Το ιστολόγιο είθισται να ασχολείται με ένα θέμα, όταν σχετίζεται με κάτι που κάνουμε στην τάξη την δεδομένη χρονική στιγμή. Όμως αφού αφιέρωσα ανάρτηση στα άλλα δυο μέλη της "Αγίας Τριάδας" της ελληνικής πεζογραφίας, τον Παπαδιαμάντη και τον Θεοτόκη (ο Καζαντζάκης είναι άλλη ιστορία, οι Χατζής και Ιωάννου ακόμα δεν έχουν κλείσει τους λογαριασμούς τους με την Ιστορία, η Γαλανάκη και η Ζατέλλη είναι ακόμα ενεργές), σκέφτηκα ότι θα ήταν άδικο να μην έχει την δίκη του ανάρτηση το τρίτο μέλος, ο αγαπημένος μου Γεώργιος Βιζυηνός με τον οποίο δεν έτυχε να ασχοληθώ ποτέ στην τάξη.
Γεννήθηκε το 1849 στην Βιζύη της Ανατολική Θράκης, μέλος μιας βασανισμένης οικογένειας που χτυπήθηκε αλύπητα από τον θάνατο και την τρέλα. Ο πατέρας του πέθανε πολύ νωρίς και το γεγονός αυτό επηρέασε τον μικρό Γεώργιο βαθύτατα. Σε όλη την υπόλοιπη ζωή του θα προσπαθούσε να γεμίσει το κενό αναζητώντας προστάτες. Ακόμα κι όταν κλείστηκε στο φρενοκομείο αναζήτησε την αίσθηση της ασφάλειας, τον προστάτη που του έλειπε, στο πρόσωπο του διευθυντή του νοσοκομείου.
Σε ηλικία δέκα χρονών έφυγε από την Βιζύη και πήγε στην Κωνσταντινούπολη για να μάθει ραπτική. Η πίκρα της ξενητιάς και η απομάκρυνση από την αγκαλιά της μητέρας του, την οποία υπεραγαπούσε παρά το γεγονός ότι αισθανόταν πληγωμένος από ένα συμβάν της παιδικής του ηλικίας (όπως ο ίδιος αφηγείται αργότερα στο διήγημα του "Το αμάρτημα της μητρός μου", όταν συνόδευε την μητέρα του και την ετοιμοθάνατη αδερφή του στην παραμονή τους στην εκκλησία, άκουσε την μάνα του να προσεύχεται στο Θεό και να του ζητά από τα δυο παιδιά που έφερε να της αφήσει το κορίτσι) σημάδεψε βαθιά τον ευαίσθητο μέλλοντα συγγραφέα. Πάντα τον έκαιγε ο καημός της επιστροφής, όχι όμως ως "Γιωργάκης", αλλά ως Γεώργιος, κάτι που θα σήμαινε ότι θα μπορούσε να αναλάβει τις ανάγκες της οικογένειας του και θα έχει μια θέση στην κοινωνία.
Αυτό το αίσθημα μειονεξίας που ένοιωθε ήταν κομβικής σημασίας για τη ζωή του. Στην Κωνσταντινούπολη αρχίζει να μορφώνεται, τίθεται προστατευόμενος ενός πλούσιου εμπόρου στην αρχή κι έπειτα του μητροπολίτη Σοφρωνίου. Περνά ένα διάστημα στην Κύπρο φορώντας ράσα, προαλειφόμενος για μοναχός. Μπλέκει όμως σε ένα ερωτικό σκάνδαλο με την 14χρονη Ελένη Φυσεντζίδου και τον στέλνουν στην Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Εκεί, ο καθηγητής του Ηλίας Τανταλίδης, ποιητής και ο ίδιος, αντιλαμβάνεται της ικανότητές του και τον συστήνει σε έναν πλούσιο, τον Γεώργιο Ζαρίφη, ο οποίος αναλαμβάνει τα έξοδα των σπουδών του Ψυχολογίας και Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Γκαίτιγκεν.
