)  με χαρακτηριστικό παράδειγμα το διήγημά του "Τα κυκλικά ερείπια ", το βιβλίο και την ταινία "World on a wire", την παραγνωρισμένη ταινία "The Village"και άλλα.] : Μπορούμε να εμπιστευτούμε τις αισθήσεις μας για να φτάσουμε στη γνώση; Και σε ποιον βαθμό είμαστε και οι ίδιοι υπαίτιοι για την αδυναμία μας να φτάσουμε στη γνώση;

    Αξιοποιώντας το  πλατωνικό εκείνο "παίζειν μετά σπουδής",  τα παιδιά αποφάσισαν να δώσουν μια κωμική και μια σοβαρή διάσταση του θέματος, γράφοντας  ένα στοχαστικό δοκίμιο (διότι δεν ήταν τυχαία η -κλεμμένη από τη θεωρία για το στοχαστικό δοκίμιο της Έκφρασης  Έκθεσης Γ Λυκείου - αναφορά στην αρχή περί περιπλάνησης στον κόσμο των ιδεών- η άλλη αναφορά, στον Πλάτωνα, θεωρώ ότι είναι προφανής... ) κι εμπλέκοντας τον Πλάτωνα σε μια... rap battle!  (Και το σχήμα χιαστί τυχαία βγήκε...)

Ας δούμε, λοιπόν, τις εργασίες τους...

 Η σκέψη μέσα στην ίδια τη σκέψη 

    Βγήκα έξω με την ελπίδα πως θα μπορέσω να σκεφτώ. Στην αίθουσα επικρατούσε θύελλα από γέλια, φωνές και με άλλα άτομα γύρω μου νιώθω ότι ακούω ακόμα και τις σκέψεις που επικρατούν στο μυαλό τους.  Έτσι, να 'μαι εδώ μπροστά από το κυλικείο με τον ήχο της βροχής να συνοδεύει τη σκέψη μου και μια γάτα να προσπαθεί να τραβήξει την προσευχή μου για λίγη αγάπη. (Μπορείτε να γελάσετε σε αυτό το σημείο. )

    Ξέρεις, ποτέ δεν μπορούσα να ακολουθήσω οδηγίες για το πως να κάνω κάτι. Νιώθω ότι το μυαλό μου κάθε φορά εγκλωβίζεται σε ένα κουτί και οι οδηγίες αυτές χτυπάνε τα τοιχώματά του, υπενθυμίζοντάς μου πως δεν έχω ελευθερία κινήσεων και σκέψης. Αποφάσισα, λοιπόν, να σπάσω τα τοιχώματα για να απελευθερώσω για λίγο τις σκέψεις μου, μιας και η ευκαιρία της δημιουργικής εργασίας μου χτυπάει την πόρτα. Ας μπω, όμως, στο κυρίως θέμα, γιατί όσο και να προσπαθώ να πείσω τον εαυτό μου ότι έχω απεριόριστη ελευθερία, πρέπει ωστόσο να ακολουθήσω κάποιες οδηγίες...

      Μετά από μια μικρή παύση για διάλειμμα επιστρέφω στο εσωτερικό του μυαλού μου... Χτύπησε το κουδούνι και επικράτησε ξανά βαβούρα από τις φωνές των μαθητών και δεν μπορούσα να συγκεντρωθώ. Είναι μια απ' τις στιγμές που νιώθω ότι θέλω να βρεθώ σε μια παραλία, κάτω από μια ομπρέλα, κοιτώντας τη θάλασσα να ρουφάει το νερό της βροχής και παραδίδοντας το μυαλό μου στον κόσμο της σκέψης... και της φλυαρίας, όπως συνηθίζω να κάνω.

   Λοιπόν... Ομολογώ ότι το θέμα της εργασίας ήταν πολύ ενδιαφέρον, αλλά απαιτεί πολύ χρόνο για να μπορέσεις να βγάλεις ένα σωστό αποτέλεσμα. Έτσι, επέλεξα να λειτουργήσω με τον δικό μου τρόπο και να γράψω ό,τι μου 'ρχεται στο μυαλό.

