Ερωτόκριτος: Μάχη Αθηναίων και Βλάχων (Δ 1003-1038)

    Το πνεύμα του Ομήρου καθοδηγεί τον Κορνάρο καθώς περιγράφει στον "Ερωτόκριτο" τη σκηνή της μάχης μεταξύ Αθηναίων και Βλάχων. Κι αυτό, βέβαια,  δεν είναι  μομφή για τον Κορνάρο.Είναι μονάχα μια διαπίστωση που τον τοποθετεί στην πανάρχαια αφηγηματική γραμμή που ο μεγάλος αρχαίος ποιητής  εγκαινίασε. Εδώ ολόκληρος Αισχύλος, να μην ξεχνάμε, θεωρούσε τις τραγωδίες του ψίχουλα από το πλούσιο τραπέζι του Ομήρου... Τι να λέμε τώρα!

 Το απόσπασμα του σχολικού βιβλίου έχει επικό χαρακτήρα. Εξαίρεται το ηρωικό πνεύμα και τονίζεται ως ύψιστη ηθική αρετή και στάση ζωής η αξία της ανδραγαθίας και της γενναιότητας  στη μάχη. Περιγράφεται  η σφοδρή σύγκρουση των δύο στρατών, η αρχική ήττα των Αθηναίων και πώς ο έφιππος Ερωτόκριτος εμφανίζεται ως από μηχανής θεός, κατατροπώνει τους Βλάχους και... σώζει τη μέρα και τους Αθηναίους.

   (Κι εγώ θα βάλω εδώ ξανά "Τα θλιβερά μαντάτα", διότι.. έτσι μου αρέσει. Απλά.

)

    Το απόσπασμα αποτελεί μία ενότητα,  ωστόσο για λόγους μεθοδολογικούς μπορούμε να το χωρίσουμε σε τρεις υποενότητες. Στους τέσσερις πρώτους στίχους περιγράφεται η έναρξη της μάχης νωρίς το πρωί. Στους επόμενους δώδεκα στίχους περιγράφεται πώς ο Ερωτόκριτος, που δεν κοιμόταν γιατί σκεφτόταν την Αρετούσα,  αντιλαμβάνεται την κατάσταση και έφιππος κατευθύνεται στο πεδίο της μάχης ενώ ο ο στρατός των Αθηναίων τρέπεται σε φυγή. Και στο τελευταίο κομμάτι, ο Ερωτόκριτος εξαγριώνεται από την διαφαινόμενη ήττα των Αθηναίων ορμάει και συντρίβει τους εχθρούς (ένα πράγμα σαν τον "Γιο της χήρας" δηλαδή ή τον... Ζαγοράκη,,, 
).  Βλέπουμε δηλαδή πως ο ποιητής ακολουθεί την κινηματογραφικού τύπου αφηγηματική τακτική του Ομήρου όταν περιγράφει μάχες, μια τακτική που βασίζεται στην εναλλαγή  ανάμεσα στη περιγραφή σκηνών γενικευμένης μάχης και στιγμιότυπων στα οποία περιγράφονται ατομικά ηρωικά κατορθώματα. (Δες κι εδώ. Και μάλιστα συνηθίζεται ακόμα και σήμερα να χρησιμοποιούνται τέτοιου είδους τεχνικές ακόμα και σε άλλες μορφές αφήγησης, όπως π.χ. στις κινηματογραφικές ταινίες.)
  Η παραστατικότητα και η ζωντάνια της περιγραφής ενισχύονται από την συχνή χρήση του δραματικού ενεστώτα και μια σειρά εικόνων στα σημεία που αναφέρονται στην αρχή της μάχης και στην υποχώρηση των Αθηναίων  Στην πρώτη περίπτωση έχουμε να κάνουμε με μια σειρά οπτικών και κυρίως ακουστικών εικόνων οι οποίες αναπαριστούν την κλαγγή των όπλων και των σαλπισμάτων. Στην δεύτερη έχουμε μια σειρά οπτικών και κινητικών εικόνων στις οποίες χρησιμοποιούνται ρήματα που δηλώνουν κίνηση και  έχουν σκοπό να τονίσουν την ήττα των Αθηναίων, ώστε να εξαρθεί η σωτήρια παρέμβαση του Ερωτόκριτου. 

    Χαρακτηριστική, τέλος, είναι η χρήση  τριών παρομοιώσεων, δυο εκτεταμένων και μιας συνοπτικής, οι οποίες προέρχονται από τη φύση, διακρίνονται για την ζωντάνια και την εκφραστικότητά τους και θα μπορούσαμε να τις ονομάσουμε ομηρικές. Στους στίχους 1013-1018 ο  Ερωτόκριτος παρομοιάζεται με ανεμοστρόβιλο και  προκαλεί τρομερό θόρυβο και τρόμο στον εχθρό. Στους στίχους 1025-1034 παρομοιάζεται με πεινασμένο λιοντάρι που ορμά να κατασπαράξει τα θύματά του (Έτσι παρομοιάζεται, παρεμπιπτόντως,  ο Οδυσσέας στο νησί των Φαιάκων  όταν αποφασίζει να εμφανιστεί στην Ναυσικά. Σαν πεινασμένο λιοντάρι που η ανάγκη το κάνει να ρισκάρει  για να βρει την τροφή του).  Τέλος στους στίχους 1035-1036 σε μια συνοπτική παρομοίωση παρομοιάζεται με αϊτό που ορμά για ν’ αρπάξει τη λεία του. Δεν χρειάζεται να είναι πιο εκτεταμένη, έχουμε ήδη καταλάβει τι παλικάρι είναι και πόσο εύκολα θα νικήσει.  

  (Θυμάστε τι τον έκανε αϊτό ε; 

 )

       Κι  η θριαμβευτική του νίκη του υπογραμμίζεται στο τέλος   με τον ποιητή να απευθύνεται σε β' πρόσωπο (μια επιλογή που επίσης παραπέμπει στον Όμηρο και στις αποστροφές του στον Πάτροκλο για να εκφράσει την λύπη του. λίγο πριν πεθάνει και στον Εύμαιο για να εξάρει την πίστη του και την αφοσίωσή του στον Οδυσσέα και στην οικογένειά του) στους νικημένους Βλάχους σε μια αποστροφή γεμάτη χαρά για την ήττα τους και απειλή που προοικονομεί την τελική συντριβή τους. 

Μην χάσετε την επόμενη βδομάδα! Ερωτόκριτος - Αρίστος. Η μονομαχία που όλοι περιμένατε...

Oksana Chaus - Η μάχη του Ερωτόκριτου

    Με αυτούς τους τρόπους  ο ποιητής κατορθώνει να δείξει την γενναιότητα, την φιλοπατρία και την αρετή  του ήρωα,  χωρίς να χρειαστεί να τον χαρακτηρίσει,.  και να τις αποτυπώσει εντονότερα στο μυαλό του αναγνώστη ώστε να εξαρθούν.  Έτσι, τονίζονται και οι αξίες της ιπποτικής κοινωνίας μέσα  στην οποία διαδραματίζεται η ιστορία αλλά και η σημασία της προσωπικής επιλογής, εφόσον ο Ερωτόκριτος,  μολονότι εξόριστος, επιστρέφει οικειοθελώς ώστε να υπερασπιστεί την πατρίδα του από αυτούς που την επιβουλεύονται.

Αυτά τα ολίγα  για τώρα κι επανερχόμαστε  οσονούπω με τις ζωγραφιές των παιδιών μου...