Μετά το πέρας των σπουδών του, ο παλαί μικρός "Γιωργάκης" από τη Βιζύη κατευθύνεται στην Αθήνα, η οποία ως πρωτεύουσα του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους τείνει να αντικαταστήσει την Κωνσταντινούπολη ως κέντρο του ελληνισμού, πλέον ως Γεώργιος Βιζυηνός, επιδιώκοντας να κερδίσει την αναγνώριση και την αποδοχή που επιθυμεί. Αναγορεύεται παμψηφεί διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αθηνών, δεν θα διδάξει όμως ποτέ, εξαίτίας αντιδράσεων στους κόλπους του Πανεπιστημίου, εκπορευομένων από κύκλους ανθυποψηφίων του. Παράλληλα, η επιστροφή του στη Βιζύη με σκοπό να εκμεταλλευθεί ένα παλιό ορυχείο και να ξεφύγει από τον φόβο της φτώχειας που τον κατέτρυχε σημαδεύτηκε από παταγώδη αποτυχία. Τα γεγονότα αυτά κλόνισαν την ευαίσθητη κράση του Βιζυηνού. Η ψυχική του ασθένεια εκδηλώθηκε το 1892, όταν πέφτει σε παραληρηματικό πάθος για την 12χρονη κόρη της σπιτονοικοκυράς του, την Μπετίνα Φραβασίλη (υποκατάστατο άραγε του ανεκπλήρωτου, εφηβικού του έρωτα για την Ελένη Φυσεντζίδου;) την οποία ζητάει σε γάμο. Εγκλείστηκε στο Ψυχιατρείο Αθηνών, στο Δαφνί, όπου πέθανε από την εξέλιξη της αρρώστιας του το 1896. (Δυο μέρες μετά πέθανε νεότατη και η Μπετίνα...)
Τελικά, ο δρόμος για την αθανασία ήταν για το ποιητή η λογοτεχνία. Από μικρή ηλικία έγραφε στίχους, απήγγειλε μάλιστα μέσα από το μοναστικό του κελί τους ερωτικούς στίχους που έγραψε για τον έρωτα του με την Ελένη Φυσεντζίδου. Διακρίθηκε κατ' επανάληψιν στους λογοτεχνικούς διαγωνισμούς της δεκαετίας του 1870 και ως ποιητής θεωρείται πρόδρομος της "Γενιάς του 1880".
Παράλληλα, έγραφε πολύ γνωστά παιδικά ποιήματα και κάποιες ιστορίες για παιδιά. Ωστόσο, οι φιλολογικοί κύκλοι στην Αθήνα τον αγνοούσαν ή τον αντιπαθούσαν εξαιτίας του στομφώδους τρόπου με τον οποίο απήγγειλε και της άγαρμπης μες την απόγνωση του προσπάθειάς του να κερδίσει την προσοχή τους. Αναφέρεται μάλιστα ότι σε περιοδικά της εποχής είχαν δημοσιευτεί γελοιογραφίες που τον σατίριζαν. Από τη δεκαετία του 1960 κι έπειτα αρκετά ποιήματα του μελοποιήθηκαν (κυρίως από τον Γιάννη Σπανό και τον Νίκο Ξυδάκη)
Τελικά ο Βιζυηνός κατόρθωσε να κερδίσει την αποδοχή και την αναγνώριση για τις οποίες τόσο διψούσε, έστω και μετά θάνατον. Αρκούσαν τα 8 διηγήματα που δημοσιεύτηκαν τα εφτά το 1885 (Το αμάρτημα της μητρός μου, Ποιος ήτο ο φονεύς του αδερφού μου, , Μεταξύ Πειραιά και Νεαπόλεως, Οι συνέπειαι της παλιάς ιστορίας, Ανάσταση, Γιατί η μηλιά δεν έγινε Μηλέα, Το μόνο της ζωής του ταξείδιον) και το άλλο (Μοσκώβ- Σελήμ) το 1892, μετά τον έγκλεισμό του στο ψυχιατρείο.
