Το δεύτερο μέρος της σύνοψης της αρχαίας Ιστορίας αφορά την Αλεξανδρινή εποχή και την επέκταση των Ρωμαίων.
Ο Αλέξανδρος πέθανε χωρίς να αφήσει ενήλικο διάδοχο και οι στρατηγοί του φέρθηκαν ως γνήσιοι ‘Έλληνες αναφορικά με το μέλλον της αυτοκρατορίας. Αφού εξολόθρευσαν τα μέλη της οικογένειας του Αλέξανδρου, και στην Μακεδονία και στην Ασία, διεκδίκησαν ο καθένας για λογαριασμό του την διαδοχή της αυτοκρατορίας συνασπιζόμενοι εναντίον όποιου από όλους φαινόταν ότι είχε μεγαλύτερη δύναμη. Η αποφασιστική μάχη έγινε στην Ιψό (301 πΧ)και είχε σαν συνέπεια τον οριστικό διαχωρισμό της αυτοκρατορίας. Ο Πτολεμαίος πήρε την Αίγυπτο , με έδρα την Αλεξάνδρεια, την οποία έκανε πρωτεύουσα του πολιτισμού της εποχής και ονομαστή για την Βιβλιοθήκη της. Ο Σέλευκος πήρε το μεγαλύτερο μέρος της αυτοκρατορίας το οποίο βέβαια δεν κατόρθωσε να διατηρήσει και αρκέστηκε στην Συρία και την Μεσοποταμία . Ο Λυσίμαχος πήρε την Θράκη και την Μικρά Ασία, αλλά το κράτος του δεν μακροημέρευσε και από τις στάχτες του ξεπήδησε το βασίλειο της Περγάμου, με την εφάμιλλη της Αλεξανδρείας Βιβλιοθήκη. Ο Κάσσανδρος , τέλος , την Μακεδονία, αρκούμενος να ελέγχει την νότια Ελλάδα.
Κάπως έτσι είχαν τα πράγματα για τους Έλληνες τους επόμενους έτσι αιώνες. Στην Ανατολή, τα ελληνιστικά βασίλεια ανταγωνίζονταν το ένα το άλλο. Οι Μακεδόνες είχαν τον έλεγχο της νότιας Ελλάδας, εγκαθιστώντας παντού μακεδονικές φρουρές τις οποίες οι κάτοικοι των πόλεων αγωνίζονταν να διώξουν. Η Αθήνα ήταν πια μόνο πνευματική πρωτεύουσα. Η Σπάρτη σκιά του παλιού της εαυτού, παρά την προσπάθεια των Άγη και Κλεομένη και του Νάβη να την ανορθώσουν. Η Θήβα ήταν κατεστραμμένη. Το μοναδικό καινούριο ήταν η ατελέσφορη προσπάθεια της Ηπείρου, με βασιλιά τον Πύρρο, να φανεί και να εγκατασταθεί στο προσκήνιο (για την οποία θα μιλήσουμε πιο κάτω) και οι Συμπολιτείες. Όταν φάνηκε, δηλαδή, ότι ο θεσμός της πόλης- κράτους δεν μπορούσε πια να ανταποκριθεί στις συνθήκες της εποχής, ορισμένες πόλεις δημιούργησαν τις Συμπολιτείες, ομάδες πόλεων με κοινό νόμισμα και κοινούς νόμους και κοινή πολιτική. Οι εσωτερικές έριδες, όμως, δεν επέτρεψαν στη προσπάθεια αυτή να επιτύχει. Σημαντικότερες από τις Συμπολιτείες αυτές ήταν η Αχαϊκή και η Αιτωλική.
Αυτό που δεν είχαν υπολογίσει οι Έλληνες ήταν ο κίνδυνος από την Δύση. Στην Δυτική Μεσόγειο υπήρχαν δυο πόλεις που έμελλε να συναγωνιστούν μεταξύ τους για την κυριαρχία του κόσμου. Η Καρχηδόνα και η Ρώμη. Η Καρχηδόνα ήταν αποικία των Φοινίκων στην Βόρεια Αφρική, μεγάλη ναυτική δύναμη που είχε την ατυχία στην ακμή της να αντιμετωπίσεις τους Έλληνες της Σικελίας και της Ιταλίας, ενώ ήταν ακόμα δυνατοί.
Την πρώτη φορά, το 480 πΧ, οι Έλληνές τους νίκησαν στην μάχη της Ιμέρας - την ίδια μέρα με την νίκη των Ελλήνων της κυρίως Ελλάδας επί των Πέρσων στην ναυμαχία της Σαλαμίνας- γεγονός που έδωσε ώθηση στο ελληνικό στοιχείο και σταμάτησε τους Καρχηδόνιους. Την δεύτερη φορά (409 ΠΧ) τους απώθησε ο Διονύσιος ,ο οποίος έγινε τύραννος των Συρακουσών και ένωσε το μεγαλύτερος μέρος της Σικελίας και της Κάτω Ιταλίας υπό την εξουσία του. Την τρίτη φορά ανακόπηκαν από τους Συρακούσιους και τον Κορίνθιο στρατηγό Τιμολέοντα (344 πΧ ).
Το ίδιο διάστημα η Ρώμη , μια πόλη που ιδρύθηκε το753 πΧ και οι κάτοικοι της υποτίθεται πως ήταν απόγονοι των Τρώων που υπό τον Αινεία διέφυγαν από την Τροία, όταν την άλωσαν οι Αχαιοί, οργανώνονταν και προετοιμάζονταν.
Αφομοίωνε τα διδάγματα των Ελλήνων σχηματίζοντας την δικό της τρόπο σκέψης. Κατακτούσε σιγά –σιγά τις διπλανές περιοχές της περιοχές , αρχικά στην επαρχία τους Λατίου , δίπλα στη Ρώμη, και στην συνέχεια σε όλη την βόρεια Ιταλία. Και δημιουργούσε το δικό της ιδιότυπο πολίτευμα, μεταξύ δημοκρατίας και ολιγαρχίας, την “res publica” , αλλά και το στρατιωτικό σώμα που έμελλε να την κάνει κοσμοκράτειρα, την λεγεώνα. Κατά την επέκταση της, στις αρχές του 3ου αιώνα πχ συνάντησε την ελληνική αποικία του Τάραντα και οι κάτοικοι της ζήτησαν την βοήθεια του βασιλιά της Ηπείρου Πύρρου. Αυτός , θέλοντας να κάνει στη Δύση ότι έκανε ο Αλέξανδρος στην Ανατολή, δέχθηκε , νίκησε σε δυο μάχες τους Ρωμαίους έχοντας όμως σημαντικές απώλειες (πύρρειος νίκη), ηττήθηκε στην τρίτη και επέστρεψε στην Ελλάδα, όπου πέθανε λίγα χρόνια μετά, ενώ πολεμούσε στο Άργος. Έτσι οι Ρωμαίοι έγιναν κύριοι της όλης της Ιταλίας.
Ρωμαίοι και Καρχηδόνιοι είχαν έρθει και παλιότερα σε αντιπαράθεση, η σύγκρουση όμως έγινε αναπόφευκτη, όταν οι Ρωμαίοι κατέλαβαν τις παρηκμασμένες πια Συρακούσες (209 πΧ) και βρέθηκαν απέναντι ακριβώς από την Καρχηδόνα. Στο πόλεμο που ακολούθησε οι Καρχηδόνιοι , με αρχηγό τον Αννίβα, κέρδισαν αρχικά και παραλίγο να καταλάβουν την Ρώμη. Στο τέλος όμως στην μάχη της Ζάνας ( 204 πΧ) ο Ρωμαίος στρατηγός Σκιπίωνας , κέρδισε και ουσιαστικά εξουδετέρωσε την Καρχηδόνα. Μετά το αποτέλεσμα αυτό οι Ρωμαίοι είχαν διάπλάτες τις πόρτες της επέκτασης και προς Ανατολή και προς Δύση.
Εκμεταλλευόμενοι και οξύνοντας με τη διπλωματία τις διαφορές των Ελλήνων, πέρασαν στην Ελλάδα με πρόσχημα την καταπίεση των νοτιοελλαδιτών από τους Μακεδόνες, νίκησαν τους Μακεδόνες ( Κυνός Κεφαλές 195 πΧ,Πύδνα 169 πχ), έκαναν την Μακεδονία ρωμαϊκή επαρχία και αποκατέστησαν κατ’ όνομα την αυτονομία των Ελλήνων, που τους υποδέχθηκαν ως ελευθερωτές Έλληνες, όταν κατάλαβαν τις πραγματικές προθέσεις των Ρωμαίων προσπάθησαν σπασμωδικά να αντιδράσουν. Οι Ρωμαίοι νίκησαν το 146 πΧ τον στρατό της Αχαϊκής Συμπολιτείας στην μάχη της Λευκόπετρας, κατέστρεψαν εκ θεμελίων την Κόρινθο και μετέτρεψαν την Ελλάδα σε ρωμαϊκή επαρχία, με το όνομα Αχαΐα. Την ίδια χρονιά επιτέθηκαν εναντίον της Καρχηδόνας. που είχε αρχίσει να ξαναδυναμώνει, την νίκησαν και την κατέστρεψαν, και αυτή, εκ θεμελίων.
Τα επόμενα χρόνια 100 οι Ρωμαίοι επεκτείνονταν διαρκώς προς την Ανατολή (κατάλυση βασιλείου της Περγάμου, του Πόντου, της Συρίας και ουσιαστικός έλεγχος στο βασίλειο της Αιγύπτου), με προεξάρχοντα τον Πομπήιο, και στη Δύση (κατάληψη Γαλατίας – εκτός από το χωριό του Αστερίξ βέβαια!
Οκ. Πλάκα κάνω- Γερμανίας, Βρετανίας ) με προεξάρχοντα τον Ιούλιο Καίσαρα, κινδυνεύοντας ουσιαστικά μόνο από μια εξέγερση των δούλων με αρχηγό τον Σπάρτακο (73-71 πΧ).
Αντιμετώπισαν όμως και τις συνέπειες της επιτυχίας τους. Γιατί οι νικητές στα πεδία των μαχών στρατηγοί της συγκέντρωναν τόση δύναμη , που μπορούσαν να απειλήσουν το πολίτευμα. Στη σειρά των εμφύλιων πολέμων που ακολούθησαν , η σύγκρουση μεταξύ Σύλλα και Μάριου (88-84πχ με νικητή τον πρώτο ) και οι προγραφές (διώξεις αντιφρονούντων) ήταν ο πρόλογος. Ο Κικέρωναs βοήθησε να αποσοβηθεί ο κίνδυνος κατάλυσης του πολιτεύματος με την αποκάλυψη της συνωμοσία του Κατιλίνα (63 πΧ). Και σε έναν αγώνα για την απόλυτη εξουσία ο Ιούλιος Καίσαρας νίκησε τον, παλιό του σύμμαχο, Πομπήιο (το 49 ΠΧ ) . Δολοφονήθηκε όμως από μια ομάδα δημοκρατών στρατηγών με αρχηγούς τον Βρούτο και τον Κάσιο (44 πΧ), γιατί υπήρχε ο ρεαλιστικός φόβος να αναγορευθεί αυτοκράτορας. Με το πρόσχημα της εκδίκησης κινήθηκαν εναντίον των δολοφόνων του Καίσαρα ο Μάρκος Αντώνιο και ο Οκταβιανός Αύγουστος. Τους νίκησαν στην μάχη των Φιλίππων( 42 πΧ. Στη συνέχεια οι νικητές μοίρασαν, ουσιαστικά την εξουσία μεταξύ τους. Ο Οκταβιανός πήρε τη Δύση και ο Αντώνιος την Ανατολή. Πηγαίνοντας στην Αλεξάνδρεια , γνώρισε και ερωτεύτηκε την Κλεοπάτρα, την τελευταία Ελληνίδα βασίλισσα της Αιγύπτου και θέλησαν να ιδρύσουν μαζί μια ελληνορωμαϊκή αυτοκρατορία με κέντρο την Αλεξάνδρεια. Η σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη και στην ναυμαχία του Ακτίου (31 πΧ) ο Οκταβιανός νίκησε. Η κατάλυση του βασιλείου της Αιγύπτου και η αναγόρευση του Οκταβιανού σε αυτοκράτορα το 30 πΧ ορίζουν το τέλος της ελληνιστικής εποχής και την αρχή των αυτοκρατορικών χρόνων.
Ο Αλέξανδρος πέθανε χωρίς να αφήσει ενήλικο διάδοχο και οι στρατηγοί του φέρθηκαν ως γνήσιοι ‘Έλληνες αναφορικά με το μέλλον της αυτοκρατορίας. Αφού εξολόθρευσαν τα μέλη της οικογένειας του Αλέξανδρου, και στην Μακεδονία και στην Ασία, διεκδίκησαν ο καθένας για λογαριασμό του την διαδοχή της αυτοκρατορίας συνασπιζόμενοι εναντίον όποιου από όλους φαινόταν ότι είχε μεγαλύτερη δύναμη. Η αποφασιστική μάχη έγινε στην Ιψό (301 πΧ)και είχε σαν συνέπεια τον οριστικό διαχωρισμό της αυτοκρατορίας. Ο Πτολεμαίος πήρε την Αίγυπτο , με έδρα την Αλεξάνδρεια, την οποία έκανε πρωτεύουσα του πολιτισμού της εποχής και ονομαστή για την Βιβλιοθήκη της. Ο Σέλευκος πήρε το μεγαλύτερο μέρος της αυτοκρατορίας το οποίο βέβαια δεν κατόρθωσε να διατηρήσει και αρκέστηκε στην Συρία και την Μεσοποταμία . Ο Λυσίμαχος πήρε την Θράκη και την Μικρά Ασία, αλλά το κράτος του δεν μακροημέρευσε και από τις στάχτες του ξεπήδησε το βασίλειο της Περγάμου, με την εφάμιλλη της Αλεξανδρείας Βιβλιοθήκη. Ο Κάσσανδρος , τέλος , την Μακεδονία, αρκούμενος να ελέγχει την νότια Ελλάδα.
Κάπως έτσι είχαν τα πράγματα για τους Έλληνες τους επόμενους έτσι αιώνες. Στην Ανατολή, τα ελληνιστικά βασίλεια ανταγωνίζονταν το ένα το άλλο. Οι Μακεδόνες είχαν τον έλεγχο της νότιας Ελλάδας, εγκαθιστώντας παντού μακεδονικές φρουρές τις οποίες οι κάτοικοι των πόλεων αγωνίζονταν να διώξουν. Η Αθήνα ήταν πια μόνο πνευματική πρωτεύουσα. Η Σπάρτη σκιά του παλιού της εαυτού, παρά την προσπάθεια των Άγη και Κλεομένη και του Νάβη να την ανορθώσουν. Η Θήβα ήταν κατεστραμμένη. Το μοναδικό καινούριο ήταν η ατελέσφορη προσπάθεια της Ηπείρου, με βασιλιά τον Πύρρο, να φανεί και να εγκατασταθεί στο προσκήνιο (για την οποία θα μιλήσουμε πιο κάτω) και οι Συμπολιτείες. Όταν φάνηκε, δηλαδή, ότι ο θεσμός της πόλης- κράτους δεν μπορούσε πια να ανταποκριθεί στις συνθήκες της εποχής, ορισμένες πόλεις δημιούργησαν τις Συμπολιτείες, ομάδες πόλεων με κοινό νόμισμα και κοινούς νόμους και κοινή πολιτική. Οι εσωτερικές έριδες, όμως, δεν επέτρεψαν στη προσπάθεια αυτή να επιτύχει. Σημαντικότερες από τις Συμπολιτείες αυτές ήταν η Αχαϊκή και η Αιτωλική.
Αυτό που δεν είχαν υπολογίσει οι Έλληνες ήταν ο κίνδυνος από την Δύση. Στην Δυτική Μεσόγειο υπήρχαν δυο πόλεις που έμελλε να συναγωνιστούν μεταξύ τους για την κυριαρχία του κόσμου. Η Καρχηδόνα και η Ρώμη. Η Καρχηδόνα ήταν αποικία των Φοινίκων στην Βόρεια Αφρική, μεγάλη ναυτική δύναμη που είχε την ατυχία στην ακμή της να αντιμετωπίσεις τους Έλληνες της Σικελίας και της Ιταλίας, ενώ ήταν ακόμα δυνατοί.
Την πρώτη φορά, το 480 πΧ, οι Έλληνές τους νίκησαν στην μάχη της Ιμέρας - την ίδια μέρα με την νίκη των Ελλήνων της κυρίως Ελλάδας επί των Πέρσων στην ναυμαχία της Σαλαμίνας- γεγονός που έδωσε ώθηση στο ελληνικό στοιχείο και σταμάτησε τους Καρχηδόνιους. Την δεύτερη φορά (409 ΠΧ) τους απώθησε ο Διονύσιος ,ο οποίος έγινε τύραννος των Συρακουσών και ένωσε το μεγαλύτερος μέρος της Σικελίας και της Κάτω Ιταλίας υπό την εξουσία του. Την τρίτη φορά ανακόπηκαν από τους Συρακούσιους και τον Κορίνθιο στρατηγό Τιμολέοντα (344 πΧ ).
Το ίδιο διάστημα η Ρώμη , μια πόλη που ιδρύθηκε το753 πΧ και οι κάτοικοι της υποτίθεται πως ήταν απόγονοι των Τρώων που υπό τον Αινεία διέφυγαν από την Τροία, όταν την άλωσαν οι Αχαιοί, οργανώνονταν και προετοιμάζονταν.
Ρωμαίοι και Καρχηδόνιοι είχαν έρθει και παλιότερα σε αντιπαράθεση, η σύγκρουση όμως έγινε αναπόφευκτη, όταν οι Ρωμαίοι κατέλαβαν τις παρηκμασμένες πια Συρακούσες (209 πΧ) και βρέθηκαν απέναντι ακριβώς από την Καρχηδόνα. Στο πόλεμο που ακολούθησε οι Καρχηδόνιοι , με αρχηγό τον Αννίβα, κέρδισαν αρχικά και παραλίγο να καταλάβουν την Ρώμη. Στο τέλος όμως στην μάχη της Ζάνας ( 204 πΧ) ο Ρωμαίος στρατηγός Σκιπίωνας , κέρδισε και ουσιαστικά εξουδετέρωσε την Καρχηδόνα. Μετά το αποτέλεσμα αυτό οι Ρωμαίοι είχαν διάπλάτες τις πόρτες της επέκτασης και προς Ανατολή και προς Δύση.
Εκμεταλλευόμενοι και οξύνοντας με τη διπλωματία τις διαφορές των Ελλήνων, πέρασαν στην Ελλάδα με πρόσχημα την καταπίεση των νοτιοελλαδιτών από τους Μακεδόνες, νίκησαν τους Μακεδόνες ( Κυνός Κεφαλές 195 πΧ,Πύδνα 169 πχ), έκαναν την Μακεδονία ρωμαϊκή επαρχία και αποκατέστησαν κατ’ όνομα την αυτονομία των Ελλήνων, που τους υποδέχθηκαν ως ελευθερωτές Έλληνες, όταν κατάλαβαν τις πραγματικές προθέσεις των Ρωμαίων προσπάθησαν σπασμωδικά να αντιδράσουν. Οι Ρωμαίοι νίκησαν το 146 πΧ τον στρατό της Αχαϊκής Συμπολιτείας στην μάχη της Λευκόπετρας, κατέστρεψαν εκ θεμελίων την Κόρινθο και μετέτρεψαν την Ελλάδα σε ρωμαϊκή επαρχία, με το όνομα Αχαΐα. Την ίδια χρονιά επιτέθηκαν εναντίον της Καρχηδόνας. που είχε αρχίσει να ξαναδυναμώνει, την νίκησαν και την κατέστρεψαν, και αυτή, εκ θεμελίων.
Τα επόμενα χρόνια 100 οι Ρωμαίοι επεκτείνονταν διαρκώς προς την Ανατολή (κατάλυση βασιλείου της Περγάμου, του Πόντου, της Συρίας και ουσιαστικός έλεγχος στο βασίλειο της Αιγύπτου), με προεξάρχοντα τον Πομπήιο, και στη Δύση (κατάληψη Γαλατίας – εκτός από το χωριό του Αστερίξ βέβαια!
 |
| "Καισαρούκο, πες αλεύρι... " |
Αντιμετώπισαν όμως και τις συνέπειες της επιτυχίας τους. Γιατί οι νικητές στα πεδία των μαχών στρατηγοί της συγκέντρωναν τόση δύναμη , που μπορούσαν να απειλήσουν το πολίτευμα. Στη σειρά των εμφύλιων πολέμων που ακολούθησαν , η σύγκρουση μεταξύ Σύλλα και Μάριου (88-84πχ με νικητή τον πρώτο ) και οι προγραφές (διώξεις αντιφρονούντων) ήταν ο πρόλογος. Ο Κικέρωναs βοήθησε να αποσοβηθεί ο κίνδυνος κατάλυσης του πολιτεύματος με την αποκάλυψη της συνωμοσία του Κατιλίνα (63 πΧ). Και σε έναν αγώνα για την απόλυτη εξουσία ο Ιούλιος Καίσαρας νίκησε τον, παλιό του σύμμαχο, Πομπήιο (το 49 ΠΧ ) . Δολοφονήθηκε όμως από μια ομάδα δημοκρατών στρατηγών με αρχηγούς τον Βρούτο και τον Κάσιο (44 πΧ), γιατί υπήρχε ο ρεαλιστικός φόβος να αναγορευθεί αυτοκράτορας. Με το πρόσχημα της εκδίκησης κινήθηκαν εναντίον των δολοφόνων του Καίσαρα ο Μάρκος Αντώνιο και ο Οκταβιανός Αύγουστος. Τους νίκησαν στην μάχη των Φιλίππων( 42 πΧ. Στη συνέχεια οι νικητές μοίρασαν, ουσιαστικά την εξουσία μεταξύ τους. Ο Οκταβιανός πήρε τη Δύση και ο Αντώνιος την Ανατολή. Πηγαίνοντας στην Αλεξάνδρεια , γνώρισε και ερωτεύτηκε την Κλεοπάτρα, την τελευταία Ελληνίδα βασίλισσα της Αιγύπτου και θέλησαν να ιδρύσουν μαζί μια ελληνορωμαϊκή αυτοκρατορία με κέντρο την Αλεξάνδρεια. Η σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη και στην ναυμαχία του Ακτίου (31 πΧ) ο Οκταβιανός νίκησε. Η κατάλυση του βασιλείου της Αιγύπτου και η αναγόρευση του Οκταβιανού σε αυτοκράτορα το 30 πΧ ορίζουν το τέλος της ελληνιστικής εποχής και την αρχή των αυτοκρατορικών χρόνων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου