Απαρχές και βασικά χαρακτηριστικά της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας

Η ανάρτηση αυτή αποτελεί ένα είδος προπομπού για μια καινούρια σελίδα του ιστολογίου με τίτλο "Νεοελληνική Λογοτεχνία. Από τον Διγενή στην Κατερίνα Γώγου" και περιεχόμενο ένα διάγραμμα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας γενικότερα αλλά και όπως παρουσιάζεται στις δημοσιεύσεις αυτού του ιστολογίου.

Φώτης Κόντογλου "Ο Διγενής κι ο Χάρος"

  Το θέμα της ανάρτησης είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας από τις απαρχές ως σήμερα... Ωστόσο,στο σημείο υπενθυμίζεται ότι ουσιαστικά κάθε κατάτμηση του λογοτεχνικού σώματος είναι περισσότερο ή λιγότερο αυθαίρετη, γίνεται για μεθοδολογικούς λόγους, ενώ σε πολλές περιπτώσεις σημαντικά ιστορικά γεγονότα (και όχι λογοτεχνικά χαρακτηριστικά ) αποτελούν όρια μιας περιόδου ή υποπεριόδου.
Δεν υπάρχει ομοφωνία ανάμεσα στους ερευνητές σχετικά με τις απαρχές της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Κάποιοι θεωρούν τη βυζαντινή και την νεοελληνική λογοτεχνία ένα και το αυτό. Άλλοι θεωρούν το 1453 αρχή της νεοελληνικής λογοτεχνίας, αλλά αυτή η τομή είναι αποκλειστικά ιστορική. Περισσότερο αποδεκτή είναι η άποψη ότι η Νεοελληνική Λογοτεχνία (κείμενα, δημοτικά ή λόγια, σε δημώδη νεοελληνική γλώσσα) ξεκινάει από τον 10ο αιώνα [και ως το 1453 συμπορεύεται με τη Βυζαντινή (λόγια κείμενα σε γλώσσα αττική ως αρχαΐζουσα)], μια και από το 10^ο αιώνα ήδη αρχίζει να διαμορφώνεται η νεοελληνική γλώσσα και ο νεοελληνικός πολιτισμός. Τα χαρακτηριστικά αυτά διαμορφώνονται αργά και έτσι δεν είναι δυνατό να γίνει ακριβής τομή.

Φώτης Κόντογλου:  "Αρματολοί και κλέφτες "

1. Η γλώσσα. Η βυζαντινή λογοτεχνία είναι διχασμένη. Η γραπτή γλώσσα των λογίων, μίμηση της αττικής διαλέκτου, και η ζωντανή ομιλούμενη γλώσσα. Κέντρο και των δυο η Κωνσταντινούπολη. Ελάχιστα- είναι τα κείμενα που είναι γραμμένα σε γλώσσα δημώδη- περισσότερο ή λιγότερο- από τον 6^ο ως τον 10^ο αιώνα ("Χρονογραφία" του Μαλάλα, Συναξάρια). Από τον 11^ο αιώνα πληθαίνουν τα δημωδέστερα κείμενα χωρίς να υπάρχει ξεκάθαρη τομή που να χωρίζει την αρχαία από τη μεσαιωνική και την μεσαιωνική από την νεοελληνική γλώσσα. Το 10^ο αιώνα, πάντως, η ομιλούμενη γλώσσα παρουσιάζει φθογγολογικές και συντακτικές αλλαγές που είναι παρούσες στη νεοελληνική γλώσσα. Ο Χατζηδάκης θεωρεί ότι η νεοελληνική γλώσσα ξεκινάει από το 10^ο αιώνα.

2.Εκφραστικοί τρόποι. Κοινοί στα δημώδη -δημοτικά και λόγια -κείμενα της λογοτεχνίας του 10^ου -18^ου αιώνα. Άρα στοιχείο νεοελληνικό.

3.Στιχουργική. Εγκαταλείπονται τα προσωδιακά μέτρα και τα μέτρο καθορίζονται από την εναλλαγή τονισμένων και άτονων συλλαβών. Χρησιμοποιείται κυρίως ο ιαμβικός 15σύλλαβος η "πολιτικός" (έτσι των ονόμασαν οι βυζαντινοί για να το ξεχωρίσουν από τα προσωδιακά μέτρα). Στίχος που ταιριάζει και στην νεοελληνική γλώσσα. Στην Κρήτη ομοιοκαταληκτεί ανά δίστιχο (κρητικός 15σύλλαβος). Η ομοιοκαταληξία είναι ιταλική επίδραση κι εμφανίζεται μεταγενέστερα. Γι’ αυτό στα δημοτικά τραγούδια συναντάται μόνο στα λιανοτράγουδα.

4. Θεματική ανανέωση. Πέρα από τα θρησκευτικά και ηθικοδιδακτικά θέματα της βυζαντινής ποίησης και τις αρχαιοελληνικές λογοτεχνικές μνήμες, παρουσιάζονται έντονες επιρροές από δυτικά (ιππότες, κονταρομαχίες, ρομαντικός έρωτας,) και ανατολικά (παραμύθια, μάγισσες, δράκοι) στοιχεία.

5. Νεοελληνική συνείδηση. Ο Ν. Πολίτης υποστηρίζει ότι το ‘Έπος του Βασίλειου Διγενή Ακρίτα’ εκφράζει τους πόθους και τα ιδεώδη του ελληνικού γένους. Είναι ανάλογο δηλαδή με άλλες επικές διηγήσεις σε Ανατολή και Δύση που φανερώνουν την αφύπνιση της εθνικής συνείδησης των λαών.Μολονότι αρκετοί κριτικοί θεωρούν ότι το έπος του "Διγενή" είναι μονάχα ένα έμμετρο ερωτικό αφήγημα, οι περισσότεροι τείνουν να ασπασθούν την άποψη του Πολίτη.

Ρεμπέτικη κομπανία

Η επιλογή του βίντεο που συνοδεύει τη σελίδα και κλείνει αυτήν την ανάρτηση , ο Ελευθεριος Βενιζέλος να τραγουδάει (η απαγγελία του Λιάβα ήταν μαζί και δεν ήθελα να την κόψω) το ακριτικό δημοτικό τραγούδι "Ο Διγενής ψυχομαχεί", δεν είναι τυχαία. Ο ήρωας, ο Διγενής, είναι ο εμβληματικός ήρωας της νεοελληνικής εθνικής συνείδησης, το είδος, ακριτικό τραγούδι, αποτελεί το πρώτο δείγμα της νεοελληνικής λογοτεχνίας και ο τραγουδιστής, ο Ελευθερίος Βενιζέλος, στον καιρό του συνέδεσε το παρελθόν και το μέλλον του ελληνισμού, εφόσον ήταν εκείνος ο οποίος εκπλήρωσε σε μεγάλο βαθμό τους εθνικούς πόθους του παρελθόντος αλλα και εκείνος που επί των ημερών του ενταφιαστήκε η ολοκληρωτική εκπλήρωση τους ("Μεγάλη Ιδέα") και παράλληλα τέθηκαν οι βάσεις για τον σύγχρονο ελληνικό κράτος, με όλες του τις  και τις κακοδαιμονίες του.