Γεννήθηκε το 1849 στην Βιζύη της Ανατολική Θράκης, μέλος μιας βασανισμένης οικογένειας που χτυπήθηκε αλύπητα από τον θάνατο και την τρέλα. Ο πατέρας του πέθανε πολύ νωρίς και το γεγονός αυτό επηρέασε τον μικρό Γεώργιο βαθύτατα. Σε όλη την υπόλοιπη ζωή του θα προσπαθούσε να γεμίσει το κενό αναζητώντας προστάτες. Ακόμα κι όταν κλείστηκε στο φρενοκομείο αναζήτησε την αίσθηση της ασφάλειας, τον προστάτη που του έλειπε, στο πρόσωπο του διευθυντή του νοσοκομείου.
Σε ηλικία δέκα χρονών έφυγε από την Βιζύη και πήγε στην Κωνσταντινούπολη για να μάθει ραπτική. Η πίκρα της ξενητιάς και η απομάκρυνση από την αγκαλιά της μητέρας του, την οποία υπεραγαπούσε παρά το γεγονός ότι αισθανόταν πληγωμένος από ένα συμβάν της παιδικής του ηλικίας (όπως ο ίδιος αφηγείται αργότερα στο διήγημα του "Το αμάρτημα της μητρός μου", όταν συνόδευε την μητέρα του και την ετοιμοθάνατη αδερφή του στην παραμονή τους στην εκκλησία, άκουσε την μάνα του να προσεύχεται στο Θεό και να του ζητά από τα δυο παιδιά που έφερε να της αφήσει το κορίτσι) σημάδεψε βαθιά τον ευαίσθητο μέλλοντα συγγραφέα. Πάντα τον έκαιγε ο καημός της επιστροφής, όχι όμως ως "Γιωργάκης", αλλά ως Γεώργιος, κάτι που θα σήμαινε ότι θα μπορούσε να αναλάβει τις ανάγκες της οικογένειας του και θα έχει μια θέση στην κοινωνία.
Αυτό το αίσθημα μειονεξίας που ένοιωθε ήταν κομβικής σημασίας για τη ζωή του. Στην Κωνσταντινούπολη αρχίζει να μορφώνεται, τίθεται προστατευόμενος ενός πλούσιου εμπόρου στην αρχή κι έπειτα του μητροπολίτη Σοφρωνίου. Περνά ένα διάστημα στην Κύπρο φορώντας ράσα, προαλειφόμενος για μοναχός. Μπλέκει όμως σε ένα ερωτικό σκάνδαλο με την 14χρονη Ελένη Φυσεντζίδου και τον στέλνουν στην Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Εκεί, ο καθηγητής του Ηλίας Τανταλίδης, ποιητής και ο ίδιος, αντιλαμβάνεται της ικανότητές του και τον συστήνει σε έναν πλούσιο, τον Γεώργιο Ζαρίφη, ο οποίος αναλαμβάνει τα έξοδα των σπουδών του Ψυχολογίας και Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Γκαίτιγκεν.
Μετά το πέρας των σπουδών του, ο παλαί μικρός "Γιωργάκης" από τη Βιζύη κατευθύνεται στην Αθήνα, η οποία ως πρωτεύουσα του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους τείνει να αντικαταστήσει την Κωνσταντινούπολη ως κέντρο του ελληνισμού, πλέον ως Γεώργιος Βιζυηνός, επιδιώκοντας να κερδίσει την αναγνώριση και την αποδοχή που επιθυμεί. Αναγορεύεται παμψηφεί διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αθηνών, δεν θα διδάξει όμως ποτέ, εξαίτίας αντιδράσεων στους κόλπους του Πανεπιστημίου, εκπορευομένων από κύκλους ανθυποψηφίων του. Παράλληλα, η επιστροφή του στη Βιζύη με σκοπό να εκμεταλλευθεί ένα παλιό ορυχείο και να ξεφύγει από τον φόβο της φτώχειας που τον κατέτρυχε σημαδεύτηκε από παταγώδη αποτυχία. Τα γεγονότα αυτά κλόνισαν την ευαίσθητη κράση του Βιζυηνού. Η ψυχική του ασθένεια εκδηλώθηκε το 1892, όταν πέφτει σε παραληρηματικό πάθος για την 12χρονη κόρη της σπιτονοικοκυράς του, την Μπετίνα Φραβασίλη (υποκατάστατο άραγε του ανεκπλήρωτου, εφηβικού του έρωτα για την Ελένη Φυσεντζίδου;) την οποία ζητάει σε γάμο. Εγκλείστηκε στο Ψυχιατρείο Αθηνών, στο Δαφνί, όπου πέθανε από την εξέλιξη της αρρώστιας του το 1896. (Δυο μέρες μετά πέθανε νεότατη και η Μπετίνα...)
Τελικά, ο δρόμος για την αθανασία ήταν για το ποιητή η λογοτεχνία. Από μικρή ηλικία έγραφε στίχους, απήγγειλε μάλιστα μέσα από το μοναστικό του κελί τους ερωτικούς στίχους που έγραψε για τον έρωτα του με την Ελένη Φυσεντζίδου. Διακρίθηκε κατ' επανάληψιν στους λογοτεχνικούς διαγωνισμούς της δεκαετίας του 1870 και ως ποιητής θεωρείται πρόδρομος της "Γενιάς του 1880".
Παράλληλα, έγραφε πολύ γνωστά παιδικά ποιήματα και κάποιες ιστορίες για παιδιά. Ωστόσο, οι φιλολογικοί κύκλοι στην Αθήνα τον αγνοούσαν ή τον αντιπαθούσαν εξαιτίας του στομφώδους τρόπου με τον οποίο απήγγειλε και της άγαρμπης μες την απόγνωση του προσπάθειάς του να κερδίσει την προσοχή τους. Αναφέρεται μάλιστα ότι σε περιοδικά της εποχής είχαν δημοσιευτεί γελοιογραφίες που τον σατίριζαν. Από τη δεκαετία του 1960 κι έπειτα αρκετά ποιήματα του μελοποιήθηκαν (κυρίως από τον Γιάννη Σπανό και τον Νίκο Ξυδάκη)Τελικά ο Βιζυηνός κατόρθωσε να κερδίσει την αποδοχή και την αναγνώριση για τις οποίες τόσο διψούσε, έστω και μετά θάνατον. Αρκούσαν τα 8 διηγήματα που δημοσιεύτηκαν τα εφτά το 1885 (Το αμάρτημα της μητρός μου, Ποιος ήτο ο φονεύς του αδερφού μου, , Μεταξύ Πειραιά και Νεαπόλεως, Οι συνέπειαι της παλιάς ιστορίας, Ανάσταση, Γιατί η μηλιά δεν έγινε Μηλέα, Το μόνο της ζωής του ταξείδιον) και το άλλο (Μοσκώβ- Σελήμ) το 1892, μετά τον έγκλεισμό του στο ψυχιατρείο.
Αποφάσισε να ασχολήθεί με το διήγημα ανταποκρινόμενος στο διαγωνισμό της "Εστίας" το 1885.
Τα χαρακτηριστικά των διηγημάτων του είναι τα ακόλουθα:
Τα χαρακτηριστικά των διηγημάτων του είναι τα ακόλουθα:
- Τα διηγήματα του είναι γεμάτα ανθρωπιά και το κλίμα ειρωνείας και η περιπαιχτική διάθεση που τα συνοδεύει την ενισχύει περισσότερο. Γιατί ειρωνεία αυτή δεν είναι σαρκαστική (ακόμα κι αν φαίνεται τέτοια), αλλά τραγική.
- Τα θέματα του τα αντλεί από παιδικές αναμνήσεις, από την οικογένεια του και από το περιβάλλον του. Θεωρείται ο πρώτος πεζογράφος που ψυχαναλύεται δια της γραφής.