    Ξεκινάμε, λοιπόν, από τον 4ο αιώνα π.Χ., κάνουμε στάση στον 17ο αιώνα μ.Χ και καταλήγουμε στο σήμερα/ Πλάτωνας, Ντεκάρτ, "Matrix". Ο Πλάτωνας αναπτύσσει την ιδέα του για την εξαπάτησή μας από τις αισθήσεις στο έργο του "Πολιτεία". Πολύ ενδιαφέρον και πρωτοποριακό για την εποχή στην οποία ζούσε. Δυο κόσμοι, το ανθρώπινο είδος και η δυνατότητα της λογικής, συγκρούονται μεταξύ τους. Στην αλληγορία του σπηλαίου ο Πλάτωνας προσπαθεί να αποδείξει ότι δεν πρέπει να βασιζόμαστε στις αισθήσεις για να αντιληφθούμε την πραγματική αλήθεια. Εκείνες μας εξαπατούν και μας κρατάνε δεσμώτες στο σκοτάδι, ενώ το φως και η αλήθεια βρίσκονται έξω από την σπηλιά την οποία ζούμε. Μερικοί αναπαύονται στο σκοτάδι της αμάθειας... Άλλοι όμως, αναζητούν την αλήθεια χωρίς να τα παρατούν, ακόμα κι αν δεν τους υποστηρίζει κανένας. Ίσως τελικά, οι άνθρωποι, θέλοντας να παραμείνουν βολεμένοι, προτιμούν να ζουν στο σκοτάδι. Ο δρόμος της αλήθειας και της απελευθέρωσης από τα δεσμά είναι γεμάτος εμπόδια και απαιτεί θυσίες, όπως αποδεικνύει και το "Matrix".

    Συνεχίζω με τον Ντεκάρτ. Εκείνος -όπως και ο Πλάτωνας, και το "Matrix"- χωρίζουν τον κόσμο σε δυο μέρη. Στο αντιληπτό από τις αισθήσεις και στον αληθινό (ή πνευματικό, σύμφωνα με τη θεωρία του Δυϊσμού), τον οποίο δεν μπορούμε να αντιληφθούμε όσο είμαστε δεσμώτες των αισθήσεων και του "μοχθηρού  δαίμονα ". Αυτή ήταν η πινελιά που πρόσθεσε στη θεωρία του ο Ντεκάρτ. Ο "μοχθηρός δαίμονας". Εκείνος  που μας εξουσιάζει και μας κρατάει φυλακισμένους στον κόσμο των αισθήσεων, όπως συμβαίνει και στο "Matrix"  από τις μηχανές.

  Και φτάνουμε, λοιπόν, στο "Matrix"... Ένας συνδυασμός της θεωρίας τους Πλάτωνας και εκείνης του Ντεκάρτ. Μια εικονική πραγματικότητα όπου η ρουτίνα κυριαρχεί και οι αισθήσεις παίζουν πρωταρχικό ρόλο στη ζωή για να κατανοήσουμε τι συμβαίνει γύρω μας. Σαν τον κόσμο στον οποίο ζούμε.

   Φαντάσου, λοιπόν, τώρα να έρχεται ένας Μορφέας και μια Αγία Τριάδα (Morpheus  και Trinity) και να ανατρέπουν όλη σου τη ζωή, λέγοντάς σου ότι ο κόσμος στον οποίο ζεις είναι ένα ψέμα και σε ελέγχουν οι υπολογιστές. Το λογικό είναι στην αρχή να μην το πιστέψεις, ακόμα κι αν το έχεις δει με τα μάτια σου. Ο Neo είναι εσύ. Τρελαίνεσαι στην αρχή με αυτή την ιδέα και δεν θες να τη δεχτείς, αλλά μετά αποφασίζεις να πολεμήσεις για να σώσεις την ανθρωπότητα από το ψέμα και την αδικία. Ο Morpheus, η Trinity και όλη η ομάδα που πολεμάει γι' αυτόν τον σκοπό έχουν θυσιάσει τη ζωή τους για να το καταφέρουν. Όπως είπα και πριν, ο δρόμος της αλήθειας είναι οδυνηρός. Απαιτεί θυσίες. Μερικοί μάλιστα τα παρατάνε στην πορεία επιστρέφοντας στην άνετη ζωή τους , όπως ο Cypher, που κουρασμένος απ' την συνεχή αυτοθυσία πρόδωσε τους συντρόφους του με αντάλλαγμα μια ζωή γεμάτη απολαύσεις, αλλά για μια φορά ακόμη βουτηγμένος στο σκοτάδι.

   Υπάρχουν όμως, άτομα που έχουν τη δύναμη και το ψυχικό σθένος να προχωρήσουν, όσο δύσκολες κι αν είναι οι καταστάσεις. Ποτέ δεν ξέρεις αν θα τα καταφέρεις, αλλά σίγουρα προσθέτεις το δικό σου κομμάτι στο παζλ.  Ή ίσως να είσαι το ίδιο το κομμάτι! Εκεί πού θέλω να καταλήξω με αυτήν τη σκέψη είναι ότι ο κάθε άνθρωπος  έχει αξία και μπορεί να προσφέρει πολλά. Αρκεί να ανακαλύψει τον εαυτό του. Ίσως αυτός  να είναι ο σκοπός της ζωής... Να ανακαλύπτεις τον εαυτό σου... Για να έχει νόημα το γεγονός ότι έζησες...

    Ας διακόψω αυτήν τη σκέψη για να επιστρέψω στο κομμάτι των αισθήσεων.

      Ρώτησα διάφορα άτομα: "Ποια απώλεια στο σώμα σου θα ήταν αυτή που θα μπορούσε να σε κάνει να τα παρατήσεις και δεν θα μπορούσες να ζήσεις;" Οι περισσότεροι απάντησαν "να χάσω την όρασή μου", άλλοι "την ακοή μου",  άλλοι "τα χέρια μου", άλλοι "την όσφρηση", "την γεύση". Αισθήσεις, λοιπόν... Αισθήσεις.

   Όσο λοιπόν, προσπαθούμε να αποδείξουμε ότι οι αισθήσεις μας μάς εξαπατούν, άλλο τόσο είναι απαραίτητες για την ζωή μας σε αυτόν τον κόσμο.

   Θα μου ήταν αδιανόητο να μην μπορώ να αφουγκραστώ την βροχή, τα κύματα που ανταμώνουν την στεριά, τον αέρα που διαπερνά τις φυλλωσιές των δέντρων ή ακόμα ένα "σ' αγαπώ" από ένα κοντινό μου πρόσωπο. Δεν θα μπορούσα να αντέξω την ιδέα ότι δεν θα είχα την ικανότητα να δω το θαύμα της φύσης να απλώνεται μπροστά μου, τον κόσμο γύρω μου, ούτε την ιδέα ότι δεν θα είχα την δυνατότητα να γευτώ, να μυρίσω, να νιώσω  κάποιον να με αγκαλιάζει, να με φιλάει, να με ακουμπάει. Υπάρχουν εκατομμύρια λόγοι που δεν θα τα άντεχα όλα αυτά!

    Οι αισθήσεις μπορείτε να μας εμποδίζουν να δούμε την πραγματική αλήθεια. Αλλά τι γίνεται με την αλήθεια γύρω μας; Ο κόσμος στον οποίο ζούμε μπορεί να μην είναι ιδανικός, αλλά εμείς φταίμε που δεν είναι. Ίσως αναζητούμε κάτι άλλο εκτός από αυτό που έχουμε, γιατί δεν είμαστε ικανοποιημένοι με αυτό που έχουμε δημιουργήσει. Πραγματικά, δεν μπορώ να καταλήξω σε ένα συμπέρασμα... Για το λόγο ότι δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για τίποτα.  Ίσως - και θα ακουστεί λίγο μακάβριο- την αλήθεια να την βρούμε μετά θάνατον... Αυτό δεν σημαίνει ότι παρατάμε την προσπάθεια και περιμένουμε  πότε θα πεθάνουμε. Συνεχίζω να πιστεύω ότι όλοι έχουμε ένα σκοπό σε αυτόν τον πλανήτη. Ας αφεθούμε, λοιπόν, στο ταξίδι για την αναζήτηση και την ανακάλυψη του εαυτού μας, για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε το κόσμο γύρω μάς έτσι όπως πραγματικά είναι.

 Φιλοσοφικό ραπ

Πλάτωνας, και στο μυαλό μου η Πυθία

Πίνουμε τσιγάρα κι αράζουμε σε μαντεία

Έχε το νου στου, στα έσκασε  η Φιλοσοφία

Κάντε πίσω, οι θεωρίες μου, φίλε, είναι μαγεία

Όλες οι αισθήσεις είναι ψεύτικες, σου λέω

Τι να κάνω, Αθηνά μου, που φουμάρω κι υποφέρω

Δυο κόσμοι υπάρχουνε, εγώ το είπα αυτό

Κι έπειτα υπέστην σκληρό ξυλοδαρμό

Άραζα Αθήνα και μου ήρθε αναλαμπή

Και σπάραξα στο κλάμα σα μικρό παιδί

Λεω "Φιλαράκια μου, βρήκα την αλήθεια"

Και δυο χιλιετίες μετά το κάνανε ταινία

             
Με αντιγράφουν όλοι μα το στυλ μου είναι αμίμητο

Βρώμικος πολύ με μουσική στο αυτοκίνητο

Σκέψεις και ιδέες λες και βγήκα από τη Ναρνια

Κι έχε το νου σου, αγόρι μου, εγώ δεν πίνω τάλιρα

Όποτε θες έλα βρες με να για να τα πούμε

Φερνω χαρτάκια φέρε γρασίδι για να  πούμε

Μόνο μην αναφέρεις το όνομα του Ντεκάρτ

Όσο θα τρώμε πίτσες από την Pizza Fun

Έχουνε κλέψει τις ιδέες μου πολλές φορές

Οι περισσότεροι φιλόσοφοι μου κάνανε λαδιές

Μα εγώ μένω αήττητος εδώ και προχωράω

Και τώρα φεύγω, πάνω να γράψω και να φάω.

Αυτά από τα παιδιά.
Εν τω μεταξύ στο... υπερπέραν:

  
Υ.Γ.