- Σκοπός του όμως δεν είναι να αυτοβιογραφηθεί. Χρησιμοποιεί το συγκεκριμένο υλικό γιατί θεωρεί ότι πρόκειτα για γεγονότα που παρουσιάζουν εναργώς την ζωή, τον πόνο και τη μοίρα των αθρώπων.
- Έντονος και πετυχημένος είναι ο συγκερασμός λαογραφικών και ψυχογραφικών στοιχείων. Έτσι, η γραφή του ξεπερνάει την ηθογραφία και φτάνει στην ψυχολογική ανάλυση. Ο Βιζυηνός ήταν εκείνος που εισήγαγε το στοιχείο της ψυχογραφίας στην ελληνική πεζογραφία.
- Η δομή και η εξέλιξη των διηγημάτων είναι τυπική ως προς την πλοκή. Συμβαίνει ένα αρχικό γεγονός και αυτό οδηγεί έπειτα σε μια σειρά δραμάτων.
- Ο Βιζυηνός χειρίζεται αριστουργηματικά την διάταξη της ύλης, τον τόπο και το χρόνο. Τα διηγήματα του έχουν και μυθιστορηματικά στοιχεία. Δεν αφορούν μόνο ένα συγκεκριμένο γεγονός, αλλά σχετίζονται με μια δέσμη γεγονότων τα οποία εξελίσσονται όπως στο μυθιστόρημα. Το τέλος όμως είναι τέλειο, δηλαδή δεν αφήνει περιθώρια για συνέχεια, όπως συμβαίνει στα διηγήματα.
- Τα διηγήματά του χαρακτηρίζονται από άψογη αφηγηματική τεχνική. Αφηγείται πάντα σε πρώτο πρόσωπο και οι υποθέσεις των διηγημάτων του προέρχονται από τις προσωπικές του εμπειρίες. Επιλέγει χαμηλούς τόνους στην αφήγηση.
- Κέντρο των αφηγήσεων του είναι ο άνθρωπος. Η φύση παίζει δευτερεύοντα ρόλο. Λειτουργεί περισσότερο σαν σκηνικό.
- Η δομή των διηγημάτων είναι κινηματογραφική/θεατρική. Υπάρχουν συνεχείς εναλλαγές από εξωτερική δράση γεγονότων και από εσωτερική δράση σκέψεων και συναισθημάτων του αφηγητή ή των ηρώων γι’ αυτά. Όλα αυτά συνοδεύονται από στιβαρές περιγραφές που περιέχουν πλήθος σκηνοθετικών οδηγιών για τις κινήσεις των προσώπων ή των αισθημάτων.
- Οι ήρωες του Βιζυηνού διακρίνονται για την απατηλή συνείδηση της πραγματικότητας της οποίας είναι φορείς. Αυτή η πλάνη είναι που τους καθορίζει τελικά. Τυπικό χαρακτηριστικό τους είναι η ψυχολογική διάψευση. Αλλιώς υπολογίζουν τα πράγματα και αλλιώς τους έρχονται(ο παππούς στο "Ταξείδιον" δεν καταφέρνει ποτέ να ταξιδέψει, ο "Μοσκώβ-Σελήμ" δεν κατορθώνει να κερδίσει την εύνοια του πατέρα του ούτε την στρατιωτική τιμή που του αναλογεί, ο αφηγητής στο "Ταξείδιον" δεν γνωρίζει ποτέ την βασιλοπούλα, ο Πασχάλης στις "Συνέπειες" δεν κερδίζει ποτέ την αγαπημένη του, ο αφηγητής στο "Μεταξύ" δεν παντρεύεται την πλούσια, έφηβη που ερωτεύεται, η Δεσποινιώ και στο "Φονέα" και στο "Αμάρτημα" - δεν θα πω τίποτα μη λειτουργήσει ως spoiler). Όσα δράματα τους συμβαίνουν οφείλονται στη αμβλεία τους όραση, διαπράττουν αμάρτημα εν αγνοία τους όπως ακριβώς οι ήρωες της αρχαίας τραγωδίας.
- Συχνά οι άντρες χαρακτήρες έχουν δυσκολία να εκφράσουν ή να αποδεχθούν το φύλο τους εξαιτίας συνθηκών η γεγονότων. Πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν ο ο παππούς στο "Ταξείδιο" (μεγάλωσε ως κοριτσάκι για να μην τον πάρουν οι Τούρκοι σε κάποιο παιδομάζωμα και τον κάνουν γενίτσαρο), ο Μοσκώβ στο ομώνυμο διήγημα (η μητέρα του τον έντυνε σαν κοριτσάκι).
- Ο Βιζυηνός ήταν υπέρμαχος της δημοτικής και στη ‘Μηλιά’ αναφέρει πως συνέβη αυτό. Ωστόσο, στα διηγήματα του χρησιμοποιούσε ένα ιδιαίτερο- κι εξαιρετικά γοητευτικό για τον μυημένο- γλωσσικό υβρίδιο: Καθαρεύουσα στην αφήγηση και στην περιγραφή, δημοτική στους διαλόγους. Χαρακτηριστική είναι η χρήση παιδικού ιδιώματος την γλώσσας, όταν το πρόσωπο που μιλάει είναι παιδί. Γενικά, υπάρχει αντιστοιχία ανάμεσα στο πρόσωπο και τη γλώσσα που χρησιμοποιεί.
Έκτος από τα παραπάνω έγραψε και φιλοσοφικές και ψυχολογικές μελέτες.
Η βιογραφική ταινία του Λάκη Παπαστάθη "Το μόνο της ζωής του ταξείδιον" αναφέρεται στην περίοδο του εγκλεισμού του στο Ψυχιατρείο και αποτελεί παράλληλα δραματοποίηση του ομώνυμου διηγήματος, καθώς ο έγκλειστος ήρωας ξαναδιαβάζει το λογοτεχνικό του έργο, θυμάται την παιδική του ηλικία και την συνδέει με εκείνη του αφηγητή του διηγήματος.
Από το ίδιο διήγημα εμπνέεται και η παράσταση του Δήμου Αβδελιώτη.
Η βιογραφική ταινία του Λάκη Παπαστάθη "Το μόνο της ζωής του ταξείδιον" αναφέρεται στην περίοδο του εγκλεισμού του στο Ψυχιατρείο και αποτελεί παράλληλα δραματοποίηση του ομώνυμου διηγήματος, καθώς ο έγκλειστος ήρωας ξαναδιαβάζει το λογοτεχνικό του έργο, θυμάται την παιδική του ηλικία και την συνδέει με εκείνη του αφηγητή του διηγήματος.
Από το ίδιο διήγημα εμπνέεται και η παράσταση του Δήμου Αβδελιώτη.
Το διήγημα "Το αμάρτημα της μητρός μου" έχει δραματοποιήσει ο Ηλίας Λογοθέτης. αλλά και ο Δήμος Αβδελιώτης. Τέλος, η ΕΡΤ το 2000 πρόβαλλε τη σειρά "Γεώργιος Βιζυηνός, Η σιωπή των Αγγέλων" η οποία βασίζοταν στην ζωή του συγγραφέα.
Υ.Γ.: Δεν ξέρω αν γράφω αυτή την ανάρτηση για να τιμήσω μόνο τον Βιζυηνό ή και τον Βαγγέλη Αθανασόπουλο, τον δάσκαλο μου στον Πανεπιστήμιο, που πέθανε νεότατος το Νοέμβρη του 2011, και ήταν εκείνος που με σύστησε στο σύμπαν του Βιζυηνού με τις παραδόσεις του και το καταπληκτικό βιβλίο του "Μύθοι της ζωής και του έργου του Γ. Βιζυηνού", συναρπαστικό όσο και τα διηγήματα του συγγραφέα...Το συστήνω ανεπιφύλακτα! Άλλωστε, η παραπάνω ανάρτηση είναι βασισμένη σ' αυτό